Rusya'nın Ukrayna işgali sırasında dünya kamuoyunun dikkatini çeken bir durum vardı; Rus askeri araçlarının üzerindeki Z harfi. Peki neden bu kadar viral olmuşken kısa sürede önemini kaybetti? Euronews'e konuşan uzmanlar, savaşın sembolü olan bu durumu ve gelinen süreci anlattı.
REKLAMGeçen yıl şubat ayında Ukrayna'yı işgale başlayan Rus ordusuna ait tankların üzerine beyaz boya ile yazılan "Z" harfi uzun süre gizemini kormuş ve askeri analistler dahil tüm uluslararası medya bu muammayı çözmeye çalışmıştı.
Euronews'e konuşan bir uzman, "Z" harfinin siyasi çıkarlar için kullanılmaya başlamasıyla uğursuz beyaz sembolün cazibesini kaybetmiş" olabileceğini söylüyor.
Bir anda viral olan gizemli harf, Rus toplumunun her katmanında kullanılmaya başlamıştı.
Öyle ki ölümcül hasta çocuklar ülkenin güneybatısındaki bir bakımevinin duvarına "Z" harfi çizerken, yine Rus jimnastikçi Ivan Kuliak, Ukraynalı rakibinin yanında, podyumda bu sembolü sergilediği için bir yıl men cezası almıştı.
Kendine özgü beyaz işaretin yıldırım gibi yükselişi tüm dünya medyasının manşetlerine çıkarak büyük bir ilgi yaratmıştı.
Ancak son aylarda Z'nin kullanımı azaldı.
Hatta sosyal medya kullanıcıları, geçtiğimiz günlerde kutlanan Rusya'nın Zafer Günü askeri geçit töreninde bile bu sembolün yokluğuna dikkati çekti. Ancak bu durum geçen yıl da geçerliydi.
Merkezi Londra'da bulunan savunma ve güvenlik düşünce kuruluşu Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü (Royal United Services Institute) Rus siyaseti uzmanlarından Emily Ferris, Euronews'e verdiği mülakatta, "Bu kadar çok görmememizin bir dizi farklı nedeni var." diyor ve ekliyor, "Bunların hepsi aynı anda hareket ediyor."
"Çok amaçlı bir araç"
"Z sembolü doğal olarak gelişti. Savaş başladığında, devletin belirlediği bir sembol değildi ama devlet sonra kontrolü ele aldı." diyen Ferris, yetkililerin bu sembolü benimsemesinin nedeninin "çok yönlülüğü" olduğunu, farklı işaretlerin "zafer için", "Rusya için" veya basitçe savaş yanlısı duygular gibi "temelde savaşla ilgili her şey" anlamına geldiğini söylüyor.
Ferris, Euronews'e yaptığı açıklamada, bu durumun savaşın ilk dönemlerinde özellikle destek toplamak için faydalı olduğunu, ancak devlet bu işareti bünyesine kattığında "cazibesini yitirdiğini" belirtiyor.
Bunun en yakın tarihli örneklerinden biri de Nazi Almanyası'nın eski bir refah sembolü olan Swastika'yı (Gamalı Haç) faşizmin amblemine dönüştürmesidir.
"Z" sembolünün olası cazibesini yitirmesinin bir nedeni de, birçok sosyal trend gibi hızlı yükselişin ardından bu çılgınlığın da sönüp gitmiş olmasıdır.
İlk olarak sosyal medyada yayıldı ve birçok genç tarafından arabalara çıkartma olarak yapıştırıldı ya da sokaklara grafiti olarak çizildi.
Ferris, Z'yi kullanmanın "aktivist, genç neslin yapacağı türden bir şey olduğuna" işaret ederek "Bence devlet bu momentumu kullanmaya ve siyasi bir şeyler yapmaya çalıştığında, cazibesini kaybetti." diyor.
Ayrıca Ferris, "Sembollerle ilgili sınırı aşan bir şey hissediliyor. Onları kendinize mal edebilirsiniz. Ancak hükümet, çocuklara bir düzen, intizam içinde durmalarını emrettiğinde bu eğlenceyi ortadan kaldırıyor" şeklinde konuştu.
Z'nin kendisi Rus, Kiril alfabesinde bir harf olmadığı, bunun yerine Latince'den geldiği için sembolün ortaya çıkışı kimilerini şaşırtmıştı.
Sembolün, askeri bir grubun işaretlenmesinden ilham aldığı ve savaş alanından topluma yayıldığı bildiriliyor.
Rus siyaseti uzmanı Ferris, "Arkasında birleşebileceğiniz bir şeye sahip olmak önemlidir. "Bu sizi belli bir grubun parçası olarak tanımlar." görüşünü ileri sürüyor.
REKLAMNeo-Nazi bağlantıları olduğu iddiasıyla tartışmalara yol açan Ukrayna'ya ait Azov Tugayı'nın (Azak Taburu) geçen haziran ayında yeni bir altın üç çatallı armasını tanıtmıştı.
Dünya Sosyalist Web Sitesi'nin (WSWS) aktardığına göre, bir üye bu sembolün "askeri zaferin sembolü ve düşmanlarına karşı galibiyet vaadi" olduğunu söyledi.
Bununla birlikte yeniden markalaşmanın, taburu tartışmalı kökenlerinden uzaklaştırma girişimi olduğu öne sürüldü.
Zira eski sembolünün İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nın SS birlikleri tarafından kullanılan Wolfsangel'i taklit ettiği iddiaları ediliyordu.
"Amacına hizmet etti"
Ferris'e göre Z sembolünün gözden düşmesinin bir başka nedeni de Moskova'nın insanları harekete geçirmek için artık başka yollara sahip olması.
REKLAMDaha önce bu işaretin "Vatandaşları Ukraynalılara karşı bir araya getirmeye" yardımcı olduğunu belirtiyor.
"Özellikle de Ruslar ve Ukraynalıların geleneksel ve kültürel olarak birbirlerine ne kadar yakın olduklarını dile getirdikleri, etnik açıdan oldukça karışık bir ortamda, kardeş olarak gördükleri insanlarla savaştıkları için bu savaş, ezici çoğunluk tarafından memnuniyetsizlikle karşılandı. Bu tuhaf sembol bir bakıma insanları birbirinden ayırdı ve herkesi savaşın arkasına aldı."
Ferris, yetkililerin kamuoyu desteği toplamak için "daha etkili yollara" sahip olduğunun altını çizerek buna devletin, okullarda ve televizyonda "Putinist ideolojiyi" nasıl dayattığını örnek gösteriyor.
Savaştan önce bile uzmanlar, Rusya Devlet Başkanı'nın, Batı'yı ve Rus emperyalizmini reddetmeye odaklanan bir dizi farklı fikir ve inancının ülkeyi şekillendirdiğine işaret ediyordu.
"Putinizm" olarak adlandırılan akım şubat işgalinden bu yana daha da güçlendi ve Rusya'yı, Kiev ve Batılı müttefiklerine karşı "hayatta kalma savaşı" veren" bir ülke olarak konumlandırdı.
REKLAMİngiliz uzmana göre Z, insanların ne için savaştığına dair büyük fikirlere hizmet ediyor:
"Rusya için anlamı, Rusya'nın Batı ile bir tür medeniyet çatışmasında özgürlüğü ve varlığı için savaştığı fikrine dayanıyor. Bu tuhaf sembolün temsil ettiği pek çok önemli ideoloji var."
Aynı zamanda Ferris, Z'nin düşüşünün, Rusya'nın savaşa yönelik pozisyonunda temel bir değişikliği temsil edebileceğini ve Kremlin'in potansiyel olarak gelecekte müzakerelere yönelebileceğini öne sürdü.
“Yetkililer, insanların savaş konusunda daha az hevesli olduklarını ve sadece savaşın bitmesini istediğini fark etmiş olabilir." diyen Ferris, "Z, bir barış sembolü değildi, bu yüzden belki de şimdi başka bir şey arıyorlardır." değerlendirmesinde bulunuyor.
Geçmişte yapılan anketler savaştan yana olanlarla karşı olanlar arasında yarı yarıya bir bölünme olduğunu gösterse de, anketlerin geçerliliğini gölgeleyen önemli meseleler var.
REKLAM