Göçmenlere 'gönüllü geri dönüş' için para yardımı teklif eden AB ve Göç Örgütü sözlerini tutuyor mu?

Ülkesine dönen göçmen James, Nijerya
Ülkesine dönen göçmen James, Nijerya © Sara Creta / euronews
By Lillo Montalto Monella & Sara Creta
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button
Aşağıda yerleştirilen video haber linkini kopyalayın/yapıştırınCopy to clipboardCopied

Avrupa'ya gitmek üzere yola çıkan 80 binden fazla Afrikalı göçmen, Avrupa Birliği'nin (AB) Ortak Girişimi kapsamında 357 milyon euroluk desteği ve Birleşik Milletler (BM) Uluslararası Göç Örgütü'nün yardım vaadiyle ülkelerine geri dönüyor.

REKLAM

Avrupa'ya gitmek üzere yola çıkan 80 binden fazla Afrikalı göçmen, Avrupa Birliği'nin (AB) Ortak Girişimi kapsamında 357 milyon euroluk desteği ve Birleşik Milletler (BM) Uluslararası Göç Örgütü'nün yardım vaadiyle ülkelerine geri dönüyor.

Libya gibi transit ülkelerden çıkış için ulaşım imkanı sağlanan göçmenlere ayrıca, ülkelerine döndükten sonra yeniden entegre olabilmeleri için maddi yardım ve destek sözü verildi.

Öte yandan euronews'in 7 Afrika ülkesinde yürüttüğü araştırma, AB'nin göçmenlerin Avrupa'ya girmesini önlemeye yönelik Yardımlı Gönüllü Dönüş ve Yeniden Entegrasyon (AVRR) programındaki büyük başarısızlıkları ortaya çıkardı.

euronews'e konuşan onlarca göçmen, program kapsamında ülkelerine döndükten sonra kendilerine hiçbir destek verilmediğini söyledi. AB'nin maddi desteğini alanlarsa bu yardımların yetersiz olduğunu belirtti.

Avrupa'ya gitme maceraları evlerine dönmeleriyle başarısızlıkla sonuçlanan göçmenlerin birçoğu, ilk fırsatta yeniden yola çıkacaklarını ifade ediyor.

Bu göçmenlerden biri olan James, 2018 sonlarında Libya'dan Nijerya'ya dönen bir uçakla, geçirdiği zor günlerin ardından evine ulaştı. James, Avrupa'ya gitme umuduyla çıktığı yolda, birçok Afrika ülkesini dolaştı, vuruldu ve Libya'daki gözaltı kamplarında istismar ve işkencelerle dolu 2,5 yıl geçirdi.

Bugün James, Nijerya'nın Edo eyaletinin başkenti Benin City'de yaşıyor ancak göçmen olarak yollarda geçirdiği zorlu günler geride kalmadı. James kirasını ödeyemediği evinden çıkarıldı ve şimdi geceleri berber dükkanında uyuyor.

James, AB ve BM'nin vaatleriyle ülkesine döndü ancak burada yaşadıklarını şöyle anlatıyor: "Geri döndüğünüzde mutlu olmuyorsunuz. Kimse sizi umursamıyor gibi görünüyor. Elleriniz bomboş bir halde geri dönüyorsunuz."

Kendisini Nijerya'ya ait hissetmediğini ve eline geçecek ilk fırsatta ülkeyi terk etmek istediğini söylüyor.

AB ve Uluslararası Göç Örgütü (IOM) vadettiği desteği sağlamadı

2017 yılından bu yana Afrika'daki evine geri dönen 81 bin göçmenden 33 bine yakını, Libya'dan geldi. Libya'da kalanların büyük çoğunluğu suç çeteleri, kaçakçılar ve milislerin istismarına, işkencelerine maruz kaldı ve hapsedildi.

Libya çoğu göçmenin Avrupa hayallerinin suya düştüğü ülke oldu.

Libya'da 3 yıl geçiren 24 yaşındaki Mohi, 2019'da kalkan bir uçakla evine dönme teklifini kabul etti. Ülkesi Sudan'a ulaşan Mohi, kendisine vadedilen entegrasyon paketinin hiçbir zaman verilmediğini söylüyor. Euronews'e konuşan Mohi, "Bize hiçbir şey sağlanmadı, her seferinde 'yarın' diyorlar" ifadelerini kullanıyor.

Sara Creta / euronews
Sudanlı göçmenler IOM bürosu önünde, yardım vaadinin yerine getirilmemesini protesto ediyorSara Creta / euronews

Mori yalnız değil. Uluslararası Göç Örgütü'nün (IOM) yayımladığı veriler de yardımların ulaşmadığını doğruluyor. IOM'in verilerine göre, Sudan'a dönen 2 bin 600'den fazla göçmenin yalnızca 766'sı söz verilen maddi destekten yararlandı. IOM, verilerin yüksek enflasyon oranları ve piyasadaki nakit ve ürün sıkıntısı nedeniyle bu şekilde olduğunu belirtiyor.

Programa katılanların yalnızca 3'te 1'i süreci tamamlayabiliyor

Bununla birlikte Friedensau Değerlendirme Enstitüsü müdürü Kwaku Arhin-Sam, IOM yeniden entegrasyon programlarının yarısının başarısız olduğunu tahmin ediyor.

Euronews'in ulaştığı IOM yetkilileriyse bu oranın daha da düşük olduğunu belirtiyor. IOM'e göre, yeniden entegrasyon programına katılan göçmenlerin yalnızca üçte biri süreci tamamlayabiliyor.

IOM, Mayıs 2017 ile Şubat 2019 tarihleri arasında 12 bin kişinin Nijerya'ya dönmesine yardım etti. Bu insanlardan 9 bininin Nijerya'da "ulaşılabilir" olduğu, 5 bininin mesleki eğitim aldığını ve 4 bin 300'ünün yeniden entegrasyon yardımı aldığı belirtildi. IOM Nijerya şubesi, danışmanlık ve sağlık hizmetlerine erişim de göz önünde bulundurulduğunda, 12 bin kişinin 7 bininin yeniden entegrasyon desteği aldığını açıkladı.

Sara Creta / euronews
3 göçmen kalkan uçakla Libya'dan ülkelerine dönmek üzere ayrılıyorSara Creta / euronews

Öte yandan, söz konusu destek programını tamamlayanların sayısının yalnızca 1284 olduğu bildirildi. Nijmegen Sınır Araştırmaları Merkezi'nden göç uzmanı Jill Alpes'in yürüttüğü çalışmaya göreyse, bu programların etkinliğini kontrol eden anketler için sadece 136 kişiyle görüşüldü.

Avrupa Komisyonu'nun İçişlerinden Sorumlu Üyesi Ylva Johansson euronews'e yaptığı açıklamada, bu alanda iyileştirmelere ihtiyaç olduğunu kabul etti.

REKLAM

Bazı durumlarda IOM'in desteğinden yararlanan göçmenler, aldıkları maddi yardımları yeniden Avrupa'ya doğru yola çıkmak için kullanıyor.

Avrupa'ya ulaşan ve ülkerine geri gönderilen 10'dan fazla göçmene, 2019'da Kanarya Adaları'na gitmek üzere yola çıkan ve Akdeniz'de kaza geçiren botta yeniden rastlandı.

Euronews'e konuşan IOM sözcüsü Safa Msehli, yardımların geri dönen göçmenlerin yeniden yola çıkmasını engelleyemeyeceğini ve IOM'in programının yeniden göçü engellemeyi planlamadığını söyledi.

Uluslararası Göç Örgütü nasıl çalışıyor?

Uluslararası Göç Örgütü 2016'dan bu yana kendisini BM Göç Ajansı olarak markalaştırdı ve bütçesi 1998 yılından 2019 sonbaharına kadar tam sekiz kat artırarak 1,7 milyar euroya ulaştı. IOM kendisini BM'nin bir parçası olarak değil, BM'yle bağlantılı bir örgüt olarak tanımlıyor.

IOM'e en büyük katkıyı, operasyonlarının neredeyse yarısını finanse eden AB ve üye devletleri sağlıyor.

REKLAM

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin "geri göndermeme" ilkesi, bir insanın işkence, zalimane, insanlık dışı ya da onur kırıcı muamele veya cezayla diğer onulmaz zararlarla karşı karşıya kalacağı bir ülkeye geri gönderilmeme hakkını garanti altına alıyor. Bu ilke, göç statüsünden bağımsız olarak her göçmen için her zaman geçerli.

IOM, göçmenleri ülkelerine döndürürken uyguladıkları sürecin her aşamasında bilgilendirdiklerini savunuyor. IOM'ye göre onlara, ülkelerine döndükten sonra örgütün hangi yardımlarından yararlanabilecekleri açıklanıyor.

Sara Creta / euronews
Nijerya'da kaçak göçün tehlikelerine karşı uyarıda bulunan bir posterSara Creta / euronews

Bununla birlikte, Nijerya gibi uzun soluklu çatışmaların yaşanmadığı ülkelere döndüklerinde dahi hayati tehlikelerle karşı karşıya kalabiliyor.

'IOM - AB ortaklığı hak temelli bir yaklaşımı tehlikeye atıyor'

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin uluslararası korumaya ilişkin kılavuzu, insan kaçakçılığına maruz kalan kadın ve çocukların mülteci statüsü edinebilmeleri için geçerli sebepleri olduğunu ve Nijerya'ya geri döndüklerinde yeniden kaçakçılığa maruz kalma gibi işkence riskleri olduğunu öngörüyor.

Nijer'de inceleme yapan BM Özel Raportörü Felipe Gonzalez Morales'e göre, IOM'in Yardımlı Gönüllü İade programı kapsamında iade edilen insanların birçoğu birden fazla insan hakkı ihlaline maruz kalıyor ve bu insanların uluslararası hukuka göre korunması ve geri gönderilmemesi gerekiyor.

REKLAM

Konuya ilişkin bir rapor kaleme alan Morales, "AB Güven Fonu'nun, gönüllülük ilkesinin dahi tartışmalı olduğu birçok durumda, göçmenleri geldikleri ülkelere göndermek için IOM'e finansal destek sağladığı gerçeği, kalkınma ve iş birliğine yönelik hak temelli bir yaklaşımı tehlikeye atıyor" ifadelerini kullanıyor.

Oxford Uluslararası Kalkınma Departmanı'nda göç ve kalkınma profesörü olan Loren Landau'ya göre, IOM'in çalışmalarına yönelik bağımsız inceleme sorunu ortaya çıkıyor. Landau, "Oldukça az sayıda bağımsız araştırma var. Çok sayıda rapor var ama bunların hepsi IOM raporu. Yıllardır kendi değerlendirmelerini kendileri yapıyorlar" şeklinde konuşuyor.

Geliştirme programı değerlendirme uzmanı Arhin-Sam ise yerel kurum ve ajansların finansal olarak IOM'e bağlı olduğunu söyleyerek tüm yapının hesap verebilirliğini sorguluyor.

Arhin-Sam, "IOM'in en büyük finansörü AB ve müşterilerinin taleplerine boyun eğmek zorundalar. Bu ortaklığı oldukça tartışmalı hale getiriyor" değerlendirmesinde bulunuyor.

'Göçmenlere geri dönüş baskısı yapılıyor olabilir'

Libyalı insan hakları aktivisti Amera Markous tarafından yapılan bir araştırma ,göçmen ve mültecilerin Libya'da gözaltında merkezinde tutuldukları sıkıntılı bir durumda, ülkelerine dönüp dönmeyeceklerine ilişkin bilinçli değerlendirmeler yapamayacaklarını öne sürüyor.

REKLAM

Markous, "Gitmek istedikleri için mi yoksa umutsuz oldukları bir anda IOM onlara tek bir alternatif sunduğu için mi gitmeyi kabul ettiklerinden nasıl emin olabiliyorsunuz?" sorusuna yanıt arıyor.

İngiliz Uluslararası ve Karşılaştırmalı Hukuk Enstitüsü'nden Jean-Pierre Gauci, gözaltı merkezlerinde yetkililerin buradaki göçmenlere programa kaydolmaları için baskı uygulayabileceği hususunda uyarıda bulunuyor.

Gauci'ye göre, istismar, stres, tıbbi bakım eksikliğinin göçmenlerin geri dönüş kararını etkileme olasılığı var.

Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Akdeniz'de göçmen taşıyan gemide intihar girişimleri: Hiçbir limana alınmayan gemi için 'acil durum'

Arap Birliği, Mısır'ın talebi üzerine Libya'yı görüşmek için toplanıyor

BM Raporu: İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırısında soykırım suçu iddiası