İzlanda, Norveç ve Finlandiya'nın ardından en pahalı fiyatlar Türkiye'de. Bu ülkelerde içki fiyatları AB ortalamasının iki katından fazla.
Eurostat verilerine göre, Avrupa Birliği’nde hanelerin mal ve hizmet harcamalarında her 100 euronun ortalama 1,50 eurosu alkollü içkilere gidiyor. Ancak ülkeler arasında alkole ayrılan pay ve alkol fiyatları önemli farklılıklar gösteriyor.
İçki fiyatlarını karşılaştırmak için kullanılan fiyat düzeyi endeksi, Avrupa genelinde aynı alkollü içecek sepetinin ülkeden ülkeye ne kadara satıldığını ortaya koyuyor. AB ortalaması 100 olarak kabul ediliyor; bu da AB genelinde ortalama 100 euroya satılan bir içki sepetinin, diğer ülkelerde kaça satıldığını gösteriyor.
Endeksin 100’ün üzerinde olması, ülkenin AB ortalamasına göre daha pahalı; 100’ün altında olması ise daha ucuz olduğunu ifade ediyor.
En pahalı alkol: Kuzey Avrupa, Türkiye ve İrlanda
2024 itibarıyla 36 Avrupa ülkesi (AB üyeleri, aday ülkeler ve EFTA ülkeleri) arasında alkollü içeceklerin en pahalı olduğu ülke İzlanda. AB ortalamasında 100 euroya satılan bir içki sepeti, İzlanda’da 285 euroya mal oluyor. Bu da AB ortalamasının yüzde 185 üzerinde bir fiyat anlamına geliyor.
İzlanda’nın ardından Norveç (226 euro), Finlandiya (210 euro) ve Türkiye (203 euro) geliyor. Bu ülkelerde içki fiyatları AB ortalamasının iki katından fazla. İrlanda’da ise aynı sepetin fiyatı 198 euro ile bu seviyeye oldukça yakın.
En pahalı üç ülkenin tamamı Kuzey Avrupa’da yer alıyor. Diğer İskandinav ülkeleri de AB ortalamasının üzerinde: İsveç’te endeks 146, Danimarka’da ise 125.
En ucuz içki: İtalya, Almanya ve Avusturya
Alkollü içeceklerin en ucuz olduğu ülkeler ise İtalya, Almanya ve Avusturya. AB’de 100 euroya satılan alkol sepeti, İtalya’da yalnızca 84 euroya alınıyor. Bu, fiyatların AB ortalamasının yüzde 16 altında olduğu anlamına geliyor.
Aynı sepet Almanya’da 87 euro, Avusturya’da ise 90 euro. İspanya’da fiyat 91 euro. Bu tablo, AB’nin “dört büyük” ekonomisinde içki fiyatlarının genel olarak ortalamanın altında olduğunu gösteriyor. Fransa ise 102 euro ile ortalamanın sadece yüzde 2 üzerinde yer alıyor.
Gelirler hesaba katılmıyor
Bu fiyat karşılaştırmaları gelir ya da ücret düzeylerini dikkate almıyor. Yani sıralama, alkolün “ne kadar pahalı” olduğunu gösteriyor; “ne kadar erişilebilir” olduğunu değil.
Sheffield Üniversitesi’nden Profesör Colin Angus, Euronews Business’a yaptığı değerlendirmede, “Alkolün fiyatı ile alkolün karşılanabilirliği arasında önemli bir fark var,” dedi. Angus’a göre, fiyatların düşük olduğu ancak gelirlerin de düşük olduğu ülkelerde alkol yine pahalı hissedilebilir; bunun tersi durum da geçerli olabilir.
Angus, ülkeler arasındaki fiyat farklarının en önemli nedenlerinden birinin vergiler olduğunu vurgulayarak, özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinde yüksek alkol vergilerinin fiyatları yukarı çektiğini söyledi. İskandinav ülkeleri, İrlanda ve İngiltere'de yüksek vergiler genellikle yüksek alkol tüketimi ve alkol kaynaklı zararlarla mücadele amacıyla uygulanıyor.
Akdeniz ülkelerinde ise günümüzde alkol tüketimi ve alkol kaynaklı zararların görece daha düşük olduğunu belirten Angus, bu nedenle yüksek vergiyle caydırmaya daha az ihtiyaç duyulduğunu ifade etti.
Hamburg Üniversitesi’nden Dr. Jakob Manthey de alkol fiyatlarındaki farkların temel nedeninin belirli içki türlerine uygulanan özel tüketim vergileri olduğunu vurguladı. Örneğin 2020’de, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi’nde bira perakende fiyatı içinde vergi payının en yüksek olduğu ülkeler Finlandiya, Türkiye, Norveç, Estonya ve İzlanda oldu. Bu ülkelerde vergi payı yüzde 28 ile yüzde 39 arasında değişti. Sert içkilerde ise vergi oranı yüzde 50’ye kadar çıkabiliyor. Düşük vergili ülkelerde ise bu oran yüzde 10’un altında kalıyor.
Vergi artışı gelirleri de yükseltiyor
Manthey, “Bu veriler, perakende fiyatın büyük ölçüde özel tüketim vergileriyle belirlendiğini gösteriyor,” dedi. Vergi artışlarının yalnızca tüketimi azaltmakla kalmadığını, aynı zamanda kamu gelirlerini de artırdığını vurguladı.
Angus’a göre bir diğer önemli unsur ise üretim. Avrupa’da şarap üreten ülkelerin neredeyse tamamında şarap üzerindeki vergiler çok düşük ya da hiç yok. Buna karşılık, şarap üretimi olmayan ülkeler şarabı daha yüksek oranlarda vergilendiriyor.