Slovakya Başbakanı Fico, AB'nin Rusya'ya yönelik yeni yaptırımlarını neden veto etti?

REKLAM

Brüksel'e yeni bir veto daha geldi.

Slovakya Başbakanı Robert Fico perşembe günü yaptığı açıklamada, Avrupa Birliği'nin Ukrayna'nın geniş çaplı işgaline karşılık olarak Rusya'ya uygulamak istediği bir sonraki yaptırım paketini reddetmeye devam edeceğini teyit etti.

Yaptırımların oy birliği kuralına tabi olması nedeniyle Fico'nun kararı, diplomatların geçtiğimiz günü resmi bir onay beklentisiyle geçirmelerinin ardından hazır olduğu düşünülen 18. yaptırım paketi teklifinin onaylanmasını imkansız hale getiriyor.

İlginçtir ki Fico'nun muhalefetinin yaptırımların kendisiyle bir ilgisi yok. Bu tamamen farklı bir konuyla ilgili: REPowerEU yol haritası.

Yol haritası, boru hattı gazı ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) dahil olmak üzere Rus fosil yakıtlarının tüm ithalatının 2027 yılı sonuna kadar aşamalı olarak durdurulmasını öngörüyor. Avrupa Komisyonu mayıs ayında yol haritasını açıkladı ve haziran ayında da kısa ve uzun vadeli gaz sözleşmelerinin kademeli olarak yasaklanmasına dayanan taslak mevzuatı sundu.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, "Rusya enerji kaynaklarını silah olarak kullanarak bize defalarca şantaj yapmaya kalkıştı," dedi.

"Musluğu kapatmak ve Avrupa'da Rus fosil yakıtları dönemini tamamen sona erdirmek için net adımlar attık."

Denize kıyısı olmayan ve Rus yakıtlarıyla köklü bağları olan Slovakya, fiyatları yükselteceği ve rekabet gücünü tehlikeye atacağı uyarısında bulunarak, aşamalı kesintiyi derhal ve yüksek sesle protesto etti. Benzer bir durumda olan Macaristan da Slovakya'ya katıldı.

Komisyon'un öneriyi ticaret ve enerji politikası olarak çerçeveleme stratejisi tartışmalara neden oldu. Bu da önerinin kabul edilmesi için nitelikli çoğunluğa ihtiyaç duyulacağı anlamına geliyor. Bugüne kadar yürütme, kömür ve petrol gibi Rus yakıtlarının ithalatını durdurmak için bir dış politika aracı olan yaptırımları tercih ediyordu. Macaristan ve Slovakya, Rus ham petrolüne yönelik kalıcı yasaktan muaf tutulmuştu.

Başkentler arasında uzun süredir devam eden anlaşmazlıklar nedeniyle doğalgaza yönelik yaptırımların uygulanması zor göründüğünden, Komisyon meseleyi kendi eline aldı ve Rus doğalgazına yönelik yasağın eninde sonunda gün ışığına çıkmasını sağlamak için yaratıcı bir geçici çözüm öngördü.

Bu hile Slovakya'yı çileden çıkardı ve aksi takdirde alamayacağı tavizleri koparmak için son çare olarak 18. yaptırım paketini veto etme yoluna gitti.

Paranın rengi

Fico, Brüksel'de düzenlenen AB zirvesi çerçevesinde von der Leyen ile yaptığı ikili görüşmenin ardından vetosunu teyit etti. Zirveden önceki günlerde Komisyon yetkilileri bir tür uzlaşmaya varılacağı ve 18. yaptırım paketinin ay sonundan önce yürürlüğe gireceği konusunda iyimserdi.

Ancak, AB zirvesinin ortasında Facebook hesabından yayınladığı bir video mesajında Fico, aşamalı muafiyete ilişkin şikayet ve çekincelerini içeren kapsamlı bir liste yayınlayarak von der Leyen ile bir anlaşmaya açık olduğunu ancak bunun beklenenden daha yüksek bir bedeli olacağını belirtti.

"Bu yolda ilerliyor olmamız talihsizlik, zira bu açıkça ideolojik bir teklif," dedi. "Avrupa Komisyonu ile bu teklifin yol açabileceği tüm zararları telafi edecek bir anlaşmaya varılmadığı sürece bu bize zarar verecektir."

Fico, ele almak ve ideal olarak çözmek istediği beş konunun adını verdi:

• Transit ücretleri: Fico, Slovakya'nın Rus boru hattından gaz ithalatına son vermesi halinde, LNG satın alan ve daha sonra bunu gaz haline getiren Batı, Kuzey ve Güney ülkelerinden alternatif tedarik sağlamak için transit ücretlerine daha fazla para harcamak zorunda kalacağını söylüyor. Fico, gelecekteki transit ücretlerinin Rusya ile aynı maliyete sahip olacağının garantisini istiyor.
• Tüketici fiyatları: Fico, düşük maliyetli Rus gazının sona ermesinin, potansiyel olarak daha yüksek transit ücretleriyle birleştiğinde, hükümetinin tahminlerine göre hane halkı için gaz fiyatlarını "yüzde 30 ila 50 oranında" artıracağını söylüyor.
• Tazminat: Sonuç olarak Fico, "bu yükün altından kalkamayacak olan Slovak hanehalkı ve sanayisine tazminat ödenmesini" talep ediyor.
• Enerji krizi: Fico ayrıca Slovakya'yı 2022 enerji krizinde olduğu gibi toptan gaz fiyatlarında olağanüstü bir artışa karşı korumak için garantiler istiyor.
• Davalar: Son olarak Fico, Slovakya'nın 2034 yılına kadar sürecek olan uzun vadeli sözleşmesinin feshi nedeniyle Rusya'nın gaz tekeli Gazprom'dan 16 ila 20 milyar euro değerinde bir davayla karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulunuyor. Rus enerji sözleşmeleri genellikle iyi tanımlanmış "al ya da öde" şartlarına tabidir. Bu da alıcıların ya üzerinde anlaşılan teslimatları almak ya da reddettikleri için maddi tazminat ödemek zorunda oldukları anlamına geliyor.

Fico videonun sonunda, "Bu nedenle öncelikle bu meselenin çözülmesi gerekiyor," dedi.

"Çözümü tanımlayalım ve ancak o zaman diğer yaptırım paketlerini tartışabiliriz. Oylamayı erteleme teklifimiz kabul edilmezse, Slovak Büyükelçi 18. yaptırım paketinin kabulünü veto etmesi için açık bir talimat alacak."

Fico, önümüzdeki hafta Slovakya'ya gitmesi planlanan Komisyon liderliğindeki bir "özel heyet" ile "yapıcı müzakerelerde" bulunacağını kaydetti.

Von der Leyen'in ekibinin Fico'nun milyarlarca euro değerinde görünen ihtiyaçlarını nasıl karşılayacağı henüz net değil. Bloğun çok yıllı bütçesi zorlanıyor ve öngörülemeyen durumlarla ya da bu durumda taleplerle başa çıkmak için sınırlı bir alana sahip. Önerilen aşamalı kesinti, AB fonları için özel bir zarf içermiyor.

Von der Leyen zirvenin sonunda yaptığı basın toplantısında bu çetrefilli konuya değinmedi ve Komisyon da yorum talebine hemen yanıt vermedi.

Yetkililer daha önce, Norveç, ABD, Cezayir, Katar, Azerbaycan ve İngiltere'nin yanı sıra yerli yeşil enerjinin daha hızlı bir şekilde devreye sokulmasıyla bloğun Rus yakıtlarından uzaklaşmasının halihazırda iyi bir şekilde devam etmesi nedeniyle, aşamalı kesintinin tüketici fiyatlarında keskin bir artışa yol açmayacağı konusunda ısrar etmişlerdi.

Avrupa Komisyonu'nun Enerjiden Sorumlu Üyesi Dan Jorgensen haziran ayında yaptığı açıklamada, "Bu geçişin fiyatlarda bir artışa yol açmayacak ve kesinlikle bu ülkeler için bir arz sorunu yaratmayacak şekilde gerçekleşmesini sağlayabiliriz," dedi.

Jorgensen ayrıca, aşamalı kesinti kapsamında öngörülen yasakların, mücbir sebep -yani imzacıların kontrolü dışındaki olaylar veya koşullar- ilan etmek ve müşterileri büyük zararlara karşı korumak için yeterince sağlam olacağını vurguladı.

"Bu mevzuatı bilinçli bir şekilde formüle ettik ve bunu bir yasak ve dolayısıyla söz konusu şirketler için bir mücbir sebep durumu haline getiren yasal dayanağı kullandık," dedi.

"Bu da yasal olarak sorumlu olmadıkları anlamına geliyor. Sözleşmeyi bozan onlar değil."

Bu gerekçe, geleneksel dış politika yaptırımlarının mahkemedeki davalara karşı koymak için en kurşun geçirmez yöntem olduğunu savunan uzmanları tam olarak ikna etmedi.