Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da yapılan araştırma, ebeveynlerin büyük çoğunluğu çocuklarını Kürtçe’nin de eğitim sürecinde yer aldığı bir okula göndermek istediğini söylüyor.
REKLAMBugün Dünya Kürt Dil Bayramı. Tamamı Kürtçe olarak yayımlanan Hawar dergisinin 15 Mayıs 1932’de Celadet Ali Bedirhan ve ekibinin öncülüğünde Şam’da yayın hayatına başlaması vesilesiyle 15 Mayıs her sene dünya çapında “Kürt Dili Bayramı” (Cejna Zimanê Kurdî) olarak kutlanıyor.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da halkın güncel konulara dair nabzını yoklayan araştırmalarıyla ön plana çıkan Rawest Araştırma'nın şubat ayında yaptığı Kürt Dili'nin kullanımı araştırmasının bulguları ise bu açıdan aydınlatıcı veriler ortaya koyuyor.
Ebeveyn ve çocuk arasında ana dilin durumu
"Ebeveyn ve çocuk arasında ana dilin durumu" başlıklı rapor; Eylül-Ekim 2019 tarihlerinde 8 il ve 25 ilçede, Kürt ebeveynlerle yürütüldü.
Buna göre; ebeveynlerin büyük çoğunluğu çocuklarının Kürtçe öğrenmesini isterken, bunun için ortalamanın üstünde bir çaba sarf edenlerin oranı 1/3 oranında tespit edildi. Her 4 kişiden 1’i çocuğunun Kürtçe öğrenmesi için herhangi bir çaba göstermediğini söyledi.
Ebeveynlerin bu konuda en çok yakındıkları konu ise, çocuğun çevresindeki uyaranların Türkçe olması ve kendi şahsi çabalarıyla bu durumun üstesinden gelememeleri. Bu açıdan çocukların Kürtçe ile medya üzerinden dilsel bağ kurabilmelerinde en önemli destekçileri, Kürtçe çocuk kanalı Zarok TV olarak gösteriliyor.
Zarok TV etkisi
Kürtçe çocuk kanalı Zarok TV, Kovid-19 salgını sebebiyle eğitim süreçlerini evlerinden geçirmek isteyen Kürt çocuklar için, kültürel değerleri de ön plana çıkaran Kürtçe yayın içeriğiyle tek kaynak konumunda. 2016 yılında OHAL kapsamında çıkarılan bir kanun hükmünde kararname ile kısa süreli olarak kapatılan ve birkaç ay sonra yeniden açılan Zarok TV, Kürtçe’nin Kurmanci, Zazaki ve Sorani lehçelerinde çizgi filmlerin yanı sıra çocuklara yönelik programlar yapıyor, yayınlarında ise yüzde 40 oranında Türkçe yayın yapması talep ediliyor.
Rawest'ın araştırması çerçevesinde ebeveynlerin kendi aileleri ile iletişimde ana dili kullanmaları ile çocuklarının ana dili kullanmaları arasında önemli bir düşüş de kaydedildi. Buna göre, ebeveynlerin anne-babaları ile sadece Kürtçe konuşma oranı %48 iken bu oran çocuklarında %13 düzeyinde kalıyor.
Öte yandan, araştırmaya katılan ebeveynler ile çocukları arasında bir kıyaslama yapıldığında, Kürtçe kullanımı 1/3 oranında azalmışken, Türkçe kullanımı aynı oranda artmış. İki dilin birlikte kullanıldığı durumlarda ise Türkçe giderek daha fazla kullanılırken, Kürtçe kullanımı azalıyor.
Araştırmanın bir diğer çarpıcı verisi ise, ebeveynlerin büyük çoğunluğunun çocuklarını Kürtçe’nin de eğitim sürecinde yer aldığı bir okula göndermek istemesi ve dört kişiden üçünün Kürtçe’nin Türkçe ile birlikte resmî dil olarak kabul edilmesini talep etmesi.
Eğitim ve gelir düzeyiyle bağlantılı mı?
Aynı dönemde bölgede yapılan başka araştırmalar da, eğitim ve gelirin artmasıyla birlikte Kürtlerin Kürtçe konuşma eğilimlerinin azaldığını istatistiksel olarak da ortaya koyuyor. Örneğin Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi Diyarbakır, Şanlıurfa, Batman, Adıyaman, Tunceli, Kars ve Iğdır gibi 16 il ve bu illere bağlı 49 ilçede beş bin 600 kişiyle yaptığı yüz yüze görüşmeler neticesinde, okur-yazar olmayanların yüzde 76'sının hane içerisinde Kürtçe konuştuğunu, üniversite ya da yüksekokul mezunlarınınsa yalnızca yüzde 61'inin evde ailesiyle Kürtçe iletişim kurduğunu gösteriyor
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hayat Boyu Öğrenme Merkezi (İSMEK) bünyesinde başlayacak olan Kürtçe kurslar için Ocak ayında başvurular alınmaya başlamış ve beklenenin üzerinde bir talep kaydedilmişti. Şubat ayında başlayan kurslara, Doğu'ya tayini çıktığında halkla daha rahat iletişim kurmak isteyen öğretmenlerden, çevresindeki arkadaşlarıyla onların ana dilinde konuşmak isteyen veya dinlediği Kürtçe şarkıların sözlerini anlamak isteyen gençlere dek çok geniş bir yelpazede katılım gözlenmişti.
Öte yandan, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nin en güncel 2018 verilerine göre Türkiye'de Kürtlerin yoğunlukta olduğu Doğu ve Güneydoğu kentlerinde 18 milyon 500 binden fazla yurttaş yaşarken, Türkiye'de en çok konuşulan Kürtçe lehçesi Kurmanci ve Zazaki olarak tespit ediliyor. Anadolu Ajansı, 2012 yılından beri Kürtçe yayınlar da yapıyor.