Edebiyat, genellikle yalnız çalışmayı gerektiren bir üretim sürecidir. Yazarların bu sürecin ardından en büyük hayallerinden biri, eserlerini daha geniş kitlelere ulaştırmak, özellikle de farklı dillerin konuşulduğu coğrafyalarla paylaşmaktır.
Y Nesli ekibi olarak Letonyalı yazar İnga Zolude ile görüştük. Geçtiğimiz yıl Avrupa Birliği Edebiyat Ödülleri’ne layık görülen yazarlardan biri olan 28 yaşındaki genç edebiyatçı, Leton Edebiyatı’nın keşfedilmeye başladığından söz etti: “Leton Edebiyatı’na ilgi duyulması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü Leton Edebiyatı farklı, eşsiz ve kendine has bir yapıya sahip. Nitelikli bir edebiyat. Bu nedenle tamamen keşfedileceği zamanın çok yakın olmasını umuyorum.”
Avrupa Edebiyat Ödülleri, dil çeşitliliğinin kimi zaman bir engel olduğu bir kıtada, kitapların çeşitli dillerde yayılmasını ve paylaşılmasını destekliyor. Her yıl ulusal jüriler tarafından belirlenen adaylar arasından 12 Avrupalı yazar ödüle layık görülüyor.
Yayınevi ya da yazarın başvurusu olmaksınız yapılan değerlendirme, eserin yaratıcıları ve dağıtıcıları için birer sürpriz oluyor. Avrupa Birliği Edebiyat Ödülü’nü almaya hak kazanan yazarların eserleri herşeyden önce kendi ülkelerinde daha iyi tanınarak daha geniş bir okuyucu kitlesiyle buluşuyor.
Letonyalı yazar İnga, Avrupa Birliği Edebiyat Ödülü’nü aldıktan sonra ulusal bir edebiyat ödülüne de layık görüldü. Yayınevleri ise normal şartlarda bir kitabı uluslararası edebiyat dünyasına sunmanın zorluğuna dikkat çekiyor. Yayıncı Dace Sparane-Freimane özellikle çeviri konusunda destek almanın zorluğuna vurgu yapıyor: “Başlıca sorun çevirmen. Letonca, Avrupa Birliği’nin en yaygın dilleri arasında yer almıyor. Bu nedenle ilk çözülmesi gerek sorun, iyi bir çevirmenle birlikte çeviri için finansal destek bulmak.”
Yurt dışında, farklı bir dilde yayınlanmış bir kitap halen daha erişilmesi zor bir hayal niteliğinde. Ancak İnga’nın kitabının uluslararası macerasının ilk adımı, çevirmen Suzanne McQuade’in işe başlamasıyla atıldı. McQuade, özellikle yeni nesil yazarların belirli bir edebiyatın çağdaj görünümü konusunda fikir verebileceğini şu sözlerle savunuyor: “Bu ülkeler, eski Sovyetler Birliği ülkeleri olduğundan insanların zihninde çok eskilere dayanan bir imaja sahipler. Ben genç yazarlara bir göz atmamız gerektiğini düşünüyorum, çünkü bize şimdiye dek hiç görmediğimiz yeni bir bakış açısı sunuyorlar.”
Kitabı yeni bir dile çevirme sorununu çözdükten sonra bu kez de çevirmeni zorlu bir etap bekliyor. Bir yayınevi bulmak zorunda olan Suzanne McQuade, Avrupa Birliği Çeviri Bursu’na başvurmak için onları ikna etmeye çalıştığından söz ediyor. Avrupa Birliği’nin çeviri bursları, Avrupa Birliği Edebiyat Ödülü kazanan yazarların eserlerine öncelik tanıyor. Şimdiye dek bu burstan yararlanan eserler arasında, İngilizce’ye çevrilenlerin sayısının şaşırtıcı şekilde az olduğu dikkat çekiyor. McQuade, bu konuda yayın evlerine önemli bir görev düştüğünü ifade ediyor: “Ana dili İngilizce olan okurlar, çeviri okumaya pek sıcak bakmıyor. Ben İngilizce’ye çevrilen kitap sayısının az olmasını da bir sorun olarak görüyorum. Yayınevlerinin diğer dillerde yazılmış daha fazla kitabı İngilizce’ye kazandırmak için çaba göstermesi gerektiği kanısındayım.”
Y Nesli ekibi olarak, başkent Riga’nın modern kültürel sembollerinden biri olan ulusal kütüphanesine bağlı Letonya Edebiyat Merkezi’nin başkanı Janis Oga ile görüştük. Leton Edebiyatı’nın yurt dışında tanınmasına destek veren Oga, edebiyat çevirilerinin önündeki engelin bürokrasi olduğu görüşünde: “Küçük yayınevlerinde çok az kişi çalışıyor. Genellikle yaratıcı kişiler, yazarlar ve şairler yayın işlerini kendi kendilerine yürütüyor. 2 sayfadan fazla olan başvuru formunu doldurmak onları zorlayabilir.”
Ancak daha küçük ölçekli yayınevleri, yabancı ülkelerin edebiyatına karşı daha ilgili olabiliyor. Avrupa Birliği Edebiyat Ödülü her yıl 12 yazara takdim ediliyor. Bu yazarların eserleri diğer dillere kazandırılarak yazarın uluslararası kariyerinde önemli bir adım atmasına destek olunuyor. İnga Zolude, çevirinin edebiyat dünyasına büyük katkısı olduğu görüşünde: “Bence sanat ve çevirisi yapıldığında edebiyat, evrensel bir dil.”
“Adem’in Ağacı için Teselli” adlı romanıyla geçtiğimiz yıl Avrupa Birliği Edebiyat Ödülleri kazananları arasında yer alan genç yazar Inga Zolude’nin diğer 3 romanı da çeşitli dillerde yayınlanmayı bekliyor.