Son 12 ayda Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle oluşan emisyonların yüzde 31 oranında artmasında orman yangınları da önemli bir rol oynadı.
REKLAM
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali 24 Şubat 2022'de başladığından bu yana yaklaşık 230 milyon ton CO2 eşdeğeri emisyona neden oldu.
Son 12 ayda yüzde 31 oranında artan bu miktar, Avusturya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya'nın yıllık emisyonlarının toplamına eşit.
Ukrayna hükümeti tarafından desteklenen Savaşın Sera Gazı Muhasebesi İnisiyatifi'nin bu benzersiz metodolojisi, Rusya'yı bu emisyonlardan ve bunun sonucunda iklimle ilgili ortaya çıkan zarardan sorumlu tutmayı amaçlıyor.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) üyesi Svitlana Krakovska tarafından kaleme alınan çalışmada elde edilen bulgular, pazartesi sabahı Çin'in Hangzhou kentinde düzenlenecek olan IPCC'nin 62. oturumunda açıklanacak.
Şiddetli orman yangınları Ukrayna'nın son 12 ayını belirledi
Avrupa Orman Yangınları Bilgi Sistemi'nden derlenen verilere göre, Ukrayna 2024 yılında savaşın büyük ölçüde tetiklediği orman yangınlarıyla boğuştu. Son 12 ayda yanan alan, önceki iki yılın yıllık ortalamasının iki katından fazla artarak 92.100 hektara ulaştı.
Ormanlar da dahil olmak üzere tüm peyzaj yangınlarından kaynaklanan emisyonlar iki kattan fazla artarak 25,8 milyon ton CO2 eşdeğerine ulaştı ki bu, önceki yılların savaş zamanı yıllık ortalamasına kıyasla yüzde 118'lik bir artış anlamına geliyor.
Bu yangınların çoğu savaşın cephe hatlarında ya da yakınlarında veya sınır bölgelerinde meydana geldi.
Raporun başyazarı Lennard de Klerk Euronews Green'e yaptığı açıklamada, "Savaş sırasında ateşleme noktaları, örneğin her iki tarafın bombardımanı (patlamalar), mühimmat ateşlenmesi, insansız hava araçlarının düşmesi, mayınların patlaması, askerlerin kamp ateşi yakması," dedi.
"Devam eden çatışmalar ve madencilik nedeniyle itfaiyeciler bölgeye ulaşamıyor. Bu nedenle başlayan bir yangın çok daha büyük ve yoğun hale geliyor ve ancak tüm yakıt (ağaçlar ve çalılar) yandıktan sonra duruyor."
De Klerk'e göre, geçen yıl farklı olan şey, Ukrayna'nın doğusundaki cephe hatlarında havanın alışılmadık derecede kuru olmasıydı. Bu durum birkaç sıcak hava dalgasıyla birleşince çok yüksek bir Yangın Hava Durumu Endeksi ortaya çıktı.
"İklim değişikliği nedeniyle bu tür hava koşullarının yaşanma olasılığı çok daha yüksek hale geldi," diyen De Klerk, sözlerini şöyle sürdürdü: "Gördüğünüz gibi iklim değişikliği orman yangınları için gerekli koşulları yaratıyor, savaş bunları tetikliyor, karbon emisyonlarına neden oluyor, bu da daha fazla iklim değişikliğine neden oluyor. Bu bir yıkım kısır döngüsü."
İklim değişikliğiyle bağlantılı hava koşullarının körüklediği kontrolsüz yangınlar, karbon emisyonlarında büyük bir artışa, bitki örtüsünün ve diğer karbon yutaklarının tahrip olmasına yol açtı.
Son analiz, geçen yılın iklim değişikliği ve silahlı çatışmaların birbirini nasıl güçlendirdiğine ve küresel ısınmadan kaynaklanan bir yıkım döngüsünü nasıl körüklediğine dair "endişe verici bir örnek" olarak öne çıktığına işaret ediyor.
Ukrayna'nın artan karbon emisyonlarının diğer başlıca kaynakları neler?
Çatışmalar sürerken, askeri faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar da son 12 ayda istikrarlı bir şekilde artmaya devam etti ve iklim maliyetlerinin diğer büyük kategorisi olan hasarlı binaların ve altyapının yeniden inşasını geride bıraktı.
Savaş, üç yılın ardından en büyük emisyon kaynağı haline geldi. Başlıca dizel ve gazyağı tüketicileri olan tanklar ve savaş uçakları gibi araçlar tarafından yakılan fosil yakıtlar, 74 milyon ton CO2 eşdeğeri ile bu emisyonların çoğunluğunu oluşturuyor.
Her ne kadar insansız hava araçlarının kullanımı son 12 ayda daha belirgin hale gelmiş olsa da, bu durum, karbon yoğun top mermilerinin kullanımının yerini almamış ve mühimmat kullanımından kaynaklanan emisyonları azaltmada çok az işe yaradı.
Enerji altyapısına yönelik yoğun saldırılar, bu kategorideki çatışma emisyonlarında yüzde 16'lık bir artışa neden oldu.
Petrol altyapısı özellikle ağır darbe aldı ve önceki 24 ayda 1,1 milyon ton CO2 eşdeğeri olan emisyonların son 12 ayda 2,1 milyon ton CO2 eşdeğerine yükselmesine neden oldu.
Uçaklar Rusya ve Ukrayna üzerindeki hava sahasından kaçınmaya devam etti ya da yasaklandı, bu da rotalarını uzatarak daha fazla uçmalarına ve dolayısıyla daha fazla emisyona neden oldu. Bu durum, işgalin başlamasından bu yana çatışma kaynaklı havacılık emisyonlarını 14,4 milyon ton CO2 eşdeğerine yükseltti.
Kaçan mültecilere bağlı emisyonlar büyük ölçüde değişmedi.
Çalışmanın son 12 aya ilişkin bulguları şu anda ön hazırlık niteliğinde olup, bazı veriler henüz yayınlanmadı.
Ukrayna savaştan kaynaklanan emisyonlar için tazminat talep ediyor
Araştırmaya destek verenler, Rusya'nın Ukrayna'daki savaştan kaynaklanan emisyonlardan ve bunun sonucunda iklimde meydana gelen zararlardan sorumlu tutulması gerektiğini savunuyor.
Ukrayna Çevre Koruma ve Doğal Kaynaklar Bakanı Svitlana Grynchuk, "Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı silahlı saldırı dördüncü yılına giriyor. Bugün yayınlanan analiz, çevresel zararın sınır tanımadığını ve savaşın bugün tüm dünyanın karşı karşıya olduğu iklim krizini daha da kötüleştirdiğini gösteriyor," dedi.
"Bu rapor, Rusya'yı hepimize verdiği zarardan sorumlu tutmak için önemli bir belge."
Barış müzakereleri sürerken, de Klerk savaşın iklim üzerindeki maliyetinin unutulmaması gerektiğini de sözlerine ekledi.
"Barış görüşmelerinin çalışmalarımızı nasıl etkileyeceğini söylemek için henüz çok erken, ancak 14 Kasım 2022'de BM Genel Kurulu tarafından kararlaştırıldığı üzere Rusya'nın Ukrayna'ya verdiği zararı tazmin etmesi gerektiğini düşünüyoruz."
Ton CO2 eşdeğeri başına 185 dolar (6.737 Türk Lirası) 'sosyal karbon maliyeti' uygulayarak, Rusya'nın üç yıllık savaştan sonraki yükümlülüğünü 42 milyar doların (1.52 trilyon TL) üzerine çıkardılar.