Sındırgı'dakine benzer deprem fırtınalarının nedeni nedir?
Ağustos ayında 6,1 büyüklüğündeki depremden bu yana Balıkesir'in Sındırgı ilçesinde birbiri ardına depremler meydana geliyor. Bunlardan bazıları 4'ün altında depremlerken bazıları 5 üzeri büyüklüğe sahip.
Hatta geçen ay Sındırgı yeniden 6 üzeri bir depreme sahne olmuştu. İlk deprem de dahil olmak üzere sarsıntılar bazı binaların hasar görmesine ve yıkılmasına yol açarken, bu süreçte bir kişi de hayatını kaybetti.
Jeoloji Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Okan Tüysüz, X (Twitter) hesabından yaptığı açıklamada 10 Ağustos'tan bu yana Sındırgı bölgesinde 17 binden fazla deprem olduğunu belirtti. Simav ilçesinde de bu sayı 1946.
Sındırgı, Simav ve Gördes arasında 19 bin 262 deprem olduğunu belirten uzman, olağan yıllarda Türkiye ortalamasının 25 bin olduğunu ifade etti.
Aynı zamanda Bilim Akademisi üyesi olan Tüysüz, birbiri ardına meydana gelen bu türden sarsıntılara "deprem fırtınası" adı verildiğini belirtiyor.
Deprem fırtınası nedir?
İngilizcede "earhquake swarm" adı verilen deprem fırtınası, artçı veya öncü şoklardan farklı bir olgu.
Artçı şoklar, bir fay hattında meydana gelen büyük bir ana şoktan sonra oluşan bir dizi depremi ifade ediyor. Artçı şoklar, ana şok kırılmasının yaşandığı fay hattının yakınında meydana geliyor ve fay hattındaki ana kaymadan sonraki "yeniden ayarlama sürecinin" bir parçası oluyor. Ayrıca artçı şokların sıklığı zamanla azalıyor, yine de çok büyük bir ana şok söz konusu olduğunda haftalar ve aylar da sürebiliyor.
Öte yandan, bir sürü halinde ve tanımlanabilir bir ana şoku olmayan sarsıntı silsilelerine deprem fırtınası deniyor. Belirgin bir ana deprem olmamakla birlikte birçok sarsıntı benzer büyüklükte oluyor. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'na göre (USGS) deprem fırtınaları genellikle kısa ömürlü, ancak günler, haftalar ve hatta bazen aylarca devam edebiliyor.
Deprem fırtınalarının nedeni nedir?
USGS, genellikle aynı yerde tekrarlayan bu depremlerde, diğer sarsıntılardan farklı olarak, "ekstra bir bileşenin" rol oynadığını vurguluyor:
"Bu bileşen, artçı şok dizilerinde o kadar yaygın değil. Bazen bu bileşen, bir fayın yavaşça kayması ve küçük yapışkan parçaların koparak çok sayıda küçük deprem oluşturmasıdır. Bazen magma, yer kabuğunun içine doğru itilip önündeki kayayı kırarak kendine bir yol açabilir. Ancak çoğu zaman, yığınlar muhtemelen sıvıların (çoğunlukla su) faylarla etkileşime girmesinden kaynaklanır."
Tüm bunlar, deprem fırtınalarının genellikle volkanik, jeotermal veya hidrotermal alanlarda meydana geldiği anlamına geliyor.
Balıkesir ve çevresi (özellikle Sındırgı, Bigadiç, Gönen, Edremit ve Manyas) jeotermal ve kısmen hidrotermal açıdan aktif bölgeler. Yerin derinliklerindeki magma veya sıcak kayaçların yer altındaki suyu ısıtarak sıcak su ve buhar oluşturmasına jeotermal deniyor. Yeraltındaki sıcak suyun ve çözünmüş minerallerin oluşturduğu sistemlere ise hidrotermal adı veriliyor.
USGS, "Magmanın aksine su yeraltında küçük çatlaklar aracılığıyla hareket edebilir. Bu süreç çoğu sağlam kayada inanılmaz derecede yavaş olsa da, daha büyük çatlaklar mevcut olduğunda önemli ölçüde hızlanır," diyor.
Öte yandan, Balıkesir’in bulunduğu Batı Anadolu bölgesi, geçmişte yoğun volkanik faaliyetlere sahne olmuş olsa da bu volkanizma bugün sönmüş durumda.
Ancak Türk jeologlar Sındırgı'daki depremlerin ardında "magma sokulumu" denen bir olgunun da yer alabileceğini belirtiyor. Magma sokulumu yer kabuğunun derinliklerinde bulunan magmanın çevresindeki kayaçların içine doğru yerleşmesi anlamına geliyor.
Santorini ile bağlantısı var mı?
Sındırgı'daki deprem fırtınası, yakın geçmişte meydana gelen Santorini depremlerini hatırlatıyor.
2025'in ilk aylarında Yunanistan'ın Santorini Adası'nda günlerce süren bir deprem silsilesi meydana gelmişti. Yunan hükümeti ada sakinlerini tahliye ederken, aktif volkanik ve tektonik levhalar üzerinde yer alan Santorini'deki sarsıntıların yakınlardaki volkanları harekete geçirebileceğinden korkulmuştu.
Yunan yetkililer ise sarsıntıların volkanik faaliyetlerden değil, tektonik levha hareketlerinden kaynaklandığını açıklamıştı.
Öte yandan, BBC Türkçe'ye konuşan Prof. Dr. Tüysüz, Santorini'deki depremleri magma sokulumuna örnek olarak gösteriyor:
"Santorini'de 25 bin deprem oldu kısa süre içerisinde ama orada Kolumbo volkanı altındaki magmanın yer altından yüzeye doğru yükseldiğini biliyorduk, yapılan araştırmalar da bunu doğruladı."
Son dönemde yapılan araştırmalar gerçekten de magma seviyelerine dikkat çekmişti. Örneğin hakemli bilimsel dergi Nature'da yayınlanan bir araştırmada, Kolumbo ve Santorini arasında bağlantılı bir magma sistemi olduğu ve magma birikiminin derinlerden gelerek daha sığ seviyelere ulaştığı tespit edilmişti.