İngiltere'de 1970'li ve 1980'li yıllarda kan nakline ihtiyaç duyan binlerce kişiye, o zamanlar bilinmeyen hepatit C ve HIV virüsü taşıyan kan verildiği ortaya çıktı
REKLAMİngiltere'nin 'enfekte kan' soruşturmasının nihai raporu, 1970'lerde ve 1980'lerde on binlerce insanın enfekte kan ve kan ürünlerinin naklinden nasıl HIV veya hepatit kaptığını araştırmaya başlamasından yaklaşık altı yıl sonra yayınlandı.
Skandal, İngiltere'nin devlet tarafından işletilen Ulusal Sağlık Kurumu'na ilişkin en büyük fiyasko olarak görülüyor.
Skandal nedeniyle yaklaşık 3 bin kişinin HIV ve hepatit enfeksiyonu kaparak öldüğüne inanılıyor.
Raporda doktorlar, memurlar ve politikacılar eleştiriliyor, ancak bunların çoğu hayatta değil.
Öte yandan rapor devasa bir tazminat faturasının yolunu da açacak.
Skandalın ortaya çıkmasında sevdiklerinin onlarca yıl erken öldüğünü gören kampanyacıların uzun mücadeleleri etkili oldu.
Babası 1993 yılında 31 yaşındayken enfekte bir kan plazması ürününden HIV ve hepatite yakalandıktan sonra ölen ve o sırada 4 yaşında olan Jason Evans "Bütün bu skandal tüm hayatımı etkiledi" dedi.
Jason "Babam öleceğini biliyordu ve birçok video çekti. Bunları büyürken tekrar tekrar izledim çünkü gerçekten sahip olduğum tek şey buydu." ifadelerini kullandı.
Evans, dönemin Başbakanı Theresa May'in 2017'de soruşturmayı başlatma kararında etkili oldu.
Enfekte kan skandalı nedir?
1970'li ve 1980'li yıllarda, doğum veya ameliyat sonrası gibi durumlarda kan nakline ihtiyaç duyan binlerce kişiye, daha sonra hepatit C olarak adlandırılan karaciğer enfeksiyonunun henüz bilinmeyen bir türü ve HIV virüsü taşıyan kan verildi.
Kanın pıhtılaşma yeteneğini etkileyen bir durum olan hemofili hastaları, kan plazmasından elde edilen devrim olarak nitelendirilen yeni bir tedaviye maruz kaldı.
Birleşik Krallık'ta insanların büyük çoğunluğunu tedavi eden NHS, yeni tedaviyi 1970'lerin başında kullanmaya başladı.
Buna Faktör VIII adı verildi. Alternatif bir tedaviyle karşılaştırıldığında daha kullanışlıydı ve mucizevi bir ilaç olarak adlandırılıyordu.
Talep çok geçmeden arz kaynaklarını aştı. Bu nedenle sağlık görevlileri, ABD'den plazma kan bağışı için para alan mahkumlardan ve uyuşturucu kullanıcılarından sağlanan Faktör VIII ithal etmeye başladı. Bu, plazmanın kirlenme riskini önemli ölçüde artırdı.
Faktör VIII, binlerce bağıştan alınan plazmanın karıştırılmasıyla yapıldı. Bu havuzlamada, enfekte olmuş bir donör o partide üretilen tüm ilaçları riske atmış oldu.
REKLAMSoruşturmada, 30 binden fazla kişinin kan nakli veya Faktör VIII yoluyla bozulmuş kan veya kan ürünlerinden enfekte olduğu tahmin ediliyor
Kasıtlı suistimal
70'lerin ortalarına gelindiğinde, Faktör VIII ile tedavi edilen hemofili hastalarının hepatite daha yatkın olduğuna dair kanıtlar vardı.
1953'te plazma ürünlerinin toplu olarak birikmesiyle ilişkili hepatit riskleri konusunda uyarıda bulunan Dünya Sağlık Örgütü, ülkeleri plazma ithal etmemeye çağırdı.
AIDS ilk olarak 1980'lerin başında eşcinsel erkekler arasında fark edildi, ancak kısa süre sonra hemofili hastaları ve kan nakli yapılanlar arasında da görülmeye başlandı.
REKLAMHer ne kadar HIV 1983 yılına kadar AIDS'in nedeni olarak tanımlanmamış olsa da, bir yıl öncesinde Birleşik Krallık hükümetine, etken maddenin kan ürünleri yoluyla bulaşabileceği yönünde uyarılar iletilmişti. Hükümet kesin bir kanıt olmadığını savundu.
Hastalara risk konusunda bilgi verilmedi ve ölümcül tehlikesi olan tedavi kullanılmaya devam edildi.
Soruşturmada, 1940'lardan itibaren alınan derslerin göz ardı edildiği belirtildi
Kampanyacılar, 1940'lardan bu yana ısının başka bir plazma ürünü olan Albümin'deki hepatiti öldürdüğünün açık olduğunu iddia ediyor ve yetkililerin Faktör VIII'i satılmadan önce güvenli hale getirebilme yeteneklerinin olduğunu söylüyor.
Soruşturmada sunulan deliller, yetkililerin maliyetler nedeniyle bu yola başvurmadıklarını gösterdi. Isıtılmamış Faktör VIII, 1985'in sonlarına kadar NHS tarafından reçete edildi.
REKLAMKampanyacılar soruşturmanın temel bulgusunun, Faktör VIII konsantrelerinin ısıtılmadıkça kullanım için hiçbir zaman ruhsatlandırılmaması gerektiği olduğunu umuyor.
Neden şimdi?
1980'lerin sonlarında mağdurlar ve aileleri, tıbbi ihmal nedeniyle tazminat talebinde bulundu. Her ne kadar hükümet 1990'ların başında HIV ile enfekte olanlara tek seferlik destek ödemesi yapmak üzere bir hayır kurumu kurmuş olsa da, sorumluluk kabul etmedi. Mağdurlara, tazminat alabilmeleri için Sağlık Bakanlığı'na dava açmayacakları yönünde bir feragat taahhüdü imzalamaları yönünde baskı yapıldı.
Daha da önemlisi, feragat mağdurların o aşamada yalnızca HIV enfeksiyonunu bilmelerine rağmen hepatit nedeniyle dava açmasını da engelledi. İmzadan yıllar sonra mağdurlara, başta hepatite de yakalandıkları söylendi.
Babasının ölümünden sonra annesi 'çökmüş' olan ve okulda 'AIDS'li çocuk' diye anılan Evans, görevi kötüye kullandığı iddiasıyla Sağlık Bakanlığı'na dava açana kadar başka grup davası açılmadı.
REKLAMKamuoyu ve medya baskısı sonrası dönemin Başbakanı Theresa May bağımsız soruşturma açılacağını duyurdu ve bunun "asla yaşanmaması gereken korkunç bir trajedi" olduğunu söyledi.
Tazminat
Hükümet tazminat davasını kabul etti ve nihai faturanın 10 milyar sterlin civarında olacağı öngörülüyor. Ekim 2022'de yetkililer, hayatta kalanların ve eşlerin her birine 100 bin sterlin tutarında geçici ödeme yaptı.
Hükümetin farklı enfeksiyonlar için farklı ödemeler duyurması ve ayrıca ölen kişilerin ailelerinin yapılacak geçici ödemeler için nasıl ve ne zaman başvurabileceklerini ele alması bekleniyor.