Parlamento üyeleri, Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı karbon sınır vergisi (CBAM) yasasını güçlendirmeye günler kala, ağır sanayi ürünleri ithalatının daha sıkı şekilde denetlenmesini onayladı.
Avrupa Parlamentosu’nun çevre komitesinde çarşamba günü yapılan oylamada üyeler, AB’nin karbon sınır vergisi kapsamındaki ithal ürünlerin denetlenmesini sıkılaştıran önlemlere destek verdi.
Çelik, alüminyum, çimento ve gübre gibi ürünlere uygulanan karbon sınır vergisi, Ocak 2026’da operasyonel aşamaya geçecek ve şirketler, ürünlerinin neden olduğu emisyonlar için ödeme yapmaya başlayacak.
Avrupa Komisyonu’nun AB’ye ürün ithal eden şirketler üzerindeki denetimleri artıracak yeni tedbirleri açıklamasına günler kala, milletvekilleri yasama sürecinin hızlandırılması lehine 68’e 7 oy kullandı.
Karbon Sınır Düzenleme Mekanizması (CBAM) altındaki bu önlem, bloğun kendi karbon piyasası olan Emisyon Ticaret Sistemi'ne (ETS) uyma zorunluluğu bulunan Avrupalı şirketler için eşit bir oyun alanı sağlamayı amaçlıyor.
AB, diğer ülkeleri de emisyonlarını izlemeye ve fiyatlandırmaya teşvik etmeyi hedefliyor. Ancak ABD, AB’nin karbon sınır vergisinin haksız bir ticaret engeli olduğunu savunuyor.
Karbon konusunda sıkı önlemler
AB Komisyonu 10 Aralık’ta, ithalatçıların karbon sınır vergisini aşmasını engellemek için ülkeler veya şirketler bazında standartlaştırılmış bir CO₂ değeri belirleyecek yeni önlemleri açıklayacak.
Euronews tarafından görülen sızdırılmış bir belgeye göre Komisyon, CBAM kapsamında vergilendirilen ürünleri üreten her tesis için 2026 yılında fiziksel saha ziyaretlerini zorunlu kılmaya hazırlanıyor.
2027 yılından itibaren karbon emisyon verilerini kontrol eden yetkililer bu denetimi sanal bir ziyaretle değiştirebilecek. Hatta tesisin düşük riskli, değişmemiş olduğu ve verilerinin güvenilirliği kanıtlandığı takdirde, yerinde incelemeden tamamen vazgeçebilecekler.
Ürettikleri mallar bazında emisyonlarını raporlayan şirketler için yüzde 5’lik bir hata payına izin verilecek; bu sınırın aşılması halinde veri güvenilmez sayılacak.
Belge ayrıca AB’nin karbon sınır vergisinin, blok içi karbon piyasası olan Emisyon Ticaret Sistemi ile uyumlu hale getirilmesini öneriyor.
CBAM’ın sadeleştirilmesi
Komisyon şubat ayında, Nisan 2023'te kabul edilen CBAM yasasını "basitleştirmeyi" teklif etti.
AB eş-yasama organları eylül ayında, yıllık 50 tondan az CBAM üreten şirketler için bir muafiyet eşiği üzerinde hızla anlaştı. Bu basitleştirmeden önce kural, tonaj eşiği yerine sevkiyat başına 150 euroluk değere dayalı bir eşikti.
Komisyon, değişikliğin çoğu KOBİ ve bireylerden oluşan yaklaşık 182 bin ithalatçıyı muaf tutacağını, buna karşın emisyonların yüzde 99’undan fazlasının hala kapsamda kalacağını açıkladı.
CBAM kapsamındaki ithalatçılar için yapılan bu düzenlemelerin, raporlama gerekliliklerine uyumu kolaylaştırması, yetkilendirme sürecini, emisyon hesaplamalarını ve mali yükümlülükleri sadeleştirmesi bekleniyor.
Komisyon, değişikliklerin düzenleyici ve idari yükleri ile uyum maliyetlerini azaltacağını belirtiyor.
Ayrıca Komisyon, 2027’den itibaren, karbon fiyatlandırması uygulanan üçüncü ülkeler için varsayılan karbon fiyatlarını CBAM sicilinde belirleyip yayımlayabilecek ve bu fiyatların hesaplama yöntemini paylaşacak.
S&D'nin Hollandalı AP üyesi Mohammed Chahim, iddialı ve etkili bir karbon sınır vergisinin iklim politikalarıyla uyumlu hale getirilebileceğini söyledi.
Chahim yeni sistemin, daha zayıf iklim kurallarına sahip ülkelere üretimi kaydırarak daha sıkı düzenlemelerden kaçan sektörlere sağlanan ücretsiz tahsislerin yerini alacağını belirtti.
Otomotiv sektörü
Otomotiv sektörü için Brüksel merkezli lobi grubu olan Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği (ACEA), yakın zamanda AB yönetimine, belirsizliğin üyelerini etkilediğinden şikayet ederek, AB'nin karbon sınır vergisi hakkında hızlıca açıklama yapması çağrısında bulundu.
Grubun açıklamasında, "Üyelerimiz büyük hacimlerde çelik ve alüminyum ithal ediyor ve işliyorlar ve operatörlerin ithalatlarının gömülü emisyonlarını doğru ve hassas bir şekilde raporlayabilmeleri gerektiği göz önüne alındığında, mekanizmanın düzgün çalışmasında rolleri çok önemlidir," denildi.
ACEA Genel Direktörü Sigrid de Vries, otomobil üreticilerinin CBAM’ın düzgün işlemesi için gerekli kaynaklara ve uyum süreçlerine yatırım yaparak taahhütlerini sürdürdüğünü belirtti.
De Vries, “Ancak bu kadar geç bir aşamada, 1 Ocak 2026’ya kadar mekanizmayı düzgün şekilde uygulamayı neredeyse imkânsız kılacak çok sayıda kritik bilinmeyen var” dedi.