İsrail'in aşı kampanyası: 'Başarısının sırrı ne; Filistinlilere Covid-19 aşısı yapılıyor mu?

REKLAM

Nüfusunun neredeyse yüzde 18'ini iki hafta içinde aşılayarak, Covid-19 aşı kampanyalarında dünyada ilk sıraya yerleşen İsrail'in başarısının sırrı ne? Bu soruya "erken sipariş, fazla ödeme ve dijitalleşme" yanıtını vermek çok da yanlış olmaz.

Madalyonun diğer yüzüne bakıldığında ise farklı unsurların da böyle bir neticeye katkıda bulunduğu görülüyor; Filistinlilere aşı yapılmaması ile düşük ve orta gelirli ülkelerin İsrail gibi zengin ülkeler yüzünden aşıya ulaşamaması gibi...

Dünya Sağlık Örgütü, Tel Aviv'e çağrıda bulunarak Filistinli sağlık çalışanlarına da aşı yapılmasını istedi. İsrail yönetimi ise, kendi halkı için "aşı stoğunun yetersiz" olduğunu öne sürerek bu çağrıyı reddetti.

DSÖ ayrıca herkesin koronavirüs aşısına ulaşabilmesi için aşı adaletsizliğine vurgu yaparak, zengin devletlerin aşı alımı için daha fazla anlaşma yapmamasını istedi.

Daha fazla ödeme ile erken teslimat

İsrail'in, ilaç otoriterlerinden ilk onayı alan Pfizer/Biontech aşısını bir an önce temin etmek için Amerikalı firmaya piyasa değerinden çok daha fazla ücret ödediği biliniyor. Bilinmeyen ise faturada yazan miktar. Reuters'da yer alan bir haberde, adı açıklanmayan bir yetkilinin Tel Aviv'in doz başına 30 dolar ödediğini söylediği yazıldı. Bu rakam diğer ülkelerden istenen ücretin iki katı civarında.

Pfizer, İsrail'e ne kadar fatura kestiğini açıklamazken, fiyatlandırmanın teslimat günü ve sipariş yoğunluğuna göre belirlendiğini aktarmakla yetindi.

Muhaliflere göre "siyasi malzeme"

İsrail'in 9,3 milyonluk nüfusunu ve sağlık sistemindeki alt yapısını, dağıtımla ilgili sorunları görme açısından aşı firmalarını ikna etmede avantaj olarak kullandığı da belirtiliyor. İsrail Sağlık Bakanı Yuli Edelstein, aşı üreten şirketlere, "eğer aşı kampanyasını başlatan ülkelerden ilki biz olursak sonucunu da erken görme imkanına ulaşırsınız" demişti.

Başbakan Binyamin Netanyahu karşıtları, iktidardaki Likud Partisi'ni aşı kampanyasını, 23 Mart'ta düzenlenecek seçimler için siyasi malzeme olarak kullanmakla suçluyor. Muhalefet, iktidarı salgınla ilgili uzun vadede net bir strateji belirlememekle suçluyor, hükümet ise ithamları kabul etmiyor.

Halkın yüzde 18'inin iki hafta gibi kısa bir sürede aşıya ulaşabildiği topraklarda, İsrail işgali altında yaşayan Filistinlilerin ise aşı olmak için uzun süre beklemek zorunda kalması tartışılan konular arasında.

20 Aralık'tan bu yana 1,7 milyon İsrailli aşılanırken, işgal altında yaşayan Filistinlilerden aşı olan henüz yok.

Dağıtım teknikleri

Şu ana kadar 477 binden fazla vaka ile 3 bin 596 can kaybı rapor eden İsrail, aşı firmalarıyla pazarlık masasına oturan ilk ülkelerden biri olmuş, geçen temmuz ayında ABD merkezli Moderna ile anlaşma imzalamıştı.

Moderna, 6 milyon doz aşının teslimatına bu ay başlanacağını açıklasa da Sağlık Bakanlığına göre aşıların ülkeye ulaşmasının en az iki ayı bulması bekliyor. Kasım ayında AstraZeneca ve Pfizer ile yapılan benzer anlaşmalar kapsamında, ilk Pfizer aşıları 9 Aralık'ta teslim edildi.

İsrailli ekipler, daha hızlı ve kolay dağıtım için aşırı soğukta muhafaza edilen aşıları, küçük pizza kutusu boyutundaki mevcut ısıyı koruyan kutulara böldü. Daha fazla kişinin aşılanmasına olanak tanıyan diğer bir karar ise şişelerden, önerilenden daha fazla doz çıkarmak oldu.

İsrail'in satın aldığı aşılar Ben Gurion Havalimanı yakınlarındaki bir yeraltı deposunda saklanıyor. Aşıların saklama ve dağıtımından Teva Pharmaceutical Industries adlı ilaç şirketinin lojistik departmanı sorumlu. Bu yeraltı tesisindeki, eksi 70 dereceye ayarlı 30 dev buzluk, 5 milyon doz kapasiteli.

Tesiste saklanan aşılar ülkedeki 400 aşı merkezine, 100 dozluk paketlere bölünerek dağıtılıyor. Bu da küçük büyük demeden her merkeze aşının rahatlıkla ulaştırılabilmesi anlamına geliyor.

"Herkesin" ulaşabildiği sağlık hizmeti

İsrail'de herkese ait verilerin dijital ortamda toplandığı evrensel sağlık sistemi de kime ne zaman aşı yapılacağını tespit etmede kolaylık sağlıyor.

Her gün 150 bin kişinin aşılandığı kliniklerde 60 yaş üstü vatandaşlara, sağlık çalışanlarına ve risk gruplarına öncelik tanınıyor. Bu noktada, dijital ortamdaki bilgiler aşı kampanyasının sorunsuz bir şekilde sürüdürülmesine olanak tanıyor.

İsrail, Arapların yaşadığı kentlere aşı merkezleri kursa da Arap toplumundaki aşılananların sayısının düşük olması tepki topladı. Tel Aviv, Arap kökenlilerin sosyal medyada yayılan yanlış bilgilerden dolayı aşı olmaya sıcak bakmadığını savunarak rakamları açıklamaya çalışıyor.

REKLAM

Filistin yönetimi ise aşı çalışmalarının kendi topraklarında, Dünya Sağlık Örgütü'nün düşük ve orta gelirli ülkeler için hazırladığı aşılama programı kapsamında başlayacağı görüşünde.

İsrail Sağlık Bakanı Yuli Edelstein, İsrail halkını aşılama işlemi tamamlandığında artan aşıları Filistinlilere aktarmak için görüşmelere hazır olduğunu ifade etti. Başbakanlıktan bu konuya ilişkin bir açıklama gelmedi.