Moskova’nın ABD’ye ilettiği öne sürülen Ukrayna planı, Kiev’in toprak vermesi ve Ukrayna’nın silahsızlandırılması gibi Kremlin’in maksimalist taleplerinin çoğunu tekrar ediyor. Bu çerçevede yeni olan ise Rusya’nın bunu şimdi masaya sürmesi.
Son haberlere göre Rusya, Ukrayna’ya karşı yürüttüğü topyekûn savaşı bitirmek için hazırladığı son çerçeve planı Washington’a iletti.
Plan, Moskova’nın işgalin ilk günlerinden beri öne sürdüğü maksimalist taleplerin çoğunu tekrar ediyor ve Rusya bunları savaşın başlama gerekçesi olarak göstermeyi sürdürüyor.
ABD basınına göre plana, Kiev’in kontrolündeki Donbas bölgelerinden vazgeçmesi, ordusunun boyutunu ciddi şekilde küçültmesi ve hatta birçok silahından feragat etmesi gibi maddeler de dahil.
Planın arkasında kim var?
Ortaya çıkan çerçeve, Moskova’nın uzun süredir Ukrayna’ya dayattığı ve yalnızca Kiev’den taviz isteyen, Rusya’dan hiçbir karşılık içermeyen talepleri yansıtıyor.
Planın, Rusya’nın özel temsilcisi Kirill Dmitriyev tarafından hazırlanıp ABD Başkanı Donald Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff’a iletildiği düşünülüyor.
Putin’in danışmanı Dmitriyev, ekimde Washington yetkilileriyle görüşmek için ABD’ye gitmişti. Bu ziyaret, Trump’ın Putin’le planlanan bir sonraki toplantısının iptal edilmesinin ve Beyaz Saray’ın Moskova’ya sert yaptırımlar açıklamasının ardından gerçekleşti. Dmitriyev’in ay sonunda Miami’de Witkoff’la üç günlük görüşmeler yaptığı bildiriliyor.
Resmi olarak Dmitriyev, Rusya’nın egemen varlık fonu RDIF’ın başkanı ve Rusya Devlet Başkanı’nın yatırım ile ekonomik işbirliği özel temsilcisi konumunda.
Kiev doğumlu ve ABD’de eğitim görmüş olan Dmitriyev, Kremlin’in Trump yönetimiyle kurduğu temaslarda kilit bir isim. Ağustostaki Alaska Trump-Putin zirvesine de katılmıştı.
Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı tam kapsamlı işgali sonrası Dmitriyev, ABD Hazine Bakanlığı tarafından “Putin’e yakın kişi” olarak yaptırım listesine alınmıştı.
ABD yönetiminin, Dmitriyev’e vize verebilmek için bu yıl geçici olarak yaptırımları askıya aldığı da bildirildi.
ABD yönetimi ne diyor?
Trump, Alaska’daki Putin görüşmesinden bu yana Kremlin’e karşı sabrını yitiriyor.
Ekim ayında, Beyaz Saray’a dönüşünden beri ilk kez Rusya’ya sert yaptırımlar açıkladı; Rosneft ve Lukoil gibi ülkenin en büyük iki petrol şirketi de paketin içindeydi.
ABD’li yasa yapıcılar şimdi Rus petrolü ve gazı satın alan ülkeleri hedef alan bir tasarı hazırlıyor. Amaç, barış görüşmelerinin tıkandığı bir dönemde Moskova’nın başlıca gelir kaynağını kesmek.
ABD Senatosu’nda önerilen bir tasarı, Rusya ile ticaret yapan - Hindistan ve Çin gibi büyük alıcılar dahil - ülkelere yüzde 500 gümrük vergisi getirebilir.
ABD Başkanı pazar günü yaptığı açıklamada, “Rusya ile iş yapan her ülke çok ağır şekilde yaptırıma uğrayacak,” dedi.
Ancak Moskova’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşı mevcut temas hattında dondurmaya ve yeni barış görüşmelerine başlamaya hazır olması hâlinde, bu yeni yaptırım paketi durdurulabilir.
Bu, Trump’ın önerisinin temelini oluşturuyor ve hem Ukrayna hem de Avrupa Birliği tarafından destekleniyor.
Moskova’nın son çerçeve planına ilişkin ve yalnızca Ukrayna’dan taviz içeren yeni haberler dolaşırken, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Washington’un “bu savaşı bitirmek için, çatışmanın her iki tarafının görüşlerini temel alan olası fikirlerin bir listesini geliştirmeye devam edeceğini” söyledi.
Rubio perşembe günü X’te yaptığı paylaşımda, “Kalıcı bir barışa ulaşmak, her iki tarafın da zor ama gerekli tavizleri kabul etmesini gerektirir,” dedi.
AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas ise, herhangi bir planın işlemesi için Ukraynalılar ve Avrupalıların desteğinin şart olduğunu uyardı.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot da “Ukraynalılar herhangi bir teslimiyet biçimini kabul etmiyor,” dedi.
Kiev'de tepkiler
Söz konusu plan, Kiev’den herhangi bir iyimserlik ya da destek görmedi.
Ukrayna için Rusya’ya toprak tavizi vermek kesinlikle söz konusu değil zira Kiev, geçici olarak işgal edilen bölgelerinden hiçbirini Moskova’ya bırakmayı asla kabul etmeyeceğini defalarca vurguladı. Kremlin’in maksimalist talepleri Ukrayna’da, uzlaşmayla ilgisi olmayan bir teslimiyet dayatması olarak görülüyor.
Bu arada, ABD ordusu perşembe günü üst düzey Pentagon yetkililerinin Ukrayna’ya giderek “savaşı bitirme çabalarını görüşeceğini” açıkladı.
Ocak ayında Trump’ın göreve başlamasından bu yana Kiev’e giden en üst düzey askerî heyet olduğu düşünülen ekip, ABD Kara Kuvvetleri Bakanı Dan Driscoll tarafından yönetiliyor. Driscoll’un perşembe günü Ukrayna Devlet Başkanı Volodımır Zelenskiy ile görüşmesi bekleniyor.
Görüşmelerin, sahadaki askerî durum ile olası bir ateşkes planlarına odaklanması bekleniyor. Moskova’nın yeni önerisinin gündeme gelip gelmeyeceği ise belirsiz.
Ukrayna Savunma Bakanı Denys Shmyhal, çarşamba günü ABD Kara Kuvvetleri Bakanı ile yaptığı görüşmenin ardından X’te şu mesajı paylaştı:
“Başkan Zelenskiy ile Başkan Trump arasında varılan tarihi savunma anlaşmalarının uygulanmasına ilişkin sonraki adımlara odaklandık.”
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Pentagon heyetiyle görüşmeden önce çarşamba günü Türkiye’yi ziyaret etti.
Zelenskiy, İstanbul’da yapılan düşük düzeyli temasların ardından dört aydır tıkanan Rusya ile müzakereleri yeniden başlatmayı amaçladığını söyledi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “konuşma formatları önerdiğini” ve Ankara’nın “gerekli platformu sağlamaya hazır olduğunu” belirtti.
Zelenskiy’e göre Ukrayna, savaşın sona erdirilmesi için ABD’nin yürüttüğü çabalara destek vermeye devam edecek; bu, muhtemelen çatışmanın mevcut temas hattında dondurulması fikrine gönderme niteliğindeydi.
Zelenskiy, “Bu savaşı bitirecek güce yalnızca Başkan Trump ve ABD sahip,” dedi.
Ukrayna'da yolsuzlukla mücadele soruşturması
Rusya’nın sözde yeni planı, Kiev için son derece ters bir zamanda gündeme geliyor; çünkü Ukrayna, Zelenskiy döneminin en büyük yolsuzluk soruşturmasıyla sarsılıyor.
Zelenskiy’nin perşembe günü hükümet bakanlarıyla, parlamentonun yönetimiyle ve Halkın Hizmetkârı partisinin milletvekilleriyle görüşmesi bekleniyor.
Bir haftayı aşkın süredir Ukrayna’nın yolsuzlukla mücadele kurumları, devlete ait Energoatom şirketini içeren geniş kapsamlı bir yolsuzluk şemasına ilişkin soruşturmalarının bulgularını açıklıyor.
Bazı Ukrayna kabine üyeleri, vakayla bağlantılı oldukları iddiasıyla şimdiden istifa etti.
Zelenskiy ayrıca yolsuzluk planının arkasındaki isim olduğuna inanılan ve ülkeyi terk eden eski iş ortağı Timur Mindich’e yaptırım uygulanacağını duyurdu.
Ukrayna sivil toplumu ve bazı milletvekilleri de Zelenskiy’e, başkanlık ofisi şefi Andriy Yermak’ı görevden alması çağrısında bulundu.
Ukrayna Cumhurbaşkanı'nın belki de en güvendiği siyasi müttefiki olan Yermak, özellikle ABD yönetimi dâhil Batılı ortaklarla yapılan müzakerelerde önemli bir diplomatik rol üstleniyor.
Ukrayna’daki ve hatta yabancı yetkililerde, Yermak’ın geniş yetkileri uzun süredir tartışma konusu. Sürmekte olan yolsuzluk soruşturmasında ise adı geçenler arasında yer almıyor.
Rusya’nın Ukrayna’nın sivil enerji altyapısına yönelik saldırılarını yoğunlaştırdığı, yolsuzluk skandalının ise ülke içinde ve dışında büyük sarsıntı yarattığı bir dönemde, Moskova’nın sözde yeni planı Ukrayna liderliği için oldukça zor bir zamanda ortaya çıkmış durumda.