Şili'de seçmenler sandık başına giderek 1973-1990 yılları arasında ülkeyi yöneten askeri diktatör General Augusto Pinochet'nin getirdiği anayasayı değiştirip değiştirmeme referandumunda oy kullanıyor.
REKLAMGüney Amerika ülkesi Şili, tarihinin en önemli anayasa değişikliklerinden birini halk oylamasına sundu. Şilili seçmenler bugün sandık başına giderek 1973-1990 yılları yılları arasında ülkeyi yöneten diktatör General Augusto Pinochet'nin getirdiği anayasayı değiştirip değiştirmeme konusunda karar verecek.
Yeni anayasa taslağı dünyada ilk defa kadın ve erkek üye sayısı eşit bir konvansiyon tarafından hazırlandı. Değişikliklerin özünde ekoloji, eşitlik ve sosyal haklar bulunuyor.
Anayasa taslağında ifade edilen hak ve özgürlükler listesinin ilk sırasında yüksek eğitimin bedava olması, hükümet genelinde cinsiyetler arasında eşit maaşın sağlanması ve hükümetin iklim değişikliğine adaptasyon ve mücadeleden sorumlu olması bulunuyor.
388 madde ve 178 sayfadan oluşan taslakta ayrıca ilk defa Şili'nin yerli nüfusu da tanınıyor. Şili'yi "çok uluslu bir devlet" olarak tanımlayan yeni anayasa yerlilerin özerk alan kurmasını ve paralel bir adalet sistemini kabul ediyor. Bu sistemin ne derece ileri gideceğine milletvekilleri karar verecek.
Eski anayasadan farkı ne?
Pinochet döneminde kalma 41 yıldır yürürlükteki anayasa, eşitlikçi bir sözleşme olarak görülmüyor. Mevcut anayasada ayrıca ülkenin 19 milyonluk nüfusunun yüzde 13'ünü oluşturan yerlilerin haklarıda tanınmıyor.
Anayasa konvansiyonun ilk başkanı olan yerlilerin temsilcisi Elisa Loncon yeni anayasanın "daha demokratik bir toplum yaratmak için kapı araladığı" görüşünde.
Loncon "Yeni anayasa bir anda bütün Şili'nin bütün siyasi ve ekonomik sorularını otomatikman çözmeyecek ama bu bir başlangıç noktası" değerlendirmesinde bulunuyor.
2019 yılında öğrencilerin yüksek ulaşım ücretleri sebebiyle başlattığı protestolar kısa sürede büyümüş, daha fazla eşitlik ve sosyal koruma talep eden geniş çaplı eylemlere dönüşmüştü.
Seçmen ne düşünüyor?
71 yaşındaki Fernando Flores, Loncon'un umutlarını paylaşıyor. Sandık çıkışında görüş bildiren Flores "İlk defa hepimiz kendi anayasamızı yazıyoruz, çünkü daha önce bu yalnızca küçük güçlü bir gruba bağlıydı. Bu şekilde devam edemeyiz" dedi.
Pinochet'nin anayasası ile aynı yaştaki Roberto Briones ise yeni anayasanın çok sol eğilimli olduğu görüşünde: "Hepimiz bir anayasa istiyoruz ama daha iyi bir yapıya ihtiyaç var. Briones'in özellikle yerliler için paralel adalet sistemi konusuna itirazı var. "Hepimiz Şililiyiz, hangi kökenden gelirsek gelelim" diye konuştu.
50 yaşındaki Italo Hernandez ise başkent Santiago'da referandum için oy kullanma merkezine dönüştürülen Ulusal Stadyum'dan çıkarken Pinochet'nin diktatörlüğü zamanında tutuklama ve işkence merkezi olarak kullanılan bu stadyumda oy kullanmanın "çok sembolik ve duygusal" olduğunu ve yeni anayasayı desteklediğini belirtiyor.
AP'ye konuşan 42 yaşındaki Mabel Castillo ise Pinochet anayasasının eski olduğunu kabul ediyor ancak değişikliklerin bugünkü şekliyle yapılmasına karşı. Castillo "İnsanların istediği ve ulusun ihtiyaç duyduğu değişiklikleri yapmanın başka yolu yöntemi var, bunun yolu anayasayı değiştirmek değil" dedi.
Kamuoyu yoklamaları sandığı ne kadar yansıtacak?
Anayasa değişikliği aynı zamanda ülkenin en genç Cumhurbaşkanı Gabriel Boric için de bir referandum niteliğinde.
Anayasa değişikliğinden yana olan ancak popülerliği mart ayında göreve geldiğinden bu yana gerileyen 36 yaşındaki lider referandum kampanyasını "Pinochet'nin yalnızca paralı insanlara hizmet eden anayasasını geride bırakmamız lazım" sözleriyle yürüttü.
Oy kullanmanın zorunlu olduğu referandum için geçen yıl yapılan kamuoyu yoklamaları Şili halkının yüzde 80'inin eski anayasanın devamından yana olduğunu gösterirken, son dönemde bu oranın değiştiğine işaret ediyor.
Perşembe gecesi yüzbinlerce kişi, Santiago'nun en büyük bulvarlarını doldurarak anayasa değişikliği lehine miting yaptı. Yeni anayasadan yana olanlar kamuoyu yoklamalarının bu durumu yansıtmadığı görüşünde.
Yapılan son araştırma ret kampanyasının yüzde 37'ye karşı yaklaşık 46'lık bir oranla 10 puan önde götürdüğünü gösteriyor. Ancak birçok araştırma halkın yüzde 17'sinin henüz kararsız olduğunu ortaya koyuyor.