Zirveye ev sahipliği yapan Brezilya, Kolombiya ile birlikte fosil yakıtlara ilişkin için bir yol haritası hazırlayacağını açıkladı ancak bunun COP30’un onayladığı bir belgeyle aynı ağırlığa sahip olmayacağını belirtti.
Brezilya’nın Belem şehrinde düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi (COP30), iklim değişikliğinin etkileriyle en sert şekilde karşılaşan ülkelere daha fazla mali destek öngören mütevazı bir anlaşmayla sonuçlandı.
Öte yandan, fosil yakıtlara ilişkin somut bir adım atılamadı. Fosil yakıtların aşamalı olarak terk edilmesi ve emisyon azaltım taahhütlerinin güçlendirilmesi konusunda bir yol haritası belirlenemedi.
Görüşmeler, planlanandan daha uzun sürdü. Cuma akşamı bitmesi gereken ancak cumartesi sabahına kadar devam eden zorlu saatlerin ardından ortak metin üzerinde anlaşıldı. Anlaşma, dün yapılan açık oturumda dakikalar içinde onaylandı. Ancak birçok ülke, hem paketin bazı bölümleri hem de onay sürecinin çok hızlı ilerlemesine tepki gösterdi.
Kolombiyalı müzakereci Daniela Duran Gonzalez, toplantı başkanına sert çıkarak, “Bilimi görmezden gelen bir sonuç gerçek bir COP olamaz," dedi.
Adaptasyon göstergeleri de tartışma yarattı. Uzmanlar 100 gösterge hazırlamışken, metinde 59’a düşürüldü ve ifadeler belirsizleştirildi. Avrupa Birliği (AB), bazı Latin Amerika ülkeleri ve Kanada bu nedenle metnin “uygulanamaz” olduğunu söyledi.
Bayrak Türkiye’ye devredildi
COP30’un kapanışında bir sonraki zirveye (COP31), Türkiye'nin dönem başkanlığı ve ev sahipliği yapmasına karar verildi.
2026’da İstanbul’da düzenlenmesi planlanan COP31’in başkanlığını Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum yürütecek.
Türkiye ilk kez bir COP zirvesine ev sahipliği yapacak ve küresel iklim müzakerelerinde belirleyici bir rol üstlenecek.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, karara ilişkin açıklamasında, "Türkiye’nin uluslararası platformlardaki yükselen ağırlığının ve çok taraflı süreçleri başarıyla yönetme kapasitesinin güçlü bir teyididir" dedi.
2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusunda, sürdürülebilirlik ve yeşil dönüşüm çalışmalarını kalkınma politikalarının merkezine yerleştirdiklerini belirten Yılmaz, "Yenilenebilir enerjiye yaptığımız yatırımlar sayesinde, bu alanın toplam kurulu güç içindeki payını yüzde 60’ın üzerine çıkarmış bulunuyoruz. Bu yıl yasalaştırdığımız İklim Kanunu ile dönüşüm sürecimizi daha da hızlandırırken; enerji verimliliği, temiz ulaşım, döngüsel ekonomi ve Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi’nin himayesinde başarılı bir şekilde yürüttüğümüz Sıfır Atık gibi pek çok alanda somut adımlar atmaya devam ediyoruz.," dedi.
Yangın alarmı gerilimi tırmandırdı
Cumartesi öğleden sonra, görüşmelerin yapıldığı kongre merkezinde yangın alarmı çaldı. Kısa süreli bir panik yaşanırken, delegeler ve basın salonu boşalttı.
Daha sonra teknik bir arıza olduğu açıklandı. Buna rağmen bu olay, zaten gergin olan atmosferi daha da elektriklendirdi ve bazı delegeler olayı “iklim krizinin aciliyetinin bir metaforu” olarak yorumladı.
Fosil yakıtlar metne giremedi
Zirveye ev sahipliği yapan Brezilya, Kolombiya ile birlikte önümüzdeki dönemde fosil yakıtlardan uzaklaşma yol haritası hazırlayacağını açıkladı ancak bunun COP30 resmi belgesi statüsünde olmayacağını vurguladı. Metinde “fosil yakıt” ifadesi bir kez daha yer alamadı.
Associated Press'in (AP) aktarımına göre, Panamalı müzakereci Juan Carlos Monterrey Gomez’in “Fosil yakıtlar kelimesinin bile geçmediği bir iklim kararı suç ortaklığıdır” sözleri salondan alkış aldı.
Öte yandan, gelişmekte olan ülkelere iklim uyum fonu hedefi yılda 120 milyar dolara çıkarıldı ancak bu hedef 2030’a ertelendi.
Power Shift Africa Direktörü Mohamed Adow, “Bu erteleme en kırılgan ülkeleri artan ihtiyaçlara karşı desteksiz bırakıyor,” dedi.
Rus delegenin ifadeleri tepki çekti
AP'de yer alan haberlere göre, oturumun sonlarında Rus delegenin Latin Amerika ülkelerine yönelik ifadeleri tepki çekti.
Delegenin, Latin Amerika ülkelerini “şımartılmış çocuklar” olarak nitelendirmesi üzerine salondan itirazlar ve sert yanıtlar yükseldi.
Donald Trump yönetimindeki ABD heyetinin görüşmelere katılmaması da zirvede tartışma konusu oldu.
BM İklim Şefi Simon Stiell, ABD’nin Paris Anlaşması’ndan çekilmesine atıfta bulunarak, “Bu yıl bir ülkenin geri adım atmasına çok dikkat çekildi. Ancak tüm siyasi fırtınalara rağmen 194 ülke iklim işbirliği konusunda sağlam durdu," dedi.
Sierra Leone Çevre Bakanı Jiwoh Abdulai ise, “COP30 Afrika’nın istediği her şeyi vermedi ama ilerleme sağladı. Önemli olan, bu sözlerin hayatları koruyan gerçek projelere ne kadar hızlı dönüşeceği," ifadelerini kullandı.
İngiltere Enerji Bakanı Ed Miliband da, “Bu anlaşma önemli bir adımdır ama daha iddialı olmasını isterdim," diye konuştu.
Karışık tepkiler
Bazıları anlaşmayı, bu zor zamanlarda elde edilebilecek en iyi sonuç olarak değerlendirirken, diğerleri süreci veya ortaya çıkan paketi eleştirdi.
Küçük ada devletleri koalisyonuna başkanlık eden Palau Büyükelçisi Ilana Seid, “Jeopolitik koşulları düşündüğümüzde çıkan paketten memnunuz. Alternatifi karar çıkmaması olurdu ve bu çok daha kötü olurdu," dedi.
Eski İrlanda Cumhurbaşkanı Mary Robinson, “Bu anlaşma mükemmel değil ve bilimin gerektirdiğinden çok uzak. Ama çok taraflılığın test edildiği bir dönemde ülkelerin birlikte ilerlemesi önemli," ifadelerini kullandı.
Müzakerelerde öne çıkan başlıklar; fosil yakıtlardan çıkış için bir yol haritası oluşturmak, ülkelerin mevcut emisyon azaltım planlarının yetersiz olduğunun belirtilmesi, gelişmekte olan ülkelere uyum finansmanının üç katına çıkarılması, iklim temelli ticaret kısıtlamalarının gevşetilmesi oldu.
Power Shift Africa Direktörü Mohamed Adow, “COP30 doğru yönde birkaç bebek adımı attı ama krizin ölçeği düşünüldüğünde yeterli değil," ifadelerini kullandı.
Panamalı müzakereci Juan Carlos Monterrey Gomez ise, “‘Fosil yakıtlar’ kelimesini bile söyleyemeyen bir iklim kararı tarafsızlık değil, suç ortaklığıdır," dedi.
'Kral çıplak'
Greenpeace’ten Jasper Inventor anlaşmayı “Kral çıplak” sözleriyle özetlerken, eski İrlanda Cumhurbaşkanı Mary Robinson “Mükemmel değil, bilimden uzak ama çok taraflılığın hâlâ ayakta olduğunun işareti” değerlendirmesinde bulundu.
Beklentilerin altında kalan COP30, fosil yakıt sessizliğinin ve yangın alarmının gölgesinde sona erdi. Delegeler, Amazon ormanlarının kalbinden hayal kırıklığı ve yorgunlukla ayrılırken, gözler 2026’da İstanbul’da düzenlenecek COP31’e çevrildi.