Brezilya’da düzenlenecek iklim zirvesi COP30 yaklaşırken, Amazon’daki Katolik topluluklar, çevre savunusunda güçlü bir ses olacağına inandıkları Papa Leo’dan liderlik bekliyor.
REKLAM
Yerli liderler ve kilise görevlileri, Amazon yağmur ormanlarının bir parçası olan Peru'nun kuzeyindeki ormanlara yönelik tehditleri tartışırken, bir piskopos ön sıralarda, elleri kavuşturulmuş halde sessizce oturuyordu. 2016'da Papa Francis’in çevre üzerine kaleme aldığı Laudato Si' adlı ansiklopedik mektubu yayımlanmasının üzerinden bir yıl geçmişti.
Sıra ona geldiğinde, toplantıya ev sahipliği yapan Chiclayo kentinden bir piskopos olarak kürsüye çıktı ancak bir vaaz vermek yerine, gördükleri üzerine düşüncelerini paylaştı.
“Bu ansiklopedi çok önemli,” dedi. “Çünkü yalnızca çevreyi değil, aynı zamanda kilisenin tüm yaratılışa duyduğu kaygıyı açıkça ortaya koyması bakımından da yeni bir dönemi temsil ediyor.”
O gün sessizce dinleyen o piskopos, Robert Prevost, bugün Katolik dünyasının lideri: Papa 14'üncü Leo.
2016’daki etkinliğin düzenlenmesine katkı sağlayan Peru Dinlerarası Konseyi Sekreteri Laura Vargas, Associated Press’e (AP) yaptığı telefon görüşmesinde, “Her zaman çok misafirperverdi, insanlara çok yakındı,” dedi. “Böyle bir buluşmayı önerdiğimizde hiç tereddüt etmedi — sosyal adalet ve pastoral çalışmalarla gerçekten yakından ilgileniyordu.”
O tarihten bu yana Prevost, Dinlerarası Yağmur Ormanları İnisiyatifi gibi çevre odaklı inisiyatiflerle ve AIDESEP gibi, ormanların korunması ve yerli halkların haklarının savunulmasını kilisenin öncelikleri arasına yerleştiren yerli örgütlerle ilişkilerini güçlendirdi.
Bu bağlar, Güney Amerika'da 48 milyon nüfuslu ve 6,7 milyon kilometrekarelik geniş Amazon havzasında görev yapan din adamları ve inananlar için umut kaynağı oldu. Yaklaşık yirmi yılını Peru kırsalında geçiren Chicago doğumlu Prevost, onlar için yalnızca bir ruhani lider değil; aynı zamanda Amazon’u savunan, iklim adaleti için mücadele eden bir papa olarak görülüyor.
Papa Leo Amazon hakkında deneyime sahip
Pek çok Katolik, Prevost'un Kuzey Peru'da yer alan ve Amazon'dan çok da uzak olmayan 630 bin nüfuslu Chiclayo kentinin piskoposu olarak edindiği deneyimin seçilmesinin en önemli nedenlerinden biri olduğuna inandıklarını söyledi.
Ayrıca Papa'nın büyük şehirlerden uzakta, yoksul bir bölgede edindiği uygulamalı deneyimin de Amazon'la başa çıkma ve zorluklarını aşma konusunda kendisine yardımcı olabileceğini söylediler.
Amazon, yoğun ormanları atmosfere salındığında gezegeni ısıtan bir sera gazı olan karbondioksiti emdiği için iklimin önemli bir düzenleyicisi. Ancak Amazon'un pek çok bölgesi, inek yetiştirmek için ağaçları kesen çiftçiler, nehirleri tarayarak yerel ekosistemleri tahrip eden altın madencileri ve toprak gaspçılarının bölgeleri ele geçirmesi gibi çok çeşitli yasadışı faaliyetlerin tehdidi altında.
İklim değişikliğinin şiddetlendirdiği orman yangınları ve kuraklıklar da son yıllarda Amazon topluluklarını derinden etkiledi.
Prevost, Papalık Latin Amerika Komisyonu’na başkanlık etmesi sayesinde bölgenin sorunlarına yakından hâkim. Bu görev, Amazon havzasına yayılan dokuz ülkedeki meslektaşlarıyla güçlü bağlar kurmasına da yardımcı oldu. Bu piskoposların birçoğu, Prevost’un açıkça desteklediği Pan-Amazonya Kilise Ağı (Pan-Amazon Ecclesial Network) adlı yapının parçası olan 105 Katolik din adamı arasında yer alıyor.
Ağın başkanı Kardinal Pedro Barreto, Prevost’u 2015’ten bu yana tanıyor ve onun çevre duyarlılığına dikkat çekiyor: “Amazon ve çevre üzerine onunla birkaç kez konuştum,” dedi Barreto. “Bu konunun önemi konusunda ikna edilmeye ihtiyacı hiç olmadı.”
Brezilyalı Rahip Paulo Xavier de aynı görüşte. “Leo, Francis’in izinden gidecek; çevre koruma yolunda ilerliyoruz,” diyen Xavier, sözlerini şöyle tamamladı: “Kutsal Ruh, bizim adımıza harekete geçti.”
Xavier, Amazon'da 2 milyon nüfuslu bir şehir olan ve 2022'de Francis tarafından atanan ilk kardinalini alan Manaus'ta görev yapıyor: Laudato Si'nin bir tutkunu olan şu anda 74 yaşındaki başpiskopos Leonardo Steiner.
Steiner, Xavier ve Manaus başpiskoposluğu, Negro Nehri'nin kahverengi sularında küçük, motorlu kanolara atlayıp tekneyle günlerce sürebilen yolculuklarla izole köylere ulaşmak anlamına gelse bile, ansiklopediyi yerel halkın eline ulaştırmak için yatırım yaptılar.
Leo eylemci bir Papa mı?
Kasım 2024’te Vatikan Haberleri, Prevost’un Roma’daki bir seminerde yaptığı konuşmada, iklim değişikliğiyle mücadele ve çevrenin korunması için daha fazla eylem çağrısında bulunduğunu bildirdi. Prevost, Vatikan’ın güneş panelleri kurma ve elektrikli araç kullanma gibi girişimlerine de atıfta bulundu.
Prevost, sosyal medya platformu X üzerinden çevreyi koruma çağrıları yapmaya devam etti. 1 Nisan 2017’de paylaştığı bir mesajda, Başkan Donald Trump’ın ilk döneminde artan karbondioksit salımı nedeniyle gezegenin ısınmasına dair endişesini dile getirdi.
Amazon Bölgesi Kilise Konferansı Başkan Yardımcısı ve Kariri halkından yerli bir kadın olan Laura Vicuña, sosyal medyada yayımladığı açık bir mektupta Papa’ya seslendi ve iklim değişikliğiyle mücadelede bir müttefik olmasını umduğunu belirtti. Francis tarafından 2020 yılında din adamları ile sivil temsilciler arasında diyalogu teşvik etmek amacıyla kurulan bu konferans, bölgesel kilise sorunlarını gündeme taşıyor.
Vicuña mektubunda şu ifadeleri kullandı: “Sevgili Amazon’umuza ses vererek, yaşamın, toprağın ve haklarımızın savunulmasında bizim müttefikimiz olmanızı diliyoruz.”
Kariri halkı gibi Amazon’daki birçok yerli topluluk, genellikle bölgenin başlıca koruyucuları olarak görülüyor. Ancak 2023 yılında Kuzey Brezilya’daki Yanomami topraklarında yaşanan olaylarda da görüldüğü üzere, uzun yıllar boyunca yasa dışı faaliyetler, ormansızlaşma ve açlık nedeniyle topraklarından sürüldüler.
Brezilya Yerli Misyoner Konseyi genel sekreteri İspanyol Luis Ventura, yeni Papa’nın gözünü Amazon’dan ayırmamasını ve yerli halklara özel ilgi göstermesini dilediğini söyledi. 1972’de kurulan konsey, Papa Francis 2013’te göreve gelene dek papalarla nadiren temas kurabiliyordu. Şimdi ise üyeler, Papa Leo’nun bu diyaloğu sürdürmesini umut ediyor.
Ventura şöyle dedi: “14'üncü Leo’nun Amazon’da büyük etkisi olacak. Hayatının büyük bölümünü Peru halkıyla geçirdi ve bu da Kilise’nin bölgenin en derinlerine kadar ulaşacağını düşündürüyor.”
'Ona COP'ta ihtiyacımız var'
Francis papalığı sırasında Amazon'a büyük ilgi gösterdi. Laudato Si'den dört yıl sonra, "Kilise ve bütüncül bir ekoloji için yeni yollar" arayan Amazon Sinoduna ev sahipliği yaptı.
Manaus başpiskoposluğunun sekreterlerinden Rose Bertoldo, bölgenin Leo yönetimindeki geleceğinden, Francis'in ilgisini temel alacağı için umutlu olduğunu söyledi. Yeni Papa'nın Kasım ayında Amazon şehri Belem'de yapılacak olan ve COP30 olarak bilinen BM iklim zirvesi sırasında dünyada en çok Katoliğin yaşadığı ülke olan Brezilya'yı ziyaret etme şansına sahip olacağını da sözlerine ekledi.
Bertoldo, "Amazon'daki aciliyetlerin ve zorlukların küresel siyasi bölünme bağlamı nedeniyle daha büyük olacağını biliyoruz. COP'ta ona ihtiyacımız var," dedi.
Hayatının büyük bir bölümünü Peru'da geçiren İrlandalı rahip Peter Hughes, 1985 yılında And ülkesine geldikten kısa bir süre sonra Prevost ile tanıştı. Kısa sürede arkadaş oldular ve Chiclayo piskoposu başkent Lima'da olduğunda birbirlerini ziyaret etmeye başladılar.
Hughes, yeni Papa'yı kastederek, "O zamanlar (Prevost) Amazon'daki çıkarcılık ve bunun yoksullar üzerindeki etkisi konusunda endişeliydi" dedi. "Şimdi çok daha karmaşık bir dünya var ve aciliyet aşikâr."