İspanya’da ekmek tüketimi 1960’lardan beri yüzde 80 düştü: kişi başı 134’ten 28 kg’a indi. Kuşak farkı; gençler pizza ve makarna istiyor, fırınların ise yüzde 40'ı kapandı.
Ekmek, her İspanyol sofrasının vazgeçilmez unsuru olmaktan hızla uzaklaşıyor. Rakamlar çarpıcı: 1960’ların başında kişi başına yıllık ekmek tüketimi 134 kilogramken, bugün bu miktar 28 kiloya kadar geriledi. Bu, yalnızca bir beslenme alışkanlığı değişikliğini değil, aynı zamanda yüzde 80’lik bir düşüşle kuşaklar arası derin bir kültürel dönüşümü de yansıtıyor.
İspanyol Fırıncılar Konfederasyonu Genel Sekreteri José María Fernández’e göre bu değişim, nesiller arasındaki kopuşla açıklanabilir: “Benim kuşağım ekmeksiz yemek yemeyi bilmez; çocuklarımın ve torunlarımın kuşağıysa ekmeksiz de yiyebiliyor.” Gençler, ekmeğin yerini pizza ya da makarna gibi diğer karbonhidrat kaynaklarıyla dolduruyor; ekmeği ise artık kilo artışı ve besin intoleranslarıyla ilişkilendiriyor.
Akdeniz beslenme modelinden uzaklaşma yavaş ama kararlı bir şekilde ilerliyor. Son on yılda ekmek talebi yüzde 20’den fazla azaldı; kişi başına tüketim 2015’teki 34,9 kilodan 2025’te 27,8 kiloya düştü. Bir zamanlar günlük yaşamın vazgeçilmez parçası olan “ekmek alma” alışkanlığı ise artık giderek daha seyrek görülüyor.
Beslenme mitleri ve kaliteyi öldüren sanayileşme
Bu düşüşte en etkili faktörlerden biri, ekmeğe dair yanlış algılar oldu. Fırıncılık Sanayileri Derneği’nden Silvia Martín, “Ekmek, ‘kilo aldırır’ düşüncesi yüzünden hedef alındı” diyor. Bu algı o kadar yaygınlaştı ki, İspanyolların yüzde 29,2’si ekmeksiz bir diyet uyguluyor; yüzde 24’ü ise ekmeği dengeli beslenme için gerekli görmüyor.
Oysa gerçek farklı: Ekmek düşük yağ içeriğine sahip, ancak sektör bu miti onlarca yıldır yeterince etkili biçimde çürütemedi. Ayrıca, glüten intoleransı olmayan birçok kişi de hatalı bir biçimde glüten içeren ürünleri tüketmeyi bıraktı; bu durum ekmek tüketimindeki düşüşü daha da hızlandırdı.
Kriz, geleneksel ekmek sektörünü ağır şekilde etkiledi. Yüzyılın başından bu yana her on fırından dördü kapandı; düşen talep ve kuşak değişimi bu kapanışların başlıca nedenleri arasında. Ekmek fiyatları on yılda yüzde 30 arttı ve artık ağırlıklı olarak süpermarketler ile benzin istasyonlarında satılıyor; burada ise sanayi tipi üretim öne çıkıyor.
RTVE’ye konuşan zanaatkâr fırıncılık uzmanı Letras Pan’a göre durum şu: "Endüstriyel ölçekte üretilen ekmek, çok kısa fermantasyon süresi ve bol maya ile yapılıyor; tadı ise fazlasıyla tekdüze.” Bu kısır döngü net: Sanayileşme kaliteyi düşürüyor, bu da tüketimi azaltıyor ve azalan talep, sanayileşmeyi daha da teşvik ediyor.
İspanyol ekmeğinin bir geleceği var mı?
Kasvetli tabloya rağmen, kaliteli, tam tahıllı veya ekşi mayalı ekmekleri tercih eden bilinçli tüketicilerden oluşan büyüyen bir niş dikkat çekiyor. Bu kesim, tüketimi daha sık ve daha bilinçli seçimlerle sürdürüyor; bu da pazarda belirgin bir kutuplaşmaya işaret ediyor.
Sektör, toparlanmanın yolunu kaliteye odaklanmakta görüyor. Escarpa’nın sözleriyle: “Ekmek yapılan her yerde gerçek ekmek üretilse, bu ürünün tüketimi kayda değer biçimde artar.” Asıl zorluk ise, geleneksel beslenmeyle ilişkisi kökten değişmiş bir toplumda iyi ekmek kültürünü yeniden kazanmaktan geçiyor.
İspanya’da ekmek tüketiminin düşüşü, aslında derin bir toplumsal dönüşümün yansıması: Beslenme kalıplarındaki değişimler, kökleşmiş beslenme mitleri, yeni yaşam tarzları ve modernleşme, geleneksel gastronomi kültürünün kaybına yol açıyor. Ekmek yalnızca sofralardan eksilmiyor; onunla birlikte, yüzyıllar boyunca İspanya’yı tanımlayan yemek ve bir arada yaşama anlayışı da yavaş yavaş siliniyor.