Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütüne (OPEC) üye Arap ülkeleri, Mısır ve Suriye'nin 6 Ekim 1973'te İsrail'e karşı başlattığı Yom Kippur Savaşı sırasında, ABD Başkanı Richard Nixon yönetiminin İsrail ordusuna destek vermesine tepki gösterdi. Arap ülkeleri, 15 Ekim 1973'te petrol ambargosu ilan etmişti.
REKLAMOrta Doğu'daki mevcut kriz, 1973'teki Arap petrol ambargosundan elli yıl sonra, küresel petrol arzını sekteye uğratma ve fiyatları yükseltme potansiyeline sahip.
Ancak uzmanlar "felaket" boyutundaki fiyat artışlarının ve benzin istasyonlarındaki uzun kuyrukların tekerrür etmesini beklemeyin diyor.
Paris merkezli Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, İsrail-Hamas savaşının, Suudi Arabistan ve Rusya'nın petrol üretimindeki kesintiler ve Çin'den beklenen güçlü talep nedeniyle zaten gergin olan petrol piyasaları için "iyi bir haber olmadığını" dile getirdi.
Birol, AP'ye yaptığı açıklamada, piyasaların dalgalı olmaya devam edeceğini ve çatışmanın petrol fiyatlarını yükseltebileceğini belirterek, "Enflasyon açısından bu kesinlikle bir kötü haber." ifadesini kullandı.
Ayrıca Birol, petrol ve diğer yakıtları ithal eden gelişmekte olan ülkelerin yüksek fiyatlardan en çok etkileneceklerin başında geleceğinin altını çizdi.
Hamas'ın İsrail'e saldırısından bir gün önce, 6 Ekim'de varil başına 85 dolar olan Brent tipi ham petrol, perşembe günü 91 doların üzerinde işlem gördü.
İsrail ivedilikle Gazze'ye hava saldırıları başlatarak tüm kenti yerle bir etti ve takip eden günlerde yüzlerce Filistinli sivili öldürdü.
Saldırıdan bu yana yaşanan dalgalanmalar petrol fiyatlarını 96 dolara kadar yükseltti.
Petrolün fiyatı, ne kadarının kullanıldığına ve ne kadarının da mevcut olduğuna bağlıdır.
Gazze'de önemli bir ham petrol üretimi olmamasına rağmen Hamas-İsrail savaşı nedeniyle ikincisi tehdit altında.
Endişelerden biri de çatışmanın dünyanın en büyük petrol rezervlerinden bir kısmına ev sahipliği yapan İran'ı da kapsaması.
İran'ın ham petrol üretimi uluslararası yaptırımlar nedeniyle kısıtlanmış olsa da petrol Çin ve diğer ülkelere akmaya devam ediyor.
Houston merkezli danışmanlık şirketi Lipow Oil Associates Direktörü Andrew Lipow, "(Fiyatlarda) sürekli bir hareket görmek için gerçekten bir arz kesintisi görmemiz gerekir." diyor.
İsrail'in askeri saldırısından İran'ın petrol altyapısına gelecek herhangi bir zarar, fiyatların dünya çapında sıçramasına yol açabilir.
Bu olmasa bile, İran'ın güneyindeki Hürmüz Boğazı'nın kapatılması petrol piyasasını derindensarsabilir çünkü küresel arzın büyük bir kısmı bu su yolundan geçiyor.
Lipow, böyle bir şey olana kadar, "petrol piyasası da herkes gibi Orta Doğu'daki olayları izleyecek" diyor.
1970'ler tarzı gaz kuyruklarının ihitmal dışı olmasının bir nedeni, ABD petrol üretimi tüm zamanların en yüksek seviyesinde olması.
ABD Enerji Bakanlığı'nın bir kolu olan ABD Enerji Bilgi İdaresi, ekim ayının ilk haftasında Amerikan petrol üretiminin günde 13,2 milyon varile ulaşarak 2020'de kırılan bir önceki rekoru 100 bin varil geçtiğini bildirdi.
REKLAMHaftalık yerli petrol üretimi Ekim 2012'nin ilk haftasına nazaran bugüne iki katına çıktı.
ABD petrol endüstrisinin en üst düzey lobi grubu Amerikan Petrol Enstitüsü (American Petroleum Institute/API) Direktörü ve CEO'su Mike Sommers, "1973'teki enerji krizi bize birçok şey öğretti ama bence en kritik olanı, Amerikan enerji gücünün dünya çapında muazzam bir güvenlik, refah ve özgürlük kaynağı olması." değerlendirmesinde bulunuyor.
1973 petrol ambargosunun 50. yıldönümü münasebetiyle bir konuşma yapan Sommers, ABD'nin mevcut üretiminin "Arap petrol ambargosu sırasında Amerika'nın zayıflayan pozisyonu" ile keskin bir tezat oluşturduğunu söyledi.
API Direktörü, ABD'li politika yapıcıları 1973'ten çıkarılması gereken derslere kulak vermeye çağırdı.
Başkan Joe Biden'ın küresel iklim değişikliğini yavaşlatma çabaları kapsamında yeni petrol kiralamalarını kısıtlayan politikalarını sürekli olarak eleştiren Sommers, "Stratejik avantajımızı heba edemeyiz ve enerji liderliği konusunda geri çekilemeyiz." ifadesini kullanıyor.
REKLAMWashington merkezli düşünce kuruluşlarından Hudson Enstitüsü'nde bir konuşma yapan Sommers, "İstikrarsız bir dünya, Avrupa'da savaş, Orta Doğu'da savaş ve enerji talebinin arzı aşması nedeniyle enerji güvenliği tehlikede" sözleriyle karanlık bir tablo çizdi.
Sommers, "Amerikan petrol ve gazına her zamankinden daha fazla ihtiyaç var. 1973'ten çıkardığımız dersleri dikkate alalım ve bir sonraki enerji krizinin tohumlarını ekmekten kaçınalım." uyarısında bulundu.
Mevcut kriz, 1973'ün tekrarı değil. Zira Arap ülkeleri hep birlikte İsrail ile savaşmıyor ve OPEC+ ülkeleri de arzı kısıtlamak ya da fiyatları artırmak için harekete geçmiş değil.
Enerji piyasasında, elde bazı joker kartlar var. Bunlardan biri İran petrolünün arzı.
Benzin fiyatlarının ve enflasyonun artmasını önlemek isteyen Washington, İran'ın nükleer programını hedef alan yaptırımların tamamını uygulamak yerine İran petrolünün Çin gibi ülkelere ihracatına sessiz kalarak bir anlamda göz yumdu.
REKLAMİsrail'i kara harekatı başlatmaması konusunda uyaran Tahran'ın Gazze'deki çatışmayı tırmandırması (buna İran destekli Hizbullah'ın olası saldırısı dahil) ABD'nin tutumunu değiştirebilir.
Commerzbank emtia analistleri, "Eğer ABD, İran'a yönelik petrol yaptırımlarını yeniden ve daha sıkı bir şekilde uygulamaya başlarsa, petrol piyasası gözle görülür bir şekilde sıkılaşacaktır" yorumu yaptı.
ABD'de her iki partiden (Cumhuriyetçi ve Demokrat) vekiller, Biden'ı İran'ın petrol satışını engellemeye ve Tahran'ın en önemli finansman kaynaklarından birini kurutmaya çağırdı.
İran petrolünün kısıtlanması halinde Suudi Arabistan'ın nasıl tepki vereceği de bir başka joker.
Petrol analistleri, Suudilerin petrol fiyatlarındaki son artışları memnuniyetle karşılasalar da, enflasyonu körükleyecek büyük fiyat artışını, daha yüksek merkez bankası faiz oranlarını ve petrol tüketen ülkelerde talebi sınırlayacak, hatta yok edecek olası durgunluğu istemediklerini belirtiyor.
REKLAMÖte yandan üçüncü bir bilinmeyen ise Venezuela'dan daha fazla petrolün piyasaya ulaşıp ulaşmayacağı konusu.
Venezuela hükümeti ile muhalefetinin genel seçimler konusunda anlaşmaya varmasından sonra ABD, ülkenin petrol, gaz ve altın sektörlerine yönelik bazı yaptırımları geçici olarak askıya aldı.
AP'nin analiz haberine göre, Venezuela'da üretim 2024 yılında artabilir.
Ancak Rystad Energy'den kıdemli petrol piyasası analisti Sofia Guidi Di Sante'ye göre, gelecek altı ay içinde üretim günde 200 bin varil kadar artabilir ki bu da okyanusta bir damla kadar değişiklik demek.
ABD Senatosu Enerji ve Doğal Kaynaklar Komitesi'nin en üst düzey Cumhuriyetçi üyesi Wyoming Senatörü John Barrasso, Washington'ın adımını Venezuela'daki "acımasız rejimi görmezden gelen bir hile" sözleriyle eleştirdi.
REKLAM"Joe Biden'ın enerji politikaları Amerika'yı en sona koyuyor" diyen Barrasso, Demokrat başkanın tartışmalı Keystone XL petrol boru hattını iptal etme ve ülkenin Stratejik Petrol Rezervinin önemli bir bölümünü satarak 1980'lerden bu yana en düşük seviyesine indirme kararlarına atıfta bulundu.
Enerji Bakanlığı perşembe günü yaptığı açıklamada, aralık ayında petrol rezervini yeniden doldurmaya başlamak için teklifler arayacağını ve Mayıs 2024'e kadar aylık taleplerin beklendiğini bildirmişti.
"Orta Doğu'da terörizmi finanse eden İran'a yönelik yaptırımları hafifletti. Şimdi İsrail saldırı altındayken, Biden pervasız politikalarının sonuçlarını maskelemek için her şeyi göze alıyor.' diyen Barrasso. "Amerika asla sosyalist diktatörlerden ya da teröristlerden petrol dilenmemeli." sözleriyle Venezuela ile olası yumuşamaya tepki gösterdi.
Ancak iki gün önce ABD Hazine Bakanlığı İran yönetimi, Hamas, Hizbullah ve bölgedeki diğer bazı gruplardan "terörizm ve terörün finansmanı ile bağlantılı" olduğunu belirttiği bin kişi ve kuruluşa yaptırım uygulayacağını açıkladı.
Hazine Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "İran'ın bölgede ve dünya genelinde istikrarı bozucu faaliyetlerine karşı uygun şekilde harekete geçmeye devam edeceğiz" denildi.
REKLAM