GLP-1 kullanımının yayılmasıyla market ve restoranlarda harcamalar azalıyor, havayolları yakıt tasarrufu öngörüyor, sağlık sistemleri maliyetlerin düşmesini bekliyor. Danimarka ise GSYİH’da daralma yaşıyor.
Danimarka, diyabet ilaçları Ozempic ve Wegovy’nin üreticisi Novo Nordisk’te yaşanan yavaşlamanın ardından 2025 büyüme tahminini yarıya indirdi.
Hızlı kilo kaybı isteyenler arasında popülerleşen ilaçlara yönelik beklentilerin zayıflaması, ülkenin büyüme öngörüsünü yüzde 3’ten yüzde 1,4’e çekti.
Geçen yıl ilaç ihracatındaki artış sayesinde ekonomi yüzde 3,7 büyümüştü. Ancak 2025’in başlarında ABD’ye yapılan ihracattaki düşüş, stok birikimi ve kilo verme pazarındaki artan rekabet, Novo Nordisk’in katkısını sınırladı.
Dünyanın en çok konuşulan ilacı, yalnızca şirket hisselerini değil, aynı zamanda bir ülkenin gelirlerini, ticaret akışlarını ve vergi gelirlerini de doğrudan etkileyebiliyor. Son iki yıldır Danimarka, GLP-1 ekonomisinin vitrin ülkesi olarak öne çıkmıştı.
GLP-1, yemek sonrası bağırsaklardan salgılanan, kan şekerini ve iştahı düzenleyen doğal bir hormon.
Wegovy ve Ozempic gibi GLP-1 reseptör agonistleri ise, tip 2 diyabet hastalarında vücudun insülin üretimini yitirmesi durumunda bu hormonu taklit ederek etkili oluyor. Bu ilaçlar karaciğerde şeker üretimini azaltıyor, sindirimi yavaşlatıyor ve tokluk hissi sağlıyor.
Tokluk etkisi ve insülin kaynaklı iltihabı azaltması sayesinde, diyabeti olmayan kişilerde bile dikkat çekici kilo kayıpları görüldü. Ünlülerden ve uzun süreli kilo sorunları yaşayanlardan gelen sonuçlar, ilacın küresel popülerliğini daha da artırdı.
GLP-1 patlaması
Danimarka İstatistik Kurumu, 2023’te yaptığı açıklamada, ilaç satışları olmasaydı ekonominin hafif daralacağını, ancak bunun yerine gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 1,8 büyüdüğünü duyurmuştu.
Kârların olağanüstü ölçüde tek sektörde yoğunlaşması, bugün tek bir şirketteki yavaşlamanın ülkenin büyüme beklentilerinden birkaç puan götürebilmesinin nedeni olarak görülüyor.
Yeni tahmin, Novo Nordisk’e dair daha zayıf beklentileri ve başarılı bir dönemin ardından yavaşlayan ihracatı yansıtıyor. ABD’li rakip Eli Lilly’nin rekabeti, tedarik sıkıntıları ve fiyat baskısı beklentileri zayıflatırken, ABD’nin koyduğu yeni gümrük tarifeleri de ilaca en büyük ilgiyi gösteren pazarlardan biri olan ABD’ye ihracatı sınırlıyor.
Öte yandan Wall Street, büyük ekonomiler için daha uzun vadeli ve tersine bir tablo çiziyor. GLP-1 ilaçlarının sağlık sektöründe yaygınlaşması durumunda, verimlilik ve tüketim kalıplarının değişerek GSYİH’yi artırabileceği öngörülüyor.
Goldman Sachs’a göre bu ilaçlar, tek başına ABD’nin GSYİH’sini yaklaşık yüzde 0,4 oranında yukarı çekebilir; kullanımın yaygınlaşması halinde bu artış yüzde 1’i aşabilir. Sağlık kurumları ise obeziteyle ilişkili hastalıklarda düşüş, iş gücüne katılımda artış ve tüketicilerin daha sağlıklı alışveriş sepetlerine yöneldiğini raporluyor.
Goldman Sachs’ın Mart 2024’te yayımladığı rapora göre, kötü sağlık koşulları ABD ekonomisinde iş gücü kaybı, engellilik, erken ölümler ve gayriresmî bakım yükü nedeniyle GSYİH’nin yüzde 10’undan fazlasını götürüyor.
GLP-1 agonistleri ise obezite riskini azaltmanın yanı sıra kalp rahatsızlıkları, yüksek tansiyon ve böbrek hastalıkları gibi sorunlarla mücadelede de umut verici sonuçlar gösteriyor.
Walmart’ın CEO’su, 2023’te yaptığı açıklamada GLP-1 kullanıcılarının alışveriş sepetlerinde “daha az ürün, biraz daha düşük kalori” bulunduğunu ve “genel sepet hacminde hafif bir gerileme” yaşandığını söylemişti.
Havacılık sektörü bile bu tartışmaya dahil oldu. Analistler, GLP-1 kullanımının yaygın kalması halinde yolcuların ortalama ağırlığındaki düşüşü, havayollarının yakıt tüketim hesaplamalarına dahil ediyor.
Sıklıkla atıf yapılan bir tahmine göre, büyük ABD havayolu şirketleri yolcu başına ortalama 4,5 kilo düşüş yaşanması halinde yılda yaklaşık 80 milyon dolar (yaklaşık 3,2 milyar TL) tasarruf edebilir.
Bu tasarruflar şimdilik varsayımsal olsa da, Ozempic gibi ilaçların piyasa üzerindeki yaygın etkilerini net biçimde ortaya koyuyor.
Sürekli büyüyen bir pazar
Morgan Stanley, Mayıs ayında yayımladığı raporda küresel obezite ilaçları pazarının 2035’e kadar 150 milyar dolara (yaklaşık 6 trilyon 172 milyar TL) ulaşabileceğini öngördü. Bu rakam, daha önceki 105 milyar dolarlık (yaklaşık 4 trilyon 321 milyar TL) tahminin üzerinde.
Morgan Stanley, benimseme oranının “akıllı telefonların piyasaya çıkışı”na benzer bir şekilde yaygınlaşacağını tahmin ediyor.
Buna göre, 2035’e kadar dünya genelinde uygun 1,3 milyar kişinin yüzde 11’i, ABD’de uygun hastaların yüzde 20’si ve diğer ülkelerde yüzde 10’u bir tür GLP-1 agonisti kullanıyor olacak.
Şu anda benimseme oranı ABD’de yüzde 3, diğer ülkelerde ise yalnızca yüzde 1 seviyesinde. Dünyanın en büyük obezite ilaçları pazarı konumundaki ABD’de yaklaşık 8 milyon hasta bulunuyor. Bu sayının 2035’e kadar 30 milyona çıkabileceği öngörülüyor.