Kosova polisinin operasyonuyla yeniden gerilen ilişkiler: Sırbıstan-Kosova çekişmesinin tarihi
Yorumlar
Kosova polisinin Sırp nüfusun yoğun olduğu bir bölgeye düzenlediği operasyonun ardından Sırbistan ile bu ülke arasındaki gerilim yeniden tırmandı.
Eski Yugoslavya topraklarında 13 binden fazla insanının ölümüne neden olan çatışmalardan bu yana geçen 20 yılda çözüm bulunamayan Sırbistan-Kosova sorunu nereden kaynaklanıyor?
Kosova, 17 Şubat 2008'de Sırbistan'dan ayrılıp tek taraflı bağımsızlığını ilan etti. Ancak Belgrad yönetimi, 110'dan fazla ülke tarafından tanınan Kosova'yı hala kendi toprağı olarak görmeye devam ediyor.
Kosova ve Sırbistan, 2013'te Avrupa Birliği'nin arabulucuğu ile "Normalleşme Anlaşması"nı imzaladılar ancak geçen sürede ilişkilerde elle tutulur bir ilerleme kaydedilemedi.
İki ülke arasındaki ilişkiler, 2018 Aralık ayında Kosova'nın düzenli ordu kurma kararı almasının ardından yeniden gerilmiş, Sırbistan karar üzerine askeri müdahalenin seçenekler arasında olduğunu duyurmuştu.
Kosova'nın etnik yapısı
Eski Yugoslavya'yı oluşturan farklı etnik yapılar, ülkenin dağılması ardından yeni kurulan devletlere dağıldı.
Kosova'nın 2 milyonluk nüfusunun büyük çoğunluğunu Arnavut kökenliler oluşturuyor.
Ülkede Sırp kökenli azınlık, Sırbistan sınırının bulunduğu kuzey bölgesinde ve güneyde bir bölgede yaşıyor.
Gerilim Miloseviç'in Kosova'yı doğrudan Belgrad yönetimine bağlamasıyla başladı
I.Balkan Savaşı'nda Osmanlı'dan Sırbistan hakimiyetine geçen Kosova büyük ölçüde özerkliğe sahip bir bölgeydi. Kosova'nın özerk yapısı, 1989'da Sırp lider Slobodan Miloseviç’in Kosova’yı doğrudan Belgrad'daki Sırp hükümetine bağlamasıyla değişti.
Kosova, Slovenya ve Hırvatistan'ın izinden giderek Sosyalist Yugoslav Federasyonu’ndan bağımsızlığını ilan etti ancak çok az ülke tarafından tanındı.
Bosna'da yaşanan "etnik temizlik" döneminde kurulan Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK) Miloseviç güçleriyle silahlı çatışmalara başladı.
Sırp özel polisinin 1999'da, Reçak Katliamı olarak anılan olayda, terörle mücadele adı altında 45 Kosovalı Arnavut'u öldürmesi ise dönüm noktası oldu.
Olayın ardından NATO güçlerinin 77 gün süren hava saldırısı sonrası Sırplar bölgeyi terk etti, UÇK silah bıraktı.
Savaşta 10 binden fazla Arnavut hayatını kaybetti, 1 milyonu aşkın insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Bağımsızlık süreci
Kosova, Birleşmiş Milletler (BM) çatısı altında özerk bir bölge haline geldi.
Sırbistan ve Kosova arasında BM'nin ev sahipliğinde yapılan 17 turluk müzakereler sırasında eski Cumhurbaşkanı Martti Ahtisaari tarafından sunulan Kosova bağımsızlık planı Sırbistan tarafından reddedildi.
Kosova, 2008 yılında tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti ancak Sırbistan Kosova'yı kendi toprağı olarak görmeye devam ediyor.
AB'nin arabulucuğuyla iki ülke arasında başlayan müzakereler sonucunda 2013'te "Normalleşme Anlaşması" imzalandı. Ancak anlaşma somut bir sonuç getirmedi.
Gerilimi arttıran faktörler
"Normalleşme Anlaşması" görüşmeleri, Ocak 2018'de Kuzey Kosova'daki Sırp kökenli politikacı Oliver Ivanovç'in öldürülmesi sonrasında sekteye uğradı. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuciç cinayeti "terör eylemi" olarak nitelendirdi.
Aynı yıl Vuciç ve Kosovalı mevkidaşı Haşim Taki, Kosova'nın kuzeyinde, yoğunlukla Sırp nüfusun yaşadığı dört belediyenin sınırlarının kaydırılması için bir araya geldi.
İngiltere’nin Kosova Büyükelçisi Ruairi O'Connell, 2019’da Euronews’e verdiği röportajda, sınır konusunda bir anlaşma yapmak için her iki tarafın da istekli olduğunu ancak bunun zaman alacağını söyledi. O'Connell, “Hızlı bir anlaşmaya ihtiyacımız yok, doğru anlaşmaya ihtiyacımız var ve bu her iki tarafın da hazırlanıp insanlarıyla konuşmaya ve masada ciddi bir şekilde oturmaya hazırlanmaya ihtiyacı var” dedi.
2018 yılı sonunda Belgrad hükümeti Kosova'nın Interpol'e katılmasına engel oldu. Bunun üzerine Priştine hükümeti Sırbistan'dan yapılan ithalat ürünlerinin gümrük vergilerini yüzde 100 oranında artırdı.
Aynı dönemde Kosova Meclisinin düzenli ordu kurma kararı Sırbistan tarafından potansiyel tehdit olarak algıladı.
Son olarak Priştine hükümetinin ülkenin kuzeyinde yaptığı operasyon iki ülke arasındaki gerilimi hat safhaya çıkardı. Operasyon sonrası Belgrad yönetimi güvenlik güçlerini 'alarm' durumuna geçirdi.