Uzmanlara göre, Katolikliğin en önemli figürlerinden birini taklit eden yapay zekâ sohbet botları, zamanla gelenek ve pratiklere dair anlayışımızı tekdüzeleştirebilir.
Bu Noel, İsa’nın yapay zekâ (AI) ile oluşturulmuş çeşitli simülasyonları, tatil döneminde dini tavsiyeler veriyor ya da insanlara eşlik ediyor.
Yapay zekâ tarafından üretilen “İsa’lar”ın yükselişi, özgünlük, önyargı ve dini inanç ile geleneği kimin şekillendirdiği konusunda rahatsız edici sorular doğuruyor.
Uzmanların dediğine göre, insanların duygusal olarak daha kırılgan olup yanıt arayışında olabileceği böyle bir dönemde bunlar özellikle önemli sorular. Katolikler için İsa, yeryüzünde insanlardan doğan Tanrı’nın oğlu olarak görülür ve İncil’de kayıtlı öğretileri dini pratiklerinin temelini oluşturur.
Son bir yılda, yeni birkaç yapay zekâ İsa (AI Jesus) platformu ortaya çıktı; kullanıcıların Tanrı’nın Oğlu’yla ve diğer dini ya da tarihî figürlerle konuşabileceği çeşitli mecralar sundu.
Birçoğu, Talkie.AI, Character.AI ve Text With Jesus gibi şirketlerin ürettiği botlar dâhil, Tanrı’nın resmî sesi olduklarını iddia ediyor.
'Arkadaşına mesaj atmak gibi'
ABD’de Texas A&M Üniversitesi’nde iletişim ve din çalışmaları profesörü olan Heidi Campbell, 2000’lerin ortalarında açılan ilk Facebook hesabından beri insanların İsa’nın çevrimiçi kimliğini canlandırdığını söyledi.
"Şimdi farklı olan, yapay zekâ modellerinin İsa’nın karakterini üstlenip kullanıcılarla daha önce mümkün olmayan bir biçimde etkileşim kurması," diye ekledi.
Campbell, piyasadaki çeşit çeşit İsa yapay zekâ uygulamaları için, “Fikir şu: Sanki arkadaşına mesaj atıyormuşsun gibi,” dedi. “Bir şekilde daha sahici geliyor, samimi hissettiriyor.”
Jesus.AI’nin web tarayıcısında, sohbet botu doğum günü ve Noel’le ilgili soruları, arka planda uhrevi müzik çalarken, Tanrı’nın “sevgi ve kurtuluş”undan söz eden genel ifadeler ve bir İncil alıntısıyla kısa ve kuru şekilde yanıtlıyor.
Bir diğeri, Talkie.AI’nin İsa yapay zekâsı, kullanıcıya Noel’in “dünyaya getirdiğim sevgi ve bağışlama mesajı üzerine düşünmek” için önemli bir zaman olduğunu hatırlatıyor.
Bu arada, popüler eşlik sitesi Character.AI’de 13 milyondan fazla sohbetle en popüler İsa “karakteri”, tatilin aynı zamanda “kurabiyeler, aile buluşmaları ve Noel şarkılarında üstünlük için Mariah Carey ile ‘Feliz Navidad’ arasındaki destansı mücadele” demek olduğunu söylüyor.
Campbell, Noel gibi bayramlarda insanların dini ritüelleri nasıl kutlayacaklarına dair soruları yanıtlamak için sohbet botlarına başvurabileceklerini söyledi.
Chatbotlar ayrıca, neden kutladıklarını anlamalarına yardımcı olmak için kullanıcılara Noel’in hikâyesini anlatmak üzere de kullanılabilir.
Campbell, “Yapay zekâ şu anda çoğu insan için esasen bir tamamlayıcı… bir eklenti gibi ya da en azından dini bilgi veya tavsiye aradıklarında başvuracakları ilk nokta olabilir,” dedi.
Bu, Noel kutlamalarıyla ilgili temel soruları yanıtlamak için birdenbire İsa yapay zekâlarını kullanmaya başlayan gençler veya teknoloji konusunda deneyimsiz kişiler için potansiyel olarak tehlikeli olabilir; çünkü “öne sürülen iddiaları” değerlendiremiyorlar.
“Bu cevapları tartabilecekleri herhangi bir referans noktasına sahip değiller; bu yüzden de bu durum son derece sorunlu olabilir,” diye belirtti.
'Eğitim verisini kim derliyorsa, dini geleneği de o şekillendiriyor'
Helsinki Üniversitesi’nde araştırmacı olan Feeza Vasudeva, İsa yapay zekâ sohbet botlarının muhtemelen “Noel neden kutlanıyor?” ve “İsa’nın doğum hikâyesini anlat” gibi soruları yanıtlamak için ChatGPT veya DeepSeek gibi üretken yapay zekâ modellerini kullandığını öne sürdü.
Vasudeva’ya göre, bu İsa sohbet botları yanıtlarını oluştururken İncil’den gerçek alıntılar veya metne dair yorumları kullanıyor olabilir.
Campbell, hepimizin aşina olduğu ChatGPT gibi modellerin kendi önyargılarını bu İsa uygulamalarına da taşıyacağını söyledi.
Örneğin, Amerikan şirketi OpenAI’nin ChatGPT’si Batılı olmayan dinlerle ilgili soruları doğru yanıtlayamayabilir ya da kalıp yargılar ve ayrımcılık içeren cevaplar verebilir. Katolik dinine gelince DeepSeek için de durum aynı; çünkü Çin veri setleri üzerinde eğitildi.
Vasudeva, bunun “bir avuç teknoloji şirketinin” insanların inancı ve Noel gibi bayramları deneyimleme biçimini şekillendirdiği anlamına geldiğini söyledi.
Vasudeva, “Yerel hiçbir topluluğa kök salmamış, homojenleştirici, sıradan, küresel ortalamaya benzeyen bir Noel mesajıyla karşı karşıya kalabilirsiniz,” dedi.
“Eğitim verisini kim derliyorsa, aslında dini gelenekleri de bir ölçüde şekillendiriyor,” diye ekledi.
Campbell’a göre, daha güvenli ve daha az sorunlu bir İsa sohbet botu yalnızca İncil’deki bilgilerden yararlanmalı; içerik gerekiyorsa denetlenmeli veya güncellenmeli.
Tatil döneminde botları sınırlı kullanın
Vasudeva, Noel boyunca bir İsa yapay zekâsı kullanmamanızı ya da en azından çok sınırlı kullanmanızı tavsiye ediyor.
“Aileniz ve arkadaşlarınızla vakit geçirin,” dedi. “Ama kullanmak zorundaysanız bilinçli kullanın, risklerin farkında olun ve ona aşırı bağımlı olmak yerine size yardımcı olabilecek bir araç olarak görün.”
Yine de bir sohbet botu kullanmak isteyenler için Campbell, hizmeti kimin ve hangi amaçla oluşturduğunu düşünmelerini öneriyor.
Uygulamalar dini tefekkür veya tavsiye amaçlı kullanılacaksa, Campbell, ona açılmadan önce bir insan rahibin ya da manevi danışmanın yanıtlamasını isteyeceğiniz soruları sorarak modeli değerlendirmenizi öneriyor.
Vasudeva ayrıca, İsa yapay zekâ sohbet botunun sağladığı bilgileri ya normal bir aramayla ya da kilisede bir yerel rahiple konuşarak doğrulamanızı öneriyor.