Tony Blair Enstitüsü’nün yeni raporu, Avrupa’nın yapay zekada rekabetini korumak için düzenleme ve sermaye piyasası reformu, hesaplama/enerji artışı, dijital devlet ihracı.
Bu haber, EU Tech Loop Euronews ile yapılan bir anlaşmanın parçası olarak ilk kez yayımlandı. Bu makalede ifade edilen görüşler yazara aittir ve hiçbir şekilde Euronews'in editoryal duruşunu yansıtmaz.
Bu hafta, Avrupa liderleri Berlin'de Avrupa dijital egemenliği kavramını tartışırken, Tony Blair Institute for Global Change (TBI) bir rapor “Yapay Zeka Çağında Avrupa: Teknoloji Liderliği Rekabetçiliği ve Güvenliği Nasıl Artırabilir?” yayımladı; rapor, AB'nin düzenleyici çerçevesini yeniden şekillendirmek, doğru teknik kabiliyetlerin yerli yerinde olmasını sağlamak, yapay zekanın benimsenmesini hızlandırmak ve Avrupa dijital hükümet yığınını ihraç etmenin daha iyi yollarını bulmak için gerekli reformları ortaya koyuyor.
İlk bakışta rapor, AB'ye somut ve yapısal öneriler getiriyor; kamu alımlarına kota koyma gibi, bize göre maalesef AB'nin dijital egemenliği tartışmasına sık sık hakim olan basitleştirici söyleme kapılmadan.
Sorunlar
Rapor, AB’de yönetişim, düzenleme ve uygulama düzeylerinde yapay zekanın benimsenmesini, geliştirilmesini ve “Avrupa dijital yığını”nın AB dışına ihracını engelleyen çok sayıda yapısal soruna dikkat çekiyor.
Yazarlar, parçalı pazarların ve karmaşık düzenlemelerin şirketlerin ölçeklenmesini engellediğini belirtiyor; Avrupa inovasyon ekosistemi ise “kronik yetersiz yatırımla” ve “dünyanın en pahalı enerji fiyatlarından bazılarıyla” frenleniyor.
Rapor, dijital egemenliğe yönelik basitçi algıyı eleştiriyor:
_“_Bugün Avrupa’daki tartışmalar dijital egemenliği sık sık otarşiyle, yani her teknoloji için yerli bir alternatif inşa etmemiz gerektiği inancıyla, karıştırıyor. Bu ekonomik olarak uygulanabilir değil ve stratejik olarak da hatalı; gerçek egemenlik sahiplikle değil, kaldıraç ve seçimle ilgilidir,” raporda deniyor.
Çözüm 1: dijital düzenlemeleri reforme etmek, sermayeye daha iyi erişim sağlamak ve işgücü piyasalarını yenilemek
Raporun reform önerdiği ilk alan hiç şaşırtıcı değil: TBI, “yeniliğe elverişli bir dijital pazar oluşturmak ve Avrupa çapındaki sorulara Avrupa çapında yanıtlar verilmesini sağlamak için Avrupa’nın düzenlemelerini ve karar alma süreçlerini reforme etmeyi” savunuyor; zira “mevcut dijital düzenleyici çerçeve, şirketlerin yenilik yapmasını, ölçeklenmesini ve küresel ölçekte rekabet etmesini maliyetli hale getiriyor; Yapay Zeka Yasası da bu zorlukları gözler önüne seriyor”.
Rapor ayrıca AB’nin Digital Omnibus’u kullanarak “raporlamayı basitleştirmesi, uygulamayı uyumlaştırması ve düzenlemeyi üye devletler genelinde sadeleştirmesi” gerektiğini ve Tasarruf ve Yatırım Birliği ile 28. rejimin hayata geçirilmesini hızlandırmasını savunuyor.
Bunun yanı sıra rapor, kıta genelinde bir borsa kurulmasını ve işgücü piyasalarının modernize edilmesini talep ediyor; ne yazık ki ikincisi AB’de gereken ilgiyi görmedi.
Çözüm 2: fiziksel ve dijital temeller, hesaplama kapasitesi ve uygun maliyetli enerji
Rapor, AB Gigafactories ve EuroHPC JU gibi mevcut AB girişimlerine atıfta bulunuyor ve mevcut girişimlerin ile yapay zeka fabrikalarının dağılımının gerekli ölçeğe ulaşıp ulaşmayacağı konusunda detaylara girmiyor. Ayrıca, memnuniyetle, “yapay zeka altyapısına büyük ölçekli özel yatırımı çekmek” için koşullar yaratılmasını talep ediyor.
Enerji cephesinde rapor, yeni nükleer santrallerin geliştirilmesini koordine etmek ve yenilenebilir enerji projeleri, şebekeler ve depolama için izin süreçlerini hızlandırmak amacıyla Avrupa enerji birliğinin hızlandırılmasını ve “kıtasal bir enerji programının” başlatılmasını savunuyor.
Çözüm 3: yapay zekanın benimsenmesini hızlandırmak için gerçekçi teşvikler
Yapay zekanın benimsenmesi açısından rapor üç temel alana odaklanıyor: verinin erişilebilirliği, hızlandırılmış yapay zeka benimsenmesine uygun bir düzenleyici çerçeve ve Avrupa akademi dünyasının işleyişinin reformu.
İlk olarak rapor, açık kaynak inovasyona dayanan güvenilir ve birlikte çalışabilir bir ekosistem kurarak yapay zekanın benimsenmesinin hızlandırılmasını öneriyor. TBI, yakında açıklanacak Veri Birliği Stratejisinin “stratejik veri setlerini açığa çıkarmasını” ve pazar talebini teşvik etmek için kamu alımları ile hesaplama kredisi teşviklerini kullanmasını istiyor.
Not: Genel Veri Koruma Tüzüğü’nün (GDPR) reformundan söz etmek şu aşamada Avrupa’da siyasi açıdan riskli; TBI da bunu açıkça anmıyor. Ancak önerilen Veri Birliği Stratejisi, yapay zeka için GDPR’yi kapsayan cesur bir Digital Omnibus reformuyla desteklenirse, AB’nin çok ihtiyaç duyduğu değişimi görebiliriz.
İkinci olarak TBI, düzenleyici netlik sağlayan ve onay süreçlerini hızlandıran, sektöre özgü yapay zeka benimseme düzenleme paketleri oluşturulmasını öneriyor.
Üçüncü olarak rapor, “araştırmacıları çekmek ve Avrupa’nın yetenek havuzunu güçlendirmek için üniversite sistemlerini modern inovasyon ekonomisinin gereklilikleriyle uyumlu hale getirmeyi” talep ediyor.
Yazarlar, Avrupa üniversitelerinin “katı yönetişim, modası geçmiş teşvikler ve rekabetçi olmayan maaşlar” nedeniyle kısıtlandığını; bunun da seçkin araştırmacılar ile yapay zeka yeteneklerini yurtdışına yönelttiğini savunuyor.
Bunu değiştirmek için TBI, hükümetlerin, fon sağlayıcı kurumların ve üniversitelerin kariyer yapılarında reform yapmasını, özerkliği artırmasını, küresel ölçekte rekabetçi ücretler sunmasını ve akademi ile sanayi arasında esnek geçiş yolları sağlamasını öneriyor.
Bu yerinde bir öneri; ancak AB üniversitelerindeki bazı sorunlar hakkında bildiklerimiz ışığında, özerklik ve ilave finansmanın en azından düşük performans gösterenler için otomatik olarak verilmemesi gerektiğine inanıyoruz. Buna karşılık, halihazırda açık ve somut sonuçlar üretenlere hem daha fazla özerklik hem de gerekli finansman sağlanmalı.
Çözüm 4: “Avrupa dijital yığını”nı ihraç etmenin daha iyi yollarını aramak
Rapordaki dördüncü alan, Avrupa’nın küresel teknoloji etkileşimini "etkisini ve değerlerini dünya çapında yansıtmak" üzere güçlendirmekle ilgili.
Somut öneriler arasında Global Gateway gibi girişimler aracılığıyla “Avrupa’nın dijital hükümet yığınını dünyaya ihraç etmeye yönelik koordineli bir strateji” başlatılması yer alıyor. Rapor ayrıca, bir Avrupa teknoloji yığınını tanıtmak için dünyanın dört bir yanında teknologlar ve diplomatlarla donatılmış Avrupa bölgesel teknoloji merkezleri kurulmasına odaklanıyor. Üçüncü olarak rapor, stratejik projelerde düzenleyici gereklilikler arasında yol bulmalarına yardımcı olmak üzere yatırımcıları destekleyecek bir “Avrupa Yatırım Hızlandırma Mekanizması” kurulmasını öneriyor.
Not: Global Gateway’in reformu Avrupa Komisyonu’nun gündeminde; ancak bazı eleştirmenler, Afrika veya Latin Amerika gibi kıtalarda AB şirketlerini ABD veya Çinli şirketlerle gerçekten rekabetçi kılacak şekilde reform yapmaktansa en baştan başlamak daha kolay olur diye savunuyor.
Yine de gerçekçi olmak gerekirse, alternatif mekanizmalar yok ve AB, dijital hükümet yığınını küresel ölçekte ihraç etmeyi desteklemek için teknologları çekmeye mutlaka yatırım yapmalı. Şu anda süreç çoğu zaman parçalı ilerliyor; şirketler ihracat çabalarını bağımsız biçimde yürütmek zorunda kalırken birçok diplomat bunu etkin şekilde kolaylaştıracak uzmanlığa sahip değil.
Karmaşık kurallar arasında yol bulmayı sağlayacak bir hızlandırma mekanizması da yerinde bir katkı. Bazıları bunun (alışıldığı üzere) ek bir karmaşıklık katmanı yaratacağını öne sürebilir; oysa benzer mekanizmalar AB’nin bazı ülkelerinde yabancı yatırım projelerine zaten uygulanıyor ve projelerin pratikte hayata geçirilmesini büyük ölçüde kolaylaştırıyor. Aynı ilke stratejik yapay zeka projeleri için de kullanılabilir ve kullanılmalıdır.