Bu görece yeni iklimsel olgu, toprak neminin ve bitki örtüsünün çok kısa sürelerde hızla azalmasıyla tanımlanıyor.
REKLAM
Ani kuraklıklar (flash droughts), iklim değişikliğinin yol açtığı en tehlikeli hava olaylarından biri haline geliyor. Haftalar içinde yemyeşil ormanları küle hazır hale getirebilen bu olgu, 2025 Ağustos’unda İspanya’da yaşanan yıkıcı yangınlarda kendini açıkça gösterdi.
Bu görece yeni iklimsel olgu, toprak neminin ve bitki örtüsünün çok kısa sürelerde hızla azalmasıyla tanımlanıyor. Geleneksel kuraklıklardan farkı, aylar veya yıllar süren yağış eksikliğine bağlı olarak kademeli gelişmek yerine, birkaç hafta gibi kısa bir sürede ortaya çıkması. Genellikle düşük yağış, aşırı sıcaklık, güçlü rüzgârlar ve güneş radyasyonundaki değişimlerin birleşmesiyle tetikleniyor.
Bir ani kuraklık 5 ila 30 gün arasında gelişebiliyor ve özellikle tarım sektöründe yıkıcı etkilere yol açıyor. Onu en tehlikeli kılan özelliği, bu hızı: Toplumlar hazırlıksız yakalanıyor ve uzun vadeli etkiler kaçınılmaz hale geliyor.
Orman yangınlarını besleyen mekanizma
Ani kuraklıkların ardındaki temel fiziksel süreç hızlanmış buharlaşma ve terleme. Aşırı sıcak ve yağışsız koşullarda atmosferin su talebi artıyor; bitkiler yapraklarından hızla su kaybediyor ve topraktan takviye edemiyor. Bu durum, 'sıcak bir günde çamaşırların hızla kuruması'na benzetiliyor.
Bu olgunun orman yangınlarıyla ilişkisi, 2025 Ağustos’unda İspanya’daki büyük yangınların şiddetini anlamak için kilit önemde. Ülkenin kuzeybatısında, özellikle Ourense–Leon–Zamora üçgeninde, kayıtlara ilk kez geçen ölçüde kısa süreli ama aşırı bir kuraklık yaşandı.
Yangınların yıkıcılığını artıran bir diğer etken ise “hidroiklim kamçısı” (hydroclimate whiplash) oldu. İspanya, yazın ani kuraklık başlamadan hemen önce, Nisan-Mayıs aylarında olağanüstü yağışlı bir bahar geçirmişti. Bu yağışlar bitki örtüsünü hızla artırdı, ancak yaz ortasında ani kuraklıkla birlikte bu taze yeşillik hızla kuruyarak yangınlar için mükemmel bir yakıta dönüştü.
Sonuçta yangınlar, uzmanların “altıncı nesil yangın” olarak adlandırdığı boyuta ulaştı: Kendi hava sistemlerini yaratan, neredeyse kontrol edilemez devasa yangınlar. Alevlerin ürettiği yoğun ısı, dev pirokümülüs bulutları oluşturdu; bu bulutlar düzensiz rüzgârları tetikledi, hatta bazı bölgelerde yangın kaynaklı hortumlar görüldü.
Geleceğe dair endişeler
Ani kuraklıkların artışı, iklim değişikliğinin doğrudan bir sonucu. Yükselen sıcaklıklar, değişen yağış düzenleri ve aşırı buharlaşma talepleri, bu tür kuraklıkların daha sık ve daha şiddetli yaşanmasına yol açıyor.
Bilimsel projeksiyonlar, tarım başta olmak üzere birçok sosyo-ekonomik sektörün ciddi şekilde etkileneceğini öngörüyor. Yangın riski de artıyor. 2025 Ağustos’unda İspanya’da yaşanan felaket, geleceğin habercisi olabilir: İki haftadan uzun süren aşırı sıcaklar, yağışsızlık ve kuvvetli rüzgârların birleşimi, Balear Adaları büyüklüğünde bir alanı küle çevirdi.