Aşırı sol mu, ana akım mı? Ütopik bir vizyon mu, yoksa sıradan bir politika mı? New York’un yeni seçilen belediye başkanı Zohran Mamdani’nin politikaları Avrupa’ya taşınsaydı, siyasi yelpazenin neresine düşerdi?
33 yaşındaki Zohran Mamdani'nin New York belediye başkanlığı seçimlerini kazanmasından kısa bir süre sonra, Avrupa'daki çeşitli aşırı sol partiler Mamdani'nin zaferini kutladı. Zohran'ın seçilmesi, Avrupa'da da benzer bir zaferin mümkün olabileceğini düşündürdü.
Almanya'nın Sol Partisi X'te yayınladığı bir yazıda"İster New York ister Berlin olsun: "Hepimiz uygun kiralar ve ailelerimiz ve arkadaşlarımız için iyi bir yaşam istiyoruz" dedi.
Fransa'da aşırı sol Boyun Eğmeyen Fransa partisinin lideri Manon Aubrey, Mamdani'nin zaferini "dünya solu için bir ders: ekonomik liberalizmi sulandırarak değil, onunla dişe diş mücadele ederek kazanırız" şeklinde ilan etti.
Ancak herkes Mamdani'nin kiraların dondurulması, ücretsiz otobüs ve evrensel çocuk bakımını içeren platformunun radikal sol politikaları temsil ettiği konusunda hemfikir değil. Bazı sosyal medya kullanıcıları Mamdani'nin önerilerinin birçoğunun Avrupa'daki merkezci ve hatta merkez sağ hükümetlerde zaten bir şekilde var olduğunu savundu.
Bir X kullanıcısı 627 binden fazla kez görüntülenen bir paylaşımında "Mamdani Avrupa'da merkez sağ olarak kabul edilir" dedi.
Diğerleri ise Mamdani'yi "normal bir solcu politikacı" olarak tanımladı. Hollandalı bir çevreci olan Alexander Verbeek'e göre, "kamu programları aracılığıyla birbirimize bakmak radikal sosyalizm değil."
Avrupa çok çeşitli fikirler ve siyasi hareketlerin yaşadığı bir coğrafya olduğu için, herhangi bir karşılaştırma yapmak zor - ancak Mamdani'nin üç ana politika noktasını aldık, bunları Avrupa ülkelerinde var olan veya var olmuş olanlarla karşılaştırdık ve uzmanlara Mamdani'nin programının eski kıtaya taşınması durumunda öne çıkıp çıkmayacağını sorduk.
Kira dondurma: Avrupa'da ana akım değil
Mamdani'nin programının kilit noktası, sürekli olarak dünyanın en pahalı kiralarına sahip şehirleri arasında gösterilen New York'ta yaklaşık 2 milyon dairede kiraları dondurma planıdır.
Eleştirmenler bu politikanın kentin konut arzına zarar vereceğini savunuyor. Benzer önlemler Avrupa'nın bazı bölgelerinde de uygulanmış ve başarısız olmuştur.
2020 yılında Berlin'in Sosyal Demokratlar, Sol ve Yeşiller'den oluşan eyalet parlamentosu, her bölgede kira sınırı belirleyen ve kira artışlarını beş yıllık bir süre için donduran bir yasayı kabul etti. Yasa daha sonra Almanya'nın en yüksek mahkemesi tarafından anayasaya aykırı bulunarak iptal edildi.
Berlinliler, yeni kiralanan daireler için kiraları yerel karşılaştırmalı kiranın yüzde 10 üzerinde olacak şekilde sınırlayan bir yasa olan "Mietpreisbremse" tarafından hala korunuyor, ancak kampanya grupları bunun kolayca atlatılabileceğini ve istismara açık olduğunu söylüyor.
Diğer Avrupa başkentleri de kiraları sınırlamaya çalıştı. Paris'te 2019 yılında çıkarılan ve daha sonra Montpellier, Lille ve diğer şehirleri de kapsayan kira kontrol yasası, çok miktarda kiralık dairenin olduğu bölgelerde kira fiyatlarına sınırlama getirmiştir.
Birleşik Krallık'ta merkez sol İşçi Partisi hükümeti, kiracı güvenliğini güçlendirmeyi amaçlayan Kiracı Hakları Yasasını yürürlüğe koydu. Bu yasa kiraları dondurmasa da, kira artışlarını yılda sadece bir kez piyasa fiyatına çekerek sınırlandırmaktadır.
Avrupa genelinde, kiraların tamamen dondurulması nadir ve siyasi olarak bölücü bir hamle olsa da, kiraları kontrol etmeye yönelik tedbirler yaygındır.
Almanya'daki Die Linke ve İspanya'daki Podemos gibi aşırı sol partiler, Mamdani'nin sadece kira kontrollü dairelerin kiralarının dondurulması önerisinden daha ileri giderek, daha geniş kapsamlı kira dondurma önlemleri için bastırmaktadır. Avrupa hükümetlerinin çoğunluğu, hem merkez sol hem de sağ, kira tavanı uygulamalarına yönelmiştir.
Avrupa Politika Merkezi'nde politika analisti olan Javier Carbonell, "Kira dondurma çoğu Avrupa şehrinde uygulanmıyor," dedi. "Bazı aşırı sol ya da yeşil partiler tarafından önerilmesi normal, ancak Avrupa'da standart bir politika değil."
Özetle, Mamdani'nin kira dondurması Avrupa'da ana akım olarak kabul edilmeyecektir. Zira çoğu hükümetin uyguladığından daha ileri gidiyor ve Avrupa aşırı solunun bazı kesimlerinden gelen taleplerle örtüşüyor.
Ücretsiz çocuk bakımı: Avrupa'nın merkez soluna daha yakın
Mamdani, New York'ta altı haftalıktan beş yaşına kadar tüm çocuklar için ücretsiz çocuk bakımı sağlanması ve üç ve dört yaşındaki çocuklar için mevcut programların genişletilmesi için bastırdı.
Uygulanması halinde, 2024 yılında özel olarak sağlanan çocuk bakımının yıllık maliyetinin yaklaşık 16.900 - 26.000 dolar (15.500 - 18.000 euro) olacağı tahmin edilen ABD'de ve New York'ta büyük bir değişim olacaktır.
Avrupa'nın büyük bir bölümünde, sübvansiyonlu çocuk bakımı zaten standarttır ve bazı durumlarda ücretsizdir.
Danimarka'da, yaklaşık altı aylıktan itibaren her çocuğun kamu tarafından sübvanse edilen bir çocuk bakım yerine erişim hakkı vardır; belediyeler bunu garanti eder ve ebeveyn ücretlerini toplam maliyetin yaklaşık yüzde 25'i ile sınırlar.
Almanya, her çocuğa bir yaşından itibaren bir çocuk bakım yeri garanti eder. Berlin gibi bazı eyaletlerde çocuk bakımı bu yaştan itibaren tamamen ücretsizdir ve ebeveynler yalnızca yemek, gezi veya müfredat dışı etkinlikler gibi ekstralar için ödeme yapar.
Portekiz'de ise 2022 yılında başlatılan bir girişim, 1 Eylül 2021 tarihinde veya sonrasında doğan çocuklara ücretsiz anaokuluna gitme hakkı tanıyor, ancak ciddi bir yer sıkıntısı ebeveynlerin yer bulmasını zorlaştırıyor.
Avrupa'da bu politikalar aşırı solla sınırlı değildir; birçoğu merkez sol hükümetler tarafından uygulamaya konmuş ve merkez sağ koalisyonlar tarafından sürdürülmüştür.
Maastricht Üniversitesi'nde dış politika analizi ve transatlantik ilişkiler profesörü olan Roberta Haar, Euronews'ün doğrulama ekibi The Cube'a verdiği demeçte "Avrupa çok çeşitli; İskandinav ülkeleri, Belçika ve Fransa'nın daha yüksek düzeyde çocuk desteği sunması çok normal" dedi.
"Ancak örneğin Hollanda'da çocuk bakımı önlemleri bu kadar kapsamlı değil, bu nedenle Avrupa'nın genelinin Mamdani'nin çocuk bakımı politikasını normal ya da radikal olarak göreceğini söylemek zor."
Amerikalıların ABD ile Avrupa arasındaki en büyük farkı, çocuk bakımından daha karmaşık olan sağlık hizmetlerinde görme eğiliminde olduğunu da sözlerine ekledi.
"Avrupa'da doğum gibi prosedürler için çok fazla yardım almayı beklersiniz, oysa ABD'de Amerikalılar tüm bunların ne kadara mal olacağını düşünmek zorundadır."
"Ancak bu bile bir tür telafi, çünkü ABD'de nüfusun daha küçük bir kısmı için de olsa Medicaid ve Medicare - devlet sağlık sigortası programları - var" diye ekledi. "Yani Avrupa tipi sağlık hizmeti tamamen yabancı bir kavram değil."
Kısacası, Mamdani'nin evrensel çocuk bakımı önerisi, özellikle İskandinav ve bazı Batı ülkelerindeki ana akım merkez sol konsensüsle büyük ölçüde uyumlu olacaktır. Yine de tamamen ücretsiz çocuk bakımı kavramı, bugün Avrupa'nın bazı bölgelerinde var olandan daha ileri gidecektir ve Avrupa çapında evrensel bir politika olmaktan uzaktır.
Ücretsiz otobüsler: Avrupa'da nispeten nadir
Mamdani, eleştirmenlerin gerçekçi olmadığını ve çok maliyetli olduğunu söylediği ücretsiz otobüsleri belediye başkanlığı yarışı sırasında imzalı bir politika önerisi haline getirdi.
Avrupa'da toplu taşımanın tamamen ücretsiz olması nadir görülen bir durum: Lüksemburg 2020 yılında toplu taşımayı hem ziyaretçiler hem de ülke sakinleri için ücretsiz hale getiren ilk ülke oldu. Bunu 2022'de Malta izledi ve sakinlerine ücretsiz seyahati genişletti.
Fransa'daki Dunkirk ve Montpellier gibi birkaç şehir de merkez sol belediye başkanları Patrice Vergriete ve Michaël Delafosse yönetiminde ücretsiz ulaşım girişimlerini hayata geçirdi.
Araştırmacılar, bu politikalar uygulamaya konulduktan sonra insanların toplu taşıma araçlarını daha fazla kullandıklarını tespit etmişlerdir, ancak bu politikalar genel olarak izole yerel deneyler olarak kalmıştır.
Avrupa standartlarına göre Mamdani'nin önerisi hala nadir görülebilir. Bu fikrin unsurları bazı Avrupa şehirlerinde ve daha küçük ülkelerde mevcut olsa da, sosyal demokrat hükümetler genellikle tamamen ücretsiz ulaşım yerine yaşlılar ve öğrenciler gibi belirli gruplar için daha ucuz ücretlere ve ücretsiz seyahatlere öncelik vermiştir.
Peki Mamdani politik spektrumun neresinde?
İnternette bazıları Mamdani'nin gündeminin bazı bölümlerinin Avrupa'daki sosyal politikalara benzemesi nedeniyle kıtada merkez sağ olarak kabul edileceğini savunuyor. The Cube'un konuştuğu uzmanlar bunun abartılı olduğunu söylüyor.
Carbonell The Cube'a yaptığı açıklamada "Mamdani'nin Avrupa'da ılımlı bir solcu olduğu, politikalarının burada daha ana akım olduğu iddiası var - ki bu doğru, ancak sadece bir noktaya kadar" dedi.
Carbonell, ekonomi konusunda Mamdani'nin önerilerinin bazı ülkelerde diğerlerine kıyasla merkez sola daha yakın olduğunu söyledi: Carbonell, İspanya Sosyalist Partisi'nin (PSOE) solcu Sumar ittifakı ile koalisyon halinde hükümet ettiğine işaret ederek "İspanyol merkez soluna Alman merkez solundan daha yakın olduğunu söyleyebilirim" dedi. "Politikaları ortalamadan ziyade İspanya'da olduğu gibi Avrupa'daki istisnai durumlara benziyor."
Carbonell, aşırı sol ve yeşil partiler tarafından düzenli olarak lanse edilse bile, özellikle kira dondurmanın Avrupa'da yaygın olmadığını vurguladı. Mamdani'nin Avrupa'da öne çıktığı noktanın kültürel politika ve kimlik olduğunu savundu.
"Çok kültürlülük konusunda Avrupa'nın çoğundan çok daha solcu" dedi. "Müslüman bir siyasetçi olduğu gerçeğine ve çok kültürlülüğe çok daha açık bir vurgu var. Bu standart sol Avrupa partileri arasında çok daha az rastlanan bir durum."
Haar, The Cube'a yaptığı açıklamada, bir ABD kentinin bu önlemleri almak istemesinin radikal olduğunu, ancak anladığı kadarıyla Mamdani'nin de düzenleme yükünü azaltmak istediğini, bunun da Trump'ın deregülasyon ve bürokrasiyi kaldırma politikalarına daha çok benzediğini söyledi.
Carbonell, Mamdani'nin platformunda özellikle gençler için konut, ulaşım ve temel hizmetlerin artan maliyeti ve satın alınabilirlik konularının öne çıktığını belirtti.
Avrupa'da hem aşırı sol hem de sağ, kampanya sırasında hayat pahalılığı krizine ve konut sıkıntısına dikkat çekti.
Carbonell, "Örneğin konut krizi artık herkesin sorunu" dedi.