Eski bir borudan yaklaşık 500 metreküp petrolün dökülmesinin ardından bölge halkı, Macar petrol şirketinden tazminat ve hesap verebilirlik talep ediyor.
REKLAM
Macaristan'ın orta kesimlerinde yer alan Gardony kasabasının kenar mahallelerindeki küçük evlerde tarım işçileri ve işe gidip gelenler yaşıyor. Her ikisi de yakındaki Székesfehérvár kentinde çalışan 28 yaşındaki Robert Dudas ve ortağı geçen şubat ayında buraya taşınmış.
Sovyet tarzı bir apartman dairesinde yaşadıktan sonra güzel bir değişiklik olan temiz ve sakin ortam onları cezbetmiş ancak sadece birkaç ay sonra, bir petrol sızıntısı mahallelerini değiştirdi.
Geçtiğimiz eylül ayında Macaristan'ın önde gelen gaz ve petrol şirketi MOL, borularından birinin basıncında bir düşüş tespit etti. Haftalar süren bir araştırma sonunda Dudas'ın evinin yakınında bir sızıntı olduğu ortaya çıktı.
Yerel medyaya göre temizlik, milyarlarca forint'e (milyonlarca euro) mal olabilir. Dudas'ın da aralarında bulunduğu yerel halk, şeffaflık eksikliği olduğunu iddia ediyor ve tazminat ve cevaplar için kampanya yürütüyor.
Macaristan'daki petrol sızıntısı
Şubat ayının sonlarında yayınlanan bir rapora göre, Macar hükümetinin vakıflar aracılığıyla hisse sahibi olduğu MOL, eylül ayında 190 km uzunluğundaki boru hattında bir basınç düşüşü tespit etti.
Sızıntının ekim ayında Gardony yakınlarında yerin iki metre altındaki bir bölgede olduğunu tespit eden MOL, boruyu kazarak 10 cm uzunluğunda bir kırığı ortaya çıkardı.
Ardından, parçayı değiştirmeden, boruyu taze toprakla kaplamadan ve operasyonlara devam etmeden önce birkaç hafta boyunca petrol akışını durdurdu. İzleme ve temizleme çalışmaları, yeni kazılan ve sızıntının meydana geldiği yerin yakınındaki sokaklarda bir düzine kadar görülebilen izleme kuyularını işaretleyen mavi borular aracılığıyla devam ediyor.
Ancak bölge sakinlerinin aklında, sızan petrolün miktarı da dahil olmak üzere pek çok soru işareti kaldı.
MOL başlangıçta 10 metreküplük bir sızıntı olduğunu kabul etti. Ancak bağımsız araştırma izleme kuruluşu Atlatszo'nun soruşturması ve bölge sakinlerinin baskısı üzerine şirket yaklaşık 487 metreküp petrolün sızdığını kabul etti.
Bu, bir olimpik yüzme havuzunun hacminin yaklaşık beşte biri ya da bir araba benzin deposunun alabileceğinden 6.500 kat daha fazla petrol demek.
Yerel halk 'alternatif' cevap arıyor
Gardony Belediye Başkanı Arpad Pal Eötvös, Euronews'e yaptığı açıklamada, "Doğrudan etkilenen bir aile var. Bu aile sızıntının meydana geldiği yerin yanındaki arazide yaşıyorlardi," dedi. Eötvös'e göre bu aile, mülklerini satın almayı teklif eden MOL'den tazminat aldı.
Eötvös, ofisinin bir düzine kuyuyu test eden MOL ile haftalık iletişim halinde olduğunu vurguladı. Buna ek olarak, belediye yönetimi 50'den fazla kuyuyu test etti, bunların hiçbirinde petrolden kaynaklanan kirlenme belirtisi görülmedi, ancak hepsi zararlı olan sodyum, nitrit veya e-coli bakterileri bulundu.
Eötvös'e göre bu durum, tarıma yakın, akan suyu ve asfalt yolları olmayan bu bölgenin tam zamanlı ikamet için uygun olmamasından kaynaklanıyor ancak yüksek kira maliyetlerinin insanları burada yaşamaya ittiğini de kabul ediyor.
Bölge sakinlerinden Robert Dudas, "Bu bölge hayat pahalılığı krizi için bir alternatif," diyor. Mülkü sızıntıya yaklaşık 200 metre mesafede. Olayı Facebook üzerinden öğrenmiş.
Birçok kişi gibi Dudas da bahçesindeki kuyuya güveniyor. Ocak 2025'te özel olarak bir test yapmış ve herhangi bir kirlilik bulamamış. Bununla birlikte, belediye yönetiminden, dökülmeyle ilgisi olmayan olası kirlenme nedeniyle sakinlere kuyu suyu içmekten kaçınmalarını tavsiye eden bir mektup aldı.
Belediye yönetiminin sadece tazminat alan bir aileyi değil, burada yaşayanları da savunması gerektiğini düşünüyor. "Burada 164 sakin var. Yerel yönetim hepsini hayal kırıklığına uğrattı," diyor.
Çevre mühendisi, Alba Natura Vakfı üyesi ve belediye meclisi üyesi Tibor Horanyi'ye göre, petrol sızıntısı nedeniyle MOL ve yerel yönetimin kabul ettiğinden daha fazla mağdur var.
"Bu kişi petrol kokusu aldığı için kuyu suyu kullanmak istemiyor. Bu kişi hayvan besleyemiyor, bu [kişi] sebze yetiştirmeyi bıraktı," diyen Horanyi, MOL'un sızıntıdan sonra delikleri doldurmak için kullandığı toprağın üzerinde durarak farklı yönleri işaret ediyor. Gardony'de yaşayan çevre mühendisine göre, yerel halk tazminat için MOL'u mahkemeye verebilir.
"Ancak herkesin avukat tutacak maddi durumu yok" diyor.
Gardony'de yavaş bir temizlik
MOL, şubat ayında yayınladığı raporda, izleme kuyuları aracılığıyla çıkarma işlemi devam ederken kirlenmenin olası yayılmasını durdurmak için yer altına L şeklinde sağlam bir duvar inşa ettiğini duyurdu.
Horanyi ve Greenpeace'in yerel kolu da dahil olmak üzere uzmanlar, kirliliğin sadece birkaç kilometre uzaklıkta bulunan ve nesli tükenmekte olan birçok türe ev sahipliği yapan Macaristan'ın üçüncü büyük gölü Velence Gölü'ne ulaşmasından korkuyor.
Greenpeace Macaristan'dan kimya uzmanı Gergely Simon, "Standart bir hasar temizliğinde izolasyon duvarları kullanılmaz çünkü bunlar pahalıdır," dedi. "Kirliliğin düşündüklerinden daha büyük olduğundan şüpheleniyoruz."
Gardony Belediye Başkanı, kirliliğin başlangıçtaki kapsamın ötesine yayılmadığını söylüyor ancak yeraltı duvarı inşa etme planının "güven verici" olduğunu düşünüyor.
Eskiyen borular kazalara neden olabilir
Greenpeace, MOL'un boru sisteminin yaşı nedeniyle savunmasız olduğunu çünkü boruların çoğunun 50 yıl önce döşendiğini belirtiyor.
Gardony'deki olay münferit bir vaka değil. Dahası, yerel halk 10 yıl önce burada bir sızıntı olduğuna dair bir söylentiyi dillendiriyor ancak buna dair herhangi bir kanıt da bulunmuyor.
MOL'un Gardony'deki patlağı kabul etmesinden birkaç hafta önce, Macaristan'ın güneyindeki Kiskunmajsa kasabasında bir başka boru hattı patlamış ve ham petrol sızdırmıştı.
MOL ayrıca 2020 yılında Adriyatik Denizi'ndeki gaz platformlarından birini kaybeden Hırvat petrol-gaz şirketi INA'da da kontrol hissesine sahip. O zamandan bu yana kurtarılamayan platform, deniz yaşamı için tehdit oluşturuyor.
Greenpeace, bu sahalarda tazminat, şeffaflık ve temizliğin yanı sıra benzer olayları önlemek için daha güçlü çabalar ve fosil yakıt altyapısından uzak bir geçiş talep ediyor.
MOL, Macaristan'daki 1.200 kilometreden uzun boru hattı ağına "en modern ekipmanları" kullanarak baktıklarını belirtiyor.
Greenpeace'ten Gergely Simon, "Görünüşe göre bu boruların bakım ve onarımı yeterli değil," dedi. "Çünkü öyle olsaydı bu olaylar yaşanmazdı."
MOL, Euronews'in sorularını yanıtsız bıraktı.