İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves, Çarşamba günkü bütçede, yüksek değerli mülkler, temettüler ve tasarruflara ek vergiler getiren yeni önlemler açıkladı.
İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves, hükümetin bağımsız tahmin kurumundan tedbirlerini ayrıntılandıran eşi görülmemiş bir sızıntının ardından, Çarşamba günü milletvekillerine vergileri artıran kritik bütçe konuşmasını yapmak üzere kürsüye çıktı.
Gelir artışı açısından en büyük değişiklik, hükümetin farklı vergi dilimlerinin uygulandığı gelir eşiklerini donduracak olması; bu da ücretler yükseldikçe daha fazla kişinin üst vergi dilimlerine gireceği anlamına geliyor.
Diğer önlemler arasında yüksek değerli mülklere yönelik bir konut vergisi (mansion tax), sermaye kazancı vergisi rejiminde değişiklikler ve özel emekliliklerde vergisiz katkı imkanlarının kısıtlanması yer alıyor.
OBR’den sızan ve kurumun özür dilediği bilgiye göre, hükümet 2029-30’da 26 milyar sterlin (30 milyar euro) toplayacak.
OBR, sızıntıyı "teknik bir hataya" bağladı ve "bu sabah internet sitemizde fazla erken yayımlandı" açıklamasını yaptı. Konuya ilişkin ayrıntıları Hazine dahil tüm ilgili makamlara bildireceğini belirtti.
AJ Bell’de kamu politikası direktörü Tom Selby, "Zor günler geçiren Maliye Bakanı Rachel Reeves için iyi haber, OBR’nin çizdiği ekonomik tablo ve karşı karşıya olduğu sözde finansal 'kara delik'in, çoğunun korktuğu kadar dehşet verici olmamasıydı; muhtemelen bu yüzden, seçim manifestosunu ihlal edecek bir gelir vergisi oranı artışı rafa kaldırıldı" yorumunu yaptı. Selby, "Yine de milyonlarca hane için ciddi bir sıkıntı kapıda" diye ekledi.
Öne çıkan duyurular ve piyasa tepkisi
Hazine Sorumluluğu Ofisi’ne (OBR) göre, Bakanın şimdi beklenen mali hareket alanı 21,7 milyar sterlin; bu, beklenmedik maliyetler için hükümetin sahip olduğu tampon anlamına geliyor ve Mart ayındaki 9,9 milyar sterline kıyasla daha yüksek. Hükümet, 2029-30’a kadar kamu hizmetlerini tamamen vergi gelirleriyle finanse etme sözü veriyor.
Bu tampon, finansal piyasaları rahatlatmak için gerekli ve yatırımcıların tepkisine bakıldığında Reeves güven sağlamayı başardı. Hargreaves Lansdown’da kıdemli yatırım analisti Hal Cook’a göre, "OBR tahminlerinin sızması tahvil piyasasında bir miktar oynaklık yarattı", ancak konuşmanın ardından 10 yıllık getiri %4,45’in altındaydı; "2025’te şu ana kadar gördüğü aralığın dibine yakın". Önde gelen borsa endeksi FTSE 100, Reeves’in konuşmasının ardından %0,6 yükselirken sterlin, ABD doları karşısında %0,2 değer kazandı.
Gelir vergisi: artış yok, ama daha çok kişi daha fazla ödeyecek
Maliye Bakanı, gelir vergisi oranlarının artırılmayacağını teyit etti. Ancak vergi dilimi eşikleri 2031’e kadar dondurulmuş kalacak; üç yıllık bir uzatma. Bu, ücretler yükseldikçe daha fazla çalışanın üst vergi dilimlerine çekileceği anlamına geliyor.
Hargreaves Lansdown’da kişisel finans müdürü Sarah Coles, donmanın "fiilen gizli bir vergi" gibi işlediğini söyleyerek, 50.000 sterlin gelirli birinin dönem boyunca 8.165 sterlin daha ödeyeceğini belirtti. Coles, fiskal sürüklenmenin halihazırda altı milyondan fazla kişiyi ilk kez gelir vergisi öder hale getirdiğini ve 3,36 milyonu daha yüksek ya da ek oranlı bantlara ittiğini ekledi. "Sonuç olarak, 2021-22’ye kıyasla bu yıl gelir vergisinde fazladan 89 milyar sterlin ödemek zorunda kaldık."
Emeklilik: 'Salary sacrifice' katkılarına tavan getirildi
Hükümet, çalışanların emekliliğe ücretten feragat yöntemiyle yapabilecekleri katkıları sınırlayacak. Nisan 2029’dan itibaren bu yolla yapılacak katkılar yıllık 2.000 sterlin ile sınırlandırılacak. Hazine, adımın 2029-30’da 4,7 milyar sterlin ve 2030-31’de 2,6 milyar sterlin gelir sağlayacağını öngörüyor.
Hargreaves Lansdown’da emeklilik analizi müdürü Helen Morrissey, değişikliğin "insanların emekliliği üzerinde büyük etkiler" yaratabileceği uyarısında bulundu. Yeni sınırlar altında, 25.000 sterlin kazanan 22 yaşındaki birinin öngörülen emeklilik birikimi 283.000 sterlinden 226.000 sterline düşebilir, dedi. "Emeklilik yeterliliğine bu kadar odaklanılan bir dönemde, katkıları artırmanın önüne engel koymak mantığa aykırı görünüyor," diye ekledi.
Tasarruflar ve temettüler: Vergiler artıyor
Temettü vergileri 2026’dan itibaren 2 puan artırılacak. Temel oran dilimindeki mükellefler için oran %8,75’ten %10,75’e çıkarken, daha yüksek oranlı mükellefler %33,75 yerine %35,75 ödeyecek.
Sarah Coles, değişikliği temettülere yönelik "vergi saldırısı" olarak nitelendirerek, bunun Birleşik Krallık şirketlerine yatırımı teşvik etme çabalarıyla çeliştiğini söyledi. Yatırımcıların birikimlerini ISA’larda (Bireysel Tasarruf Hesapları) koruyabileceğini, ancak bunlarda da değişiklikler yapıldığını belirtti.
Nisan 2027’den itibaren nakit ISA limiti 12.000 sterline düşürülecek; toplam yıllık hak ise 20.000 sterlin olarak kalacak. Kalan 8.000 sterlinin hisse senetleri ve tahviller gibi yatırım araçlarına yönlendirilmesi gerekecek. 65 yaş ve üzerindeki tasarruf sahipleri, 20.000 sterlinin tamamını nakde yatırmaya devam edebilecek.
Yeni halka arzları çekmek
Bakan ayrıca, Birleşik Krallık’ın ilk halka arzlar (IPO) için cazibesini artırmak amacıyla, yeni kote olan şirketlere damga vergisi rezerv vergisinden üç yıllık muafiyet tanınacağını açıkladı.
Ancak analistler bu adımın büyük bir etki yaratacağından kuşkulu. Quilter Cheviot’ta hisse senedi araştırma müdürü Amisha Chohan, kurumsal yatırımcıların genellikle "beş yıl ve üzeri" dönemlerle düşündüğünü, bu nedenle geçici bir kolaylığın kalıcı hale gelmedikçe etkili olmadığını söyledi.
Mevcut kote şirketlerin yurt dışına taşınmasını veya özel hale geçmesini önlemek için de çabalara ihtiyaç olduğunu ekledi. "Hisselerden damga vergisini tamamen kaldırmak, Birleşik Krallık piyasalarına çok daha büyük bir öngörülebilirlik kazandırır ve daha fazla yabancı yatırımı çeker," dedi.
Gayrimenkul vergileri
Hükümet, 2 milyon sterlinin üzerindeki mülklere "mansion tax" getiriyor; vergi Nisan 2028’de yürürlüğe girecek. Değeri 2 milyon sterlini aşan mülk sahipleri yıllık 2.500 sterlin, 5 milyon sterlin üzerindeki mülk sahipleri ise 7.500 sterlin ödeyecek.
Pure Property Finance’ten uzman emlak danışmanı Mark Hughes, "Bu daha yüksek değerli mülkleri hedefliyor olsa da, varlık zengini ama nakit tarafında çok da rahat olmayan sahipler için likidite sorunları yaratma riski taşıyor; bu da satışları zorlayarak piyasanın üst segmentini istikrarsızlaştırabilir," dedi.
Ev sahiplerinin kira gelirleri üzerinden alınan gelir vergisi 2027’den itibaren genel olarak 2 puan artırılacak. Coles’a göre bu yeni adım, yatırımcıları gayrimenkul piyasasından uzaklaştırabilir; ayrıca "hamle, zaten kontrolden çıkan kiralarla boğuşan kiracılar için son derece zor olacak ve aylık maliyetlerinin bir kez daha artmasına yol açabilir".
Ekonomik görünüm
Dünyanın altıncı büyük ekonomisi olan Birleşik Krallık ekonomisi, Bakanın umut ettiği kadar iyi performans göstermiyor; birçok eleştirmen, Reeves’in geçen yıl iş dünyasına vergi yükü bindirme kararını eleştiriyor. Yılın ilk yarısında, G7 içinde en hızlı büyüyen ekonomi olduğu dönemde iyileşme işaretleri görülse de, tekrar tökezledi.
EY UK’nin başekonomisti Peter Arnold, "Bakan, mali istikrarı iletirken büyüme gündemini ilerletme arasında hassas bir denge kurmak zorunda," dedi.
OBR artık ekonominin önümüzdeki beş yılda ortalama %1,5 büyüyeceğini öngörüyor; bu, Mart’taki tahmine göre 0,3 puan daha düşük.
OBR, daha zayıf GSYH büyümesine eşlik eden daha yüksek beklenen enflasyon, ücretler, vergi gelirleri ve kamu harcamalarının, yeni önlemler alınmadan önce kamu maliyesinde hafif bir kötüleşmeye yol açtığını söyledi. Öngörülerine göre borçlanma 6 milyar sterlin daha yüksek olacak, cari bütçe fazlası ise 2029-30’da 4 milyar sterline düşecek.
Bütçe, harcamalarda öne çekilmiş 9 milyar sterlinlik artış ve vergilerde geriye yayılmış 26 milyar sterlinlik artış ortaya koyuyor. OBR’ye göre bu bileşim, 2029-30’da projeksiyon halindeki cari fazlayı 22 milyar sterline ikiye katlıyor, ancak borç, Mart ayındaki öngörüye göre GSYH’nin yaklaşık %2’si kadar daha yüksek kalıyor.