Rapor, hükümetlerin bulaşıcı olmayan hastalıklar için ne denli yetersiz bir finansman sağladığını ve dünya genelinde ilaca erişimin son derece eşitsiz olduğu gözler önüne seriyor.
REKLAM
Dünya genelinde bulaşıcı olmayan hastalıklar (non-communicable disease / NCD) ve ruh sağlığı sorunları artarken, hükümetler iki hafta içinde Dördüncü Birleşmiş Milletler NCD ve Ruh Sağlığı Yüksek Düzey Toplantısı'nı düzenleyecek.
Yaklaşık 2 bin sivil toplum örgütü, hasta derneği, akademi, sağlık profesyoneli ve özel sektör temsilcisini bir araya getiren Cenevre merkezli NCD Alliance, 25 Eylül'de gerçekleşecek zirve öncesinde "Time to Lead" (Liderlik Vakti) adını verdiği bir kampanya başlattı.
Kampanyaya katılan uzmanlar, devletleri bu zirvede cesur taahhütler vermeye, finansman açığını kapatmaya ve ruh sağlığı ile nörolojik rahatsızlıklar gibi NCD’leri önceliklendirmeye çağırıyor.
Öte yandan, NCD Alliance'ın yayınladığı ve Washington Üniversitesi araştırmacılarının hazırladığı yeni bir rapor, hükümetlerin bu hastalıklar için ne denli yetersiz bir finansman sağladığını ve dünya genelinde ilaca erişimin son derece eşitsiz olduğu gözler önüne seriyor.
Yoksula ilaç daha pahalıya geliyor
“Herkese Sağlık ve Mali Koruma Sağlamak: Hükümetlerin Temel NCD İlaç ve Hizmet Harcamaları” başlıklı raporda en büyük darboğazın, NCD ilaçlarına erişim olduğu belirtiliyor.
Düşük ve orta gelirli ülkelerde hem erişim sınırlı hem de hastaların fahiş fiyatlar karşısında “cepten ödeme” yapmak zorunda kalması çift yönlü bir kriz yaratıyor.
Araştırmaya göre ilaç fiyatlarının ülkeler arasında büyük farklılık göstermesi önemli bir kriz başlığı. Zira veriler, bu durumun düzeltilmesiyle maliyetlerin yüzde 20 ila 50 oranında düşürülebileceğini ortaya koyuyor.
Raporun başyazarı Dr. David Watkins, “Sağlık ve Maliye Bakanlıkları bu veriler ışığında kararlı adımlar atmalı. Bu sadece yatırımı artırmak değil, aynı zamanda bütçelerin daha akıllıca kullanılması anlamına geliyor,” dedi.
Raporda, düşük ve orta gelirli ülkelerin aynı ilaçları çok farklı fiyatlarla satın aldığı belirtiliyor. Araştırmacıların incelediği temel NCD ilaçlarının yüzde 71'i için en yüksek fiyatları ödeyen ülkelerin, düşük ve orta gelirli ülkeler olduğu tespit edildi.
Düşük gelirli ülkeler ilaca daha az finansman ayırıyor
Rapora göre, düşük ve orta gelirli ülkelerin hükümetleri şu anda NCD’lere gayrisafi milli gelirin yalnızca yüzde 0,26 ila yüzde 0,46’sı kadarını harcıyor. Bu oran ülkelerin gelir gruplarına göre büyük farklılık gösteriyor.
Ancak düşük gelirli ülkeler hem mutlak değer hem de oransal açıdan çok daha az harcama yapıyor. Ayrıca bu tahminlere halkın cepten yaptığı harcamalar özellikle dahil edilmedi.
Diğer bir deyişle raporun bulguları, ülkelerin halklarının sağlık ihtiyaçlarına kıyasla NCD’lere çok az yatırım yaptığını ortaya koydu.
Bu ülkeler şu anda bu hastalıklara GSYH’nin yalnızca yüzde 0,26 ila 0,46’sını ayırıyor.
Ancak araştırmacılara göre, evrensel kapsayıcılığı sağlamak ve bu müdahaleler için mali koruma sunmak amacıyla, ülkelerin ulusal gelirlerinin yüzde 1,1 ila 1,7’sini birinci basamak sağlık bütçelerine ayırması gerekiyor. Bunun da yüzde 20 ila 54’ünün ilaçlara ayrılması öneriliyor.
Eşitlik sağlanırsa ne olur?
Raporda Sahra altı Afrika'dan bir alt-orta gelirli ülke, Güney Asya'dan bir alt-orta gelirli ülke, Latin Amerika'dan bir üst-orta gelirli ülke ve Avrupa'dan bir yüksek gelirli ülke belirlendi (ülkelerin ismi açıklanmıyor). Bu dört farklı ülkeden toplanan ilaç fiyatları hesaplanarak minimum ücretler belirlendi.
Hesaplamalara göre düşük ve orta gelirli ülkeler, ilaçları bu minimum fiyatlardan temin edebilirse, NCD hizmetlerine erişimi sağlamak için gereken maliyet de yüzde 20 ila 50 oranında düşüyor. Bu düşüş GSMH'nin yüzde 0,81 ila 0,89'una tekabül ediyor. Bu yolla ilaçların gerekli harcamalar içindeki payının da yüzde 5,2 ila 28 arasında düşmesi mümkün.
Sonuç olarak, bu sayede gerekli harcamaların düşük gelirli ülkelerde yüzde 52, orta-düşük gelirli ülkelerde yüzde 42 ve orta-üst gelirli ülkelerde yüzde 19 azabileceği tahmin ediliyor.
'Ne yapmalı?' sorusunun cevabı: Ortak ilaç havuzları
Araştırmacılar bunun için ilaçların dünya genelinde "akıllı satın alım politikalarıyla" dağıtılması çağrısında bulunuyor.
Raporda "akıllı alım politikaları" ifadesi açıkça tanımlanmıyor. Ancak "havuzlanmış satın alma" politikalarının kardiyovasküler ilaçlarda fiyatlarda büyük düşüşlere yol açtığı belirtiliyor. Bu havuz yönteminde birden fazla ülke ya da kurum, ihtiyaç duydukları ilaç ve tıbbi ürünleri tek bir ortak havuzda toplayarak toplu satın alım yapar. Bu, "akıllı alım politikaları"nın bir örneği olarak yorumlanabilir.
Ayrıca, fiyat şeffaflığı ve bölgesel ve küresel referans fiyatların belirlenmesinin, özellikle düşük gelirli ülkelerdeki satın alma kurumlarının aşırı fiyat ödemesini önlemeye yardımcı olabileceği vurgulanıyor. Bu da akıllı alım politikalarının bir diğer yönünü yansıtıyor.
Son olarak, merkezi ilaç alım sisteminin olmadığı ülkelerde fiyatların çok değişkenlik gösterebildiği belirlendi. Ancak bu değişkenlik de ilaca göre farklılık gösteriyor. Örneğin, adı açıklanmayan bir ülkede beş büyük tedarikçiden alınan ilaçların fiyatları karşılaştırıldığında, tablet ve kapsüllerin fiyatları büyük ölçüde benzerken, aerosol ilaçlarda ve özellikle insülin fiyatlarında çok ciddi farklılıklar olduğu görüldü.
Raporun başyazarı Dr. David Watkins, “Sağlık ve Maliye Bakanlıkları bu veriler ışığında kararlı adımlar atmalı. Bu sadece yatırımı artırmak değil, aynı zamanda bütçelerin daha akıllıca kullanılması anlamına geliyor,” diyor.
Our Views, Our Voices Küresel Danışma Komitesi üyesi Nupur Lalvani de, “Bu kritik bir an. NCD ile yaşayan milyonlarca insan tek sesle konuşuyor: Ne işe yaradığını biliyoruz, hükümetler de biliyor. Liderlik, finansman ve hesap verebilirlik zamanı. Dünya izliyor,” ifadelerini kullanıyor.