Finansmanın nasıl sağlanacağı netleşmiş değil. Ancak AB fonları, ulusal bütçeler, özel sektör yatırımları ve maliyet paylaşımı gibi farklı kaynakların devreye girmesi bekleniyor.
Avrupa Komisyonu, AB üyesi ülkelerde elektrik şebekesi altyapısı, yenilenebilir enerji projeleri ve enerji depolama yatırımları için izin süreçlerini hızlandırmayı amaçlayan ve yaklaşık 1,2 trilyon euroluk dev bir projeyi hayata geçirmeye hazırlanıyor. Euronews’in belgeye göre, plan Avrupa’nın elektrik şebekesini modernize etmeyi hedefliyor.
AB’nin mevcut şebeke planlama ve izin sisteminin dağınık ve ihtiyaç duyulan genişleme hızına uygun olmadığı, bunun da yenilenebilir enerjinin sisteme entegrasyonu önünde ciddi bir engel oluşturduğu belirtiliyor.
Belgeye göre, üye ülkeler ve sektör temsilcileri uzun süredir Komisyon’dan izin süreçlerini hızlandırmasını talep ediyor. Yenilenebilir enerji projelerinin onay alması dokuz yıla kadar sürebiliyor; bu durum gecikmelere ve ek maliyetlere yol açıyor.
Sekiz öncelikli proje belirlendi
27 üyeli blokta elektrik şebekesini yenilemeyi amaçlayan plan kapsamında Komisyon, “mevcut yapıları güçlendirmek” ve “kaynakları güvence altına almak” üzere sekiz proje belirledi. Hedef, önümüzdeki altı ila dokuz ay içinde somut ilerleme sağlanması. Projeler; elektrik enterkonneksiyonlarını, enerji depolamayı ve hidrojeni kapsıyor.
Plan, İber Yarımadası’nı daha iyi entegre etmek için Pireneler üzerinden şebeke bağlantılarını güçlendirmeyi, Kıbrıs’ı kıta Avrupası’na bağlamayı ve Litvanya–Polonya hattı üzerinden Baltık ülkelerinin entegrasyonunu öngörüyor.
Komisyon ayrıca Danimarka’da bir deniz üstü enterkonnektör (güvenli bağlantı) merkezi kurulmasını da destekleyecek. Bu merkezin Baltık Denizi’ndeki ek bağlantı noktalarına genişletilebileceği değerlendiriliyor.
Bunun yanı sıra, Avrupa’nın güneydoğusunda enerji depolama kapasitesinin artırılması ve Tunus, İtalya, Avusturya ve Almanya’yı birbirine bağlayacak güney hidrojen koridorunun geliştirilmesi için daha fazla koordinasyon hedefleniyor.
Portekiz ile Almanya arasında planlanan bir hidrojen koridoru da Komisyon’dan “güçlü koordinasyon” ve “siyasi destek” alacak.
Eski altyapı, yeşil dönüşümü yavaşlatıyor
AB, 2050 yılına kadar iklim nötrlüğüne ulaşmayı yasal olarak taahhüt etmiş durumda ve yenilenebilir enerji üretimine büyük yatırımlar yaptı. Ancak eski elektrik iletim altyapısı, şebeke bağlantısı bekleyen çok sayıda yenilenebilir enerji projesinde ciddi bir birikmeye yol açıyor ve enerji dönüşümünü zora sokuyor.
Halihazırda AB’nin 27 üyesinin 14’ü, 2030 yılı için belirlenen yüzde 15’lik şebeke enterkonneksiyon hedefine ulaşmış değil.
Komisyonun planı, özellikle üye ülkeler arasındaki iletim kapasitesi başta olmak üzere eski altyapıyı hedef alıyor ve gelecekteki elektrik talebine ve enerji dönüşümüne uyum sağlamak için dijitalleşmeyi artırmayı amaçlıyor.
AB enerji düzenleyici kurumu ACER yetkililerine göre, nisan ayında İber Yarımadası’nda 60 milyondan fazla insanı etkileyen elektrik kesintisi gibi olaylar, şebekelerin yenilenmesiyle önlenebilir.
Planın hayata geçmesi hâlinde, yenilenebilir enerjinin entegrasyonu hızlanabilir ve Draghi ile Letta raporlarına göre hâlen ABD’nin iki ila üç katı seviyesinde olan Avrupa elektrik fiyatları uzun vadede düşebilir.
Modern bir şebeke; elektrikli araçlar, ısı pompaları ve ağır sanayinin karbonsuzlaştırılması için de kritik öneme sahip görülüyor.
Tepkiler ve uyarılar
Çevreci sivil toplum kuruluşu Climate Action Network Europe (CAN Europe) enerji politikaları uzmanı Tom Lewis, Komisyonun planını memnuniyetle karşıladı. Lewis, Avrupa düzeyinde yapılacak yeni planlama sayesinde şebekelerin daha etkili biçimde genişletilip modernize edilebileceğini söyledi.
Lewis ayrıca, halkın sürece katılımını ve fayda paylaşımını içeren yeni kuralların kamu desteğini artıracağını ve dönüşümde gecikmeleri önleyebileceğini belirtti.
Buna karşın CAN Europe, çevresel gerilemelerin ve kamuoyunda tepki oluşmasının önlenmesi konusunda uyarıda bulundu. Kuruluş, yenilenebilir enerji yasalarının uygulanmasına öncelik verilmesini, izin süreçlerinin dijitalleştirilmesini ve yerel-idari kurumların yeterince personel ve kaynakla desteklenmesini önerdi.
Elektrik sektörü temsilcisi Eurelectric’in Genel Sekreteri Kristian Ruby ise, küresel elektrik depolama kapasitesinin yüzde 90’ından fazlasını oluşturan pompaj depolamalı hidroelektrik santrallerinin vazgeçilmez olduğunu söyledi.
Devasa yatırım ihtiyacı
Komisyon, AB’nin elektrik şebekesinin 2040’a kadar yenilenmesi için yaklaşık 1,2 trilyon euro yatırım gerektiğini hesaplıyor. Bunun yaklaşık 730 milyar eurosu dağıtım şebekeleri, 477 milyar eurosu ise iletim şebekeleri için öngörülüyor.
Finansmanın nasıl sağlanacağı netleşmiş değil. Ancak AB fonları, ulusal bütçeler, özel sektör yatırımları ve maliyet paylaşımı gibi farklı kaynakların devreye girmesi bekleniyor.
Eurelectric, 2028–2034 dönemini kapsayan AB çok yıllı bütçesinde dağıtık şebekeler için özel bir fon oluşturulması çağrısında bulundu. Sektör ayrıca, elektrikleşmeye ayrılan tüm fonların bir bölümünün dağıtım şebekelerinin modernizasyonu ve genişletilmesine yönlendirilmesini öneriyor.