3 Mayıs Dünya Basın Günü'ne girerken medya ve gazetecilerle ilgili istatistik çalışmaları dünyadaki basın özgürlüğünün ekonomisi gelişmiş ülkelerde dahi istenilen seviyede olmadığını gösteriyor. Norveç basın özgürlüğünün en yüksek olduğu ülke olurken, listenin son sırasında Türkmenistan yer alıyor.
REKLAM3 Mayıs Dünya Basın Günü'ne nedeniyle sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan istatistik çalışmaları dünyadaki basın özgürlüğünün ekonomisi gelişmiş ülkelerde dahi istenilen seviyede olmadığını ortaya koydu.
1985 yılında Fransa'nın başkenti Paris'te kurulan Sınır Tanımayan Gazeteciler (Reporters sans frontieres-RSF) örgütü, 2019 yılı verilerini güncelleyerek medyanın 180 ülkedeki durumunu 20 farklı dilde paylaştı. Kapsamlı çalışmada söz konusu ülkelerde görev yapan medya çalışanları, avukatlar ve sosyologlara 87 farklı soruyu cevaplaması istendi.
Cevaplar RSF'ye üye gazeteciler ve uzmanlar tarafından değerlendirilerek bir liste yapıldı. Listede 0'dan 100'e kadar puanlar verilerek ülkelerin basın özgürlüğü seviyesi belirlenmeye çalışıldı. Araştırmada verilen cevaplar, çok fikirlilik, medya bağımsızlığı, mahalle baskısı ve oto-sansür, devletler hakkında yapılan haberler, şeffaflık, bilgi edinme ve geliştirmedeki altyapı gücü, haber paylaşımı sonrası baskı, şiddet ve kötüye kullanma oranı gibi kategorilerde değerlendirildi.
- 0-15 puan: Basın özgürlüğü iyi olan ülkeler
- 15-25 puan: Basın özgürlüğü tatmin edici ülkeler
- 25-35 puan: Sorunlu ülkeler
- 35-55 puan: Zor durumda olan ülkeler
- 55-100 puan: Çok ciddi sorunları olan ülkeler
Yüksek puan alanlar basın sansürünün en çok uygulandığı ülkeler, düşük puan alanlarsa basın özgürlüğünün daha yüksek olduğu ülkeler olarak kayda geçti. Araştırma verilerine göre dünya üzerinde sadece 15 ülkede gerçek basın özgürlüğü olduğu açıklandı. Bu ülkeler sırasıyla Norveç, Finlandiya, İsveç, Hollanda, Danimarka, İsviçre, Yeni Zelanda, Jamaika, Belçika, Kosta Rika, Estonya, Portekiz, Almanya, İzlanda ve İrlanda olarak belirtildi.
Doğu Avrupa ülkeleri basın özgürlüğünde düşüşte
Listede Avrupa Birliği ülkeleri Avusturya, Slovakya, Çekya, Malta ve Macaristan'ın bir önceki seneye göre oldukça gerilemesi dikkat çekerken, Kanada, Avustralya, İspanya, Fransa ve İngiltere gibi ekonomisi gelişmiş ülkeler basın özgürlüğünün tatmin edici kabul edildiği 2'inci kategoride yer aldı.
Türkmenistan en kötü, ABD 3'üncü kategoride
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) , Yunanistan, İsrail ve Brezilya gibi ülkeler basın özgürlüğünün sorunlu olduğu 3'üncü kategoriye girdi. Türkiye'nin yeri 2018'e göre kıyaslandığında değişmedi ve 180 ülke arasından 157'inci sırada yer alarak zor durumda olan ülkeler bölümünde yer aldı. Türkiye basın özgürlüğü konusunda Irak, Ruanda, Bangladeş, Rusya, Cezayir ve Pakistan gibi ülkelerin dahi gerisinde kaldı.
Basın özgürlüğünün en düşük olduğu ilk 5 ülkeyse sırasıyla Türkmenistan, Kuzey Kore, Eritre, Çin ve Vietnam oldu.
Dünyada öldürülen ve tutuklu gazeteciler
Gazetecileri Koruma Komitesi'nin (CPJ) 2018 yılına ilişkin hazırladığı rapora göre, üst üste üçüncü yılında dünya genelinde en az 251 gazeteci cezaevinde tutuluyor..
Çin, Mısır ve Suudi Arabistan, 2018'de geçen seneye nazaran daha fazla gazeteciyi hapse atsa da bu alanda Türkiye hala dünyada lider konumunda. Dünya genelinde hapiste olan gazetecilerin yarıdan fazlası ise Türkiye, Çin ve Mısır'da bulunuyor.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 1993’te aldığı kararla Basın Özgürlüğü Günü olarak kutlanan 3 Mayıs'a 191 Türk gazeteci hapiste girdi.
CPJ'nin verilerine göre gazetecilere yapılan suikast ve şüpheli ölüm oranları da oldukça yüksek. 2009 ile 2019 arasındaki 10 yıllık dönemde dünya genelinde 869 gazeteci hayatını kaybetti. Bu isimlerden en akılda kalanı hiç şüphesiz İstanbul Suudi Arabistan Konsolosluğu'nda öldürülen Washington Post yazarı Cemal Kaşıkçı oldu.
Türkiye'de 1999 yılında suikaste kurban giden Cumhuriyet Gazetesi yazarı Ahmet Taner Kışlalı, 2007 Ocak ayında silahlı saldırıya uğrayan Agos Gazetesi yazarı Hrant Dink, sadece Türkiye değil dünya gündeminde de oldukça konuşulmuştu.
Türkiye'de 2015 ve 2016 yıllarında yabancı uyruklu Fares Hamadi, İbrahim Abd el kader, Naci Jerf, Rohat Aktaş, Zaher al-Shurqat adlı gazeteciler suikaste kurban giderek hayatını kaybetmişti.