Washington, geçen yıl “askeri uygulamalara sahip hassas teknolojilerin” Çin silahlı kuvvetleri ve istihbarat ve güvenlik servisleri tarafından ele geçirilmesini önlemeyi hedefledikleri gerekçesiyle bu alanda Pekin’e yönelik bir dizi ihracat sınırlamasını yürürlüğe koydu.
REKLAMABD, son aylarda “ulusal güvenliği” gerekçe göstererek Çin'in en gelişmiş çiplere ve bunları üretmek için gereken ekipman ve beceriye erişimini engellemek için seferber oldu.
Çin ise ABD'yi "teknolojik terörizm" ve Pekin’in ekonomik büyümesini "haksız yere engellemekle" suçlayarak, Washington’un bu endişelerinin yersiz olduğunu ileri sürdü.
Çin ayrıca ABD'nin kendisini bu alanda kuşatma politikalarına karşı koymak için kapsamlı bir ulusal proje başlattı.
AFP, küresel “çip savaşlarında” tarafların hedeflerini ve politikalarını ayrıntılı bir şekilde masaya yatırdı.
Çipler neden önemli?
Mikroçipler, modern küresel ekonominin artık vazgeçilmez can damarı olarak görülüyor.
Küçük silikon parçalar, LED ampuller ve çamaşır makinelerinden arabalara ve akıllı telefonlara kadar her tür elektronik aletin üretiminde kullanılıyor.
Ayrıca çipler başta sağlık olmak üzere asayişin sağlanması ve kamu hizmetlerinin eksiksiz ve etkili bir şekilde yerine getirilmesi için de kritik öneme sahip.
McKinsey’nin geçen yıl yayımlanan raporu küresel üretimde çiplerin 2030 yılına kadar cirosunun 1 trilyon dolara ulaşacağını ortaya koydu.
Bu ürünlerin tedariki, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan ve devasa elektronik üretim üssü olup sürekli bir yabancı çip arzına bağımlı olan Çin için adeta yaşamsal öneme sahip.
Çin’in 2021'de petrole harcadığından daha fazla bir miktar olan 430 milyar dolar değerinde çip ithal etmesi, Pekin’in bu ürüne olan bağımlılığının öneminin açıkça göstergesi.
Neden Çin hedef alınıyor?
iPhone, Tesla ve PlayStation üretimlerinin ötesinde, en güçlü çipler, yapay zeka gibi ileri teknolojilerin yanı sıra hipersonik füzeler ve gizli savaş uçakları gibi en son silahların geliştirilmesi için de çok büyük önem taşıyor.
Washington, geçen yıl “askeri uygulamalara sahip hassas teknolojilerin” Çin silahlı kuvvetleri ve istihbarat ve güvenlik servisleri tarafından ele geçirilmesini önlemeyi hedefledikleri gerekçesiyle bu alanda Pekin’e yönelik bir dizi ihracat sınırlamasını yürürlüğe koydu.
Hollanda hükümeti de geçen ay yine “ulusal güvenliği” gerekçe göstererek bu yönde bir uygulamayı benimsedi ve bu ürünlerin askeri kullanımını önlemek için yurt dışına satışlara denetim getirme yoluna gitti.
Çin’in önemli rakibi Japonya, bu alandaki teknolojilerin askeri amaçlı kullanılmasının önüne geçmek için yurt dışı satışlara bir dizi önlem getirdi.
NATO üyesi Hollanda ve ABD’nin Pasifik’te önemli müttefiki Japonya, bu ihracat kısıtlamalarında Çin’in adını anmasalar bile bu konuda atılan adımlar Pekin’i büyük ölçüde rahatsız etti.
Dış ticarette getirilen bu kısıtlamalar, diğer uygulamaların yanı sıra süper bilgisayarlar, üst düzey askeri teçhizat ve yapay zeka geliştirme için kullanılabilecek en gelişmiş çipleri ve çip yapım teknolojisini hedefliyor.
Çin’i neden ilgilendiriyor?
Çip üretimi, çok sayıda ülkeyi doğrudan ilgilendirmesinin dışında son derece karmaşık bir süreç olarak biliniyor.
Bu üretimde birçok aşama ABD’den gelen girdilere bağlı. Bu alanda Japon şirketleri ile silikon entegre devre üretiminde kullanılan ‘wafer’ üzerine desenler basan litografi makinelerinin üretimine hakim olan Hollanda'nın ASML'si diğer önemli küresel oyuncular arasında yer alıyor.
REKLAMWafer elektronik cihaz parçaları arasında şüphesiz en zor ve zahmetli olarak üretilebilen donanım parçası olarak biliniyor.
“Cip Savaşı: Dünyanın En Kritik Teknolojisi İçin Mücadele” adlı kitabı kaleme alan Chris Miller, AFP’ye yaptığı açıklamada, "Çin'in erişimini kaybettiği araçlara eşit derecede yetenekli yerel seçenekler geliştirmesi yıllar alacak. Zaten bu iş kolay olsaydı, Çinli firmalar bunu çoktan yapardı." diyerek Pekin’in şu anda yaşadığı sıkıntıyı dile getirdi.
Yaptırımlara nasıl etki yapıyor?
Çinli çip şirketleri, bu darbeyi düşürmek adına geçen yıl ekim ayında ABD ihracat kontrolleri öncesinde bu ürünlerin bileşenleri ve makineleri stoklama yoluna gitti.
Ancak büyük bir çip firması AFP'ye yaptığı açıklamada, stoklar bittiğinde veya onarıma ihtiyaç duyulduğunda olumsuz etkinin daha fazla hissedilmeye başlayacağı uyarısında bulundu.
Aniden çiplere erişimi garanti edemez hale gelen bazı Çinli şirketler ise kazançlı yabancı sözleşmelerin kısa sürede azaldığını görünce bu kez onlara yönelik misilleme yoluna giderek üretimlerini kısmaya ve genişleme planlarını düşürmeye zorladı.
REKLAMABD, Hollanda ve Japonya’nın yaptırımları, Yangtze Memory Technology Corp (YMTC) şirketi de dahil olmak üzere Çin'in en büyük çip üreticilerinden bazılarını doğrudan etkiledi.
Yaptırımlar ayrıca Çin’in bu konuda duyduğu yetenekli eleman ihtiyacıyla da ilgili ciddi sıkıntılar yarattı.
Çinli çip şirketlerine yönelik kısa bir süre önce düzenlene araştırma, Pekin’in 2024 yılına kadar bu alanda 800 bin yabancı işçiye ihtiyacı olduğu öngörüsünde bulunmuştu.
Araştırmada ortaya konan bu veri, Washington'un ABD vatandaşlarının Çin'in çip endüstrisinde çalışmasını kısıtlayarak kapatmayı zorlaştırdığı bir rakama denk geliyor.
Çin buna nasıl karşılık verdi?
Pekin, bu yaptırımlara sert tepki verirken, kendi öz kaynaklarıyla çip ihtiyacını karşılama konusunda gerekli hazırlıkları yapacağı konusunda meydan okudu.
REKLAMÇin Bilimler Akademisi'nde çip üretiminde iki uzman araştırmacı, ABD kısıtlamalarını aşmak için şubat ayında, Pekin'e yapılacak yatırımların yüksek kaliteli yetenekli kişilere ve orijinal araştırmalara daha etkin bir şekilde yönlendirilmesini tavsiye eden bir plan sundu.
Bu planda, potansiyel bir stratejinin yeniden şekillendirilmesi istendi.
AFP, bu plana göre Yangtze Memory Technology Corp (YMTC) şirketinin projenin yararlanıcılarından biri olarak gördüğünü aktardı.
Şirket kayıtları, ABD’nin yaptırımlarına hedef olan bu firmanın yeni ihracat kontrollerinin yürürlüğe girmesinden bu yana 7,1 milyar dolarlık bir devletten yardım aldığını ortaya koyuyor.
Daha fazla yatırım Çin’in sorununu çözecek mi?
Çin'in bir yerli sanayinin gelişimi için verdiği on milyarlarca dolarlık yardım henüz sonuç vermedi.
REKLAMÇin, 2025 yılına kadar yüzde 70 oranında çip ihtiyacında kendine yeterli olabilmeyi hedeflemişti, ancak bazı düşünce kuruluşları şu anda talebin yüzde 20'sinin altında olduğunu tahmin ediyor.
Hong Kong merkezli MegaTrust Investment'ın kurucu ortağı Qi Wang ise AFP’ye yaptığı açıklamada, israf, dolandırıcılık ve yetenek kıtlığına işaret ederek, "Sorun para değil" dedi.
East-West Futures danışmanlık direktörü John Lee, ise "Çin'in endüstri için devlet desteğini ikiye katlamak dışında başka bir seçeneği yok." diyerek görüşlerini dile getirdi.
Uzmanlar, Çin'in kendi kendine yeterlilik hedefine pekala ulaşabileceğini, ancak bu tür engeller karşısında çok daha uzun süreceğini söylüyor.
Microsoft'un kurucu ortağı Bill Gates, mart ayında yayımlanan bir podcast'te "ABD'nin Çin'in büyük çiplere sahip olmasını engellemede başarılı olacağını düşünmüyorum." dedi.
REKLAMGates, "Onları kendilerininkini yapmak için zaman ve bir sürü para harcamaya zorlayacağız." Diyerek, ABD’nin sadece zaman kazanmış olacağı görüşün dile getirdi.