Avrupa Komisyonu çiftçilerin 'ceplerine' aynı miktarda para girmeye devam edeceği konusunda ısrar etse de Euronews’un görüştüğü farklı tarım politikası uzmanları, enflasyona göre düzeltildiğinde yeni teklifin gerçekte yüzde 20 ila yüzde 30’luk bir kesintiye karşılık geldiğini belirtiyor.
REKLAM
Avrupa Komisyonu, 2 trilyon euroluk (yaklaşık 93,6 trilyon TL) rekor bütçesini açıkladı. Bu, AB tarihindeki en büyük bütçe olurken, mevcut 2021–2027 mali dönemine kıyasla tarım fonlarında önemli değişiklikler ve kesintiler belirlendi.
Yeni teklif, tarım sübvansiyonları ve bölgesel kalkınma fonlarının 865 milyar euro (yaklaşık 40,5 trilyon TL) değerinde tek bir mega fonda birleştirileceğini doğruladı.
Bu yeni fon yapısı içinde, Ortak Tarım Politikası (CAP) kapsamında gelir desteği için 300 milyar euro (yaklaşık 14 trilyon TL) ayrılıyor ve bu tutar başka alanlara kaydırılmaktan korunuyor.
Gelir desteği artık yalnızca geleneksel olarak CAP’nin büyük bölümünü oluşturan doğrudan ödemeleri ifade etmiyor; daha önce kırsal kalkınma fonlarının parçası olan ve şimdi yeni yapıya dahil edilen eş finansmanlı girişimleri de kapsıyor.
Ayrıca, piyasa dalgalanmalarına karşı oluşturulan tarımsal güvence fonu iki katına çıkarılarak 2021’deki 450 milyon eurodan (yaklaşık 21 milyar TL) 900 milyon euroya (yaklaşık 42 milyar TL) yükseltildi ve bu da yedi yıllık dönemde toplam gelir desteği içinde yer aldı.
Komisyona göre, 300 milyar euroluk (yaklaşık 14 trilyon TL) korunan tutar bir asgari seviye niteliğinde ve toplam tarımsal harcamaların yüzde 80’ini oluşturması bekleniyor.
Buna ek olarak, kesinleşmemekle birlikte, tarıma yönelik ilave yatırımlar tek fon yapısı altındaki diğer politika alanlarından –örneğin bölgesel fonlardan– ya da Avrupa’nın diğer rekabetçilik fonlarından, örneğin Horizon Europe araştırma programı kapsamında sağlanabilecek kaynaklardan karşılanabilecek.
Bu çiftçiler için daha fazla mı yoksa daha az mı para anlamına geliyor?
Önceki bütçe ile doğrudan bir karşılaştırma yapmak, Avrupa Komisyonu'nun eleştirileri savuşturmak için kullandığı yapı nedeniyle zor.
Hatta Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen "tarımın güçlendirileceğini" iddia ederken, AB Tarım Komiseri Christophe Hansen "doğrudan çiftçilere giden paranın hiç kesilmediğini" ifade etti.
Ancak rakamlara daha yakından bakıldığında farklı bir tablo ortaya çıkıyor.
2021–2027 bütçesinde Ortak Tarım Politikası’na (CAP) 386,6 milyar euro (yaklaşık 18,1 trilyon TL) ayrılmıştı.
Bunun 270 milyar eurosu (yaklaşık 12,6 trilyon TL) doğrudan çiftçilere yapılan ödemeler için belirlenmişti. Yeni bütçedeki 300 milyar euroluk (yaklaşık 14 trilyon TL) “korunan” pay, nominal olarak daha yüksek görünse de, uzmanlara göre gerçekte tablo farklı.
Euronews’un görüştüğü farklı tarım politikası uzmanları, enflasyona göre düzeltildiğinde yeni teklifin AB’nin tarımsal harcamalarında gerçekte yüzde 20 ila yüzde 30’luk bir kesintiye karşılık geldiğini belirtiyor.
Sunumun yapıldığı toplantının kulislerinde konuşan bir AB yetkilisi, “Nominal olarak daha az para var, ancak diğer politika alanlarıyla yaratılacak sinerjiler sayesinde toplam desteğin benzer kalmasını umuyoruz,” dedi.
Tarımın küçülen payı
Sembolik açıdan bakıldığında, önerilen değişiklikler tarımın AB bütçesindeki öneminin giderek azaldığını ortaya koyuyor.
Toplam AB uzun vadeli bütçesi 1,21 trilyon euro (yaklaşık 56,6 trilyon TL) seviyesinden 1,816 trilyon euroya (yaklaşık 84,9 trilyon TL) yükselirken (COVID-19 borç geri ödemeleri hariç), CAP’in payı yüzde 32,2’den yalnızca yüzde 16,5’e geriliyor.
Yeni bütçe planında, tarım artık yeni tek fonun yalnızca yüzde 35’ini oluşturuyor; bu da toplam bütçenin yarısından bile daha azına denk geliyor.
Bu gidişat, uzun vadeli bir değişimin parçası. 1980’lerde CAP (Ortak Tarım Politikası), AB bütçesinin yüzde 70’inden fazlasını oluşturuyordu. Ancak bugün, Komisyon’un önceliklerini yeniden belirlediği görülüyor.
Von der Leyen yönetimi, tarım ve uyum fonları gibi alanlardaki harcamaları azaltmayı; bunun yerine savunma ve rekabetçilik gibi yeni girişimlere daha fazla kaynak ayırmayı tercih etti.
Tepkiler ve protestolar
Bütçe planı, daha ilk açıklanır açıklanmaz sert eleştirilerle karşılaştı.
Avrupa Parlamentosu’nda Komisyon Üyesi Hansen ile yaşanan hararetli tartışmalarda söz alan milletvekillerinin neredeyse tamamı teklifi eleştirdi. Von der Leyen ve Hansen’in mensubu olduğu Avrupa Halk Partisi’nden (EPP) milletvekili Herbert Dorfmann, “Çok Yıllı Mali Çerçeveyi ikiye katlıyorsunuz ama CAP’te bize yüzde 25’lik kesinti getiriyorsunuz. Bunu bize bir başarı hikâyesi olarak sunmaya kalkmayın,” diyerek tepkisini dile getirdi.
AB kurumlarının dışında ise çiftçiler, ‘Avrupa Tarımının Kara Çarşambası’ adı verilen sembolik bir protesto düzenledi.
Çiftçi lobisi Copa-Cogeca, yaptığı sert açıklamada Komisyonu, “idari basitleştirme” adı altında “örtülü bütçe kesintileri” ve “tam bir ulusallaştırma” yoluyla CAP’in “ortak” niteliğini ortadan kaldırmakla suçladı.
Avrupa milletvekillerinin ilerideki kaygılarını gidermek ve çiftçilerin öfkesini dindirmek için Komisyon, sektörün daha önce talep ettiği bazı yeni önlemleri tanıttı.
Yeni bir enflasyon ayarlama mekanizması ile, enflasyon yüzde 1’in altına düşerse ya da yüzde 3’ün üzerine çıkarsa, çiftçilere sağlanan sübvansiyon tutarları gözden geçirilebilecek. Bu, çiftçileri fiyat dalgalanmalarından korumayı amaçlıyor.
200 bin euroya (yaklaşık 9,36 milyon TL) kadar geçiş ödemeleri, sektörde iddialı dönüşüm planları uygulayan çiftliklere verilecek. Böylece tarımda yenilikçilik için risklerin azaltılması hedefleniyor.
Komisyon, bu düzenlemelerin tepkileri hafifleteceğini umuyor. Ancak Avrupa tarımının geleceği ve AB’nin değişen öncelikleri içindeki yeri, uzun vadeli bütçeye resmî onay verilmeden önceki aylarda sürecek görüşmelerde hararetli bir şekilde tartışılmaya devam edecek.