Türkiye’nin başlattığı Barış Pınarı Harekatı sonrasında bu operasyonun ve Suriye’nin kuzeyindeki bölgenin nasıl nitelendirilmesi gerektiği tartışmaları da gündeme geldi
REKLAMTürkiye’nin başlattığı Barış Pınarı Harekatı sonrasında bu operasyonun ve Suriye’nin kuzeyindeki bölgenin nasıl nitelendirilmesi gerektiği tartışmaları da gündeme geldi.
Ankara, harekatı terör örgütlerine karşı yapılan ve BM Antlaşması’na uygun bir müdahale olarak açıklarken, ABD Dışişleri Bakanlığı basın bildirisinde ‘işgal’ ifadesini kullandı. Diğer yandan sosyal medyada ‘savaşa hayır’ sloganı da operasyonu savaş şeklinde isimlendirmenin mümkün olup olmadığı sorusunu akıllara getirdi.
Savaş mı, çatışma mı?
Savaş ve silahlı çatışma terimleri uluslararası hukukta iki ayrı kavram olarak bulunsa da ikisi aynı sonuçlara sahip. Buna göre iki durumda da uluslararası savaş hukuku uygulanıyor.
Bu kuralların genel çerçevesi ise ilki 1949 da imzalanan Cenevre Sözleşmeleri ve onun ek protokolleri tarafından belirleniyor. Bu sözleşmeler özellikle savaş suçları ve insanlığa karşı işlenen suçları belirliyor.
Türkiye’nin de imzaladığı bu sözleşmenin 2’nci maddesinde, söz konusu hükümlerin iki ülke arasında savaş ilan edildiğinde veya silahlı çatışma olduğunda geçerli olduğu ifade ediliyor.
Ancak İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından meydana gelen çatışmaların büyük bir çoğunluğunda resmi bir savaş ilanı yapılmıyor. Silahlı çatışma kavramının tanımı ise metinlerde bulunmadığından ilk defa Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından veriliyor.
Mahkemenin Tadiç içtihadına göre silahlı çatıma, "Devletler arasında silahlı kuvvete başvurulduğu veya hükümet güçleriyle örgütlü silahlı gruplar ya da bu tür gruplar arasında uzun süreli silahlı şiddettin bulunduğu her durumda silahlı çatışma vardır." şeklinde tanımlanıyor.
Bir ülke ne zaman silahlı güç kullanabilir? 51. Madde nedir?
Uluslararası örf hukuku ve Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın 2’nci maddesi, ülkelerin sınır ötesi silahlı güç kullanmasını engelliyor.
Ancak bu yasak iki durumda askıya alınabiliyor:
- BM Güvenlik Konseyi’nin bu yönde bir karar alması durumunda ve
- BM Antlaşması’nın 51. maddesi kapsamında meşru müdafaa durumunda.
Ankara, Barış Pınarı Harekatı’nın 51. maddeye uygun olarak yapıldığını açıklıyor. Askeri harekatın bu hükme uygun olması içinse Türkiye’nin silahlı bir saldırıya hedef olmuş olması ve meşru müdafaa hakkını kullandığına dair Güvenlik Konseyi’ni bilgilendirmesi gerekiyor.
İşgal nedir?
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 3314 sayılı kararında 'işgal', saldırı eylemlerinden biri olarak değerlendiriliyor.
Yukarıda da bahsedildiği gibi Türkiye'nin de taraf olduğu BM Antlaşması tüm saldırı eylemlerini yasaklarken, bu eylemler meşru müdafaa hakkı sınırlaması içerisinde kullanılabiliyor.
Güvenli bölge ve tampon bölge arasındaki fark nedir?
Güvenli bölge, silahlı çatışmaların yaşandığı yerlerde savaşa katılmayan kişilerin sığınabileceği yerler olarak şekilleniyor. Tampon bölge terimi ise birbirine düşman olan iki ülke ve askeri güç arasında kalan bölgeler için kullanılıyor.
SETA'da araştırmacılar Can Acun ve Kutluhan Görücü'ye göre Türkiye, 'terör unsurlarını temizleme' açıklamasıyla operasyon düzenlediği için aradaki bölgenin tampon bölge olarak nitelendirilmesi mümkün değil.
Araştırmacılara göre bu bölgeye yaklaşık 1 milyon Suriyeli mülteci yerleştirmeyi planlayan Türkiye böylelikle bir güvenli bölge oluşturmayı hedefliyor.
İsrail'de sağ görüşlü gazeteci Seth Frantzman'a göre ise güvenli bölge uygulaması uluslararası kamuoyunda kabul edilirse başka ülkelere de örnek olabilir. Frantzman örneğin İsrail'in Filistin topraklarını işgalini bu şekilde açıklamaya çalışabileceğini öne sürüyor.