Bilim insanları, volkanik patlama sonrası kıtlığın nihayetinde veba taşıyan pireleri Avrupa limanlarına getirdiğini belirtiyor.
Ortaçağ Avrupa nüfusunun yüzde 60 kadarını öldüren Kara Veba salgın felaketinin, volkanik patlamalar sonucu yaşanan küresel iklim değişiklikleriyle tetiklenmiş olabileceği ortaya kondu.
Yeni bir araştırmaya göre, 1340’ların ortasında yaşanan olağanüstü soğuk yaz dönemleri, büyük ihtimalle bir veya birkaç yanardağ patlamasının ardından meydana geldi ve Akdeniz bölgesinde ağır kıtlığa yol açtı.
Bilim insanları, bu kıtlığın zincirleme etkilerinin nihayetinde veba taşıyan pireleri Avrupa limanlarına getirdiğini, hastalığın buradan tüm kıtaya yayılarak milyonlarca insanı öldürdüğünü belirtiyor.
İklim anomalisi açığa çıktı
Cambridge Üniversitesi’nden paleoklimatolog Prof Ulf Büntgen, BBC Science Focus dergisine yaptığı açıklamada uzun zamandır Kara Veba’nın “neden tam o dönemde ve orada ortaya çıktığını” anlamaya çalıştığını belirtti.
Büntgen ve ekibi, volkanik kimyasalları hapseden antik buz tabakaları ve ağaç halkalarını analiz ederek 1340’larda sıra dışı bir iklim soğuması yaşandığını tespit etti.
Büntgen, volkanik patlamaların atmosfere yüksek miktarda kükürt salarak sonraki yazları soğuttuğunu belirtti. Bu etki “volkan sonrası soğuma” olarak biliniyor.
Kıtlık, ticaret yolları ve ölümcül bulaşma
İklim tarihçisi Dr. Martin Bauch, bu iklim verilerini Ortaçağ kayıtlarıyla birleştirerek soğuk yazların Akdeniz’de yıkıcı bir kıtlık yarattığını ortaya koydu.
Venedik, Cenova ve Pisa gibi güçlü İtalyan şehir devletleri, 100 yılı aşkın süredir Akdeniz ve Karadeniz boyunca gelişmiş ticaret rotaları kurmuştu. Bu ağlar kıtlık dönemlerinde etkili bir gıda tedarik sistemi sağlıyordu. Ancak araştırmaya göre, bu sistem farkında olmadan çok daha büyük bir felaketi tetikledi.
Buğday ve tahıl taşıyan gemilere, veba etkeni Y. pestis bakterisiyle enfekte pirelerin bulaştığı düşünülüyor. Pireler limanlarda gemilerden inerek sırasıyla sıçanlara, kedilere ve insanlara geçti. Hastalık, Avrupa boyunca hızla yayılarak nüfusu korkunç ölçüde azalttı.
Yanardağdan pandemiye uzanan zincir
Araştırma, volkanik faaliyetlerin başlattığı iklim değişikliğinin bir dizi olayı tetiklediğini ve sonunda Kara Veba’ya yol açtığını öne sürüyor.
Büntgen, bu tarihin modern dünyaya yönelik önemli bir uyarı niteliği taşıdığını vurguluyor:
“Kara Veba’ya yol açan koşullar nadir olsa da, iklim değişikliği çağında zoonotik hastalıkların ortaya çıkma ve küreselleşmiş dünyada pandemiye dönüşme olasılığı artıyor. Bu, özellikle COVID-19 deneyimlerimizden sonra son derece önemli.”