Yeni bir çalışma, kentsel alanlardaki bitki örtüsünün seviyesinin yüzde 10, yüzde 20 ve yüzde 30 artırılmasının, ortalama günlük sıcaklıkları sırasıyla 0,08°C, 0,14°C ve 0,19°C düşürebileceğini ortaya koydu.
REKLAM
Şehirlerdeki ağaçlar sadece "sahip olunması gereken" bir lüks değil, aynı zamanda serinletici etkileriyle halk sağlığı üzerinde kritik bir rol oynuyor.
Melbourne'deki Monash Üniversitesi'nden araştırmacıların yeni modelleme çalışmasına göre, kentsel yeşil alanların oranı yüzde 30 artırılsaydı, 2000-2019 yılları arasında sıcaklığa bağlı ölümlerin üçte birinden fazlası önlenebilirdi. Araştırmacılar, bu iyileştirme sayesinde dünya genelinde yaklaşık 1,16 milyon kişinin hayatının kurtulmuş olabileceğini hesapladı.
Yeşil alanların sağlık üzerindeki olumlu etkileri uzun süredir bilinse de, bu çalışma, yeşilliğin hem günlük sıcaklıkları düşürme etkisini hem de sıcaklıkla bağlantılı ölüm riskini nasıl değiştirdiğini birlikte değerlendiren ilk araştırma olma özelliğini taşıyor.
Çalışmanın başyazarı Prof. Yuming Guo, “Bu bulgular, sıcaklığa bağlı ölümleri azaltmada yeşil alanların potansiyelini daha kapsamlı bir şekilde ortaya koyuyor,” diyor.
Guo’ya göre, yeşilliği korumak ve artırmak, aşırı sıcakların sağlık üzerindeki etkilerini azaltmak için etkili bir strateji olabilir.
Şehirlerde ağaçlar nasıl hayat kurtarır?
İnsan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle artan sıcaklıklar, giderek büyüyen bir halk sağlığı riski oluşturuyor. 2000–2019 yılları arasında yüksek sıcaklıklar, yılda yaklaşık yarım milyon ölümle ilişkilendirildi ve bu ölümler, tüm küresel ölümlerin yüzde 0,91’ini oluşturdu.
Monash Üniversitesi’nden Prof. Yuming Guo’ya göre, “en aşırı küresel ısınma senaryoları” altında sıcaklığa bağlı ölümler, 2090’larda Kuzey Avrupa’da toplam ölümlerin yüzde 2,5’ine, Güneydoğu Asya’da ise yüzde 16,7’sine kadar çıkabilir.
Isıyı artıran sera gazı emisyonlarını kaynağında durdurmak, sıcaklığa bağlı ölümleri azaltmanın en etkili yolu. Ancak, kentsel yeşil alanların artırılması da kritik bir savunma hattı oluşturabilir.
Yoğun yapılaşmış şehirlerde çim, ağaç ve çeşitli bitkilerin daha geniş alanlara yayılması, doğal bir serinletici etki sağlar. Bu bitki örtüsü; yüzeyleri gölgelendirir, güneş radyasyonunu yansıtır ve "evapotranspirasyon"—yani toprak ve bitkilerden buharlaşma—yoluyla hava akımlarını artırır. Bu mekanizmalar birlikte ortam sıcaklığını düşürerek aşırı sıcağa maruz kalan insan sayısının azalmasına katkıda bulunur.
Prof. Guo ayrıca, yeşil alanların sadece fiziksel serinlik değil; ruh sağlığını desteklemek, sosyal etkileşimi ve fiziksel aktiviteyi artırmak gibi yollarla da sıcaklığa bağlı ölüm riskini azaltabileceğine dair güçlü kanıtların ortaya çıktığını belirtiyor.
Avrupa'da kaç hayat kurtarılabilirdi?
Yeni bir çalışma, kentsel alanlardaki bitki örtüsünün seviyesinin yüzde 10, yüzde 20 ve yüzde 30 artırılmasının, ortalama günlük sıcaklıkları sırasıyla 0,08°C, 0,14°C ve 0,19°C düşürebileceğini ortaya koydu.
Bu artış, 2000–2019 yılları arasında sıcaklığa bağlı ölümlerin yüzde 27,2, yüzde 32,2 ve yüzde 36,7’sini engelleyebilirdi. Bu da sırasıyla 0,86, 1,02 ve 1,16 milyon hayat kurtarılabileceği anlamına geliyor.
Modelin bulguları, yeşil alan artışının etkisinin, iklim tipi, şehirlerin sosyoekonomik durumu ve demografik yapısı gibi birçok faktöre bağlı olduğunu gösteriyor.
Özellikle, bitki örtüsünün yüzde 30 arttığı takdirde, Avrupa’da 2000–2019 yılları arasında ortalama 396.955 hayatın kurtarılabileceği hesaplanmış. Asya ise, 527 bin 989 hayat ile en fazla hayatın kurtarıldığı bölge olarak öne çıkıyor.
Sıcaklığa bağlı ölümlerdeki en büyük azalma, Güney Asya, Doğu Avrupa ve Doğu Asya’daki kentsel alanlarda görülmüştür.
Araştırmacılar, 53 ülkeden alınan 830 farklı lokasyondan elde edilen verilerle, ısı-ölüm ilişkisini değerlendirmiş ve her bir şehir merkezi için sonuçlar çıkarmıştır. Yeşillik, NASA uydu görüntülerine dayanan Geliştirilmiş Bitki Örtüsü Endeksi (EVI) kullanılarak ölçülmüştür.