Bir araştırmacıya göre boynuzsuzları kesmenin faydaları, bugün bildiğimiz her türlü ekolojik maliyetten çok daha ağır basıyor.
Sakinleştirilmiş gergedanların boynuzlarını elektrikli testereyle kesmek, Afrika'daki yaban hayatı korumacıları tarafından 30 yılı aşkın bir süredir nesli tükenmekte olan ikonik türleri kaçak avcılıktan korumak için gerekli bir 'kötülük' olarak görülüyordu.
Bu sert eylemin işe yaradığını umuyorlardı, ancak kanıtlar azdı.
Perşembe günü Science adlı akademik dergide yayınlanan bir araştırma, gergedanların boynuzlarının kesilmesinin Güney Afrika'nın kuzeyindeki Kruger Ulusal Parkı ve yakın rezervlerdeki kaçak avlanmada büyük bir azalma sağladığını ortaya koydu. Bölge dünyadaki gergedanların yüzde 25'ine ev sahipliği yapıyor ve kaçak avlanmaya karşı özellikle savunmasız.
Yedi yıl süren ve 2023'te sona eren çalışmanın sonuçları, gergedanların boynuzlarının çıkarılmasının -boynuzlar tekrar büyüdüğü için her bir ila iki yılda bir yapılması gerekiyor- hayvanlar yapılarının bir kısmını kaybetse bile hayatta kalmalarına yardımcı olduğuna dair uzun zamandır beklenen bir kanıt olarak görülüyor.
Gergedanların boynuzlarının kesilmesi kaçak avcılığı 'istikrarlı bir şekilde' azalttı
Sonuçlar açık görünüyor. Güneydoğu Asya ve Çin'in bazı bölgelerindeki yasadışı piyasalarda, geleneksel ilaçlarda kullanılmak üzere gergedan boynuzları satılıyor ve gergedanların boynuzlarını çıkarmak, kaçak avcıların peşinde olduğu şeyi ortadan kaldırıyor.
Ancak Güney Afrika Nelson Mandela Üniversitesi'nde biyoçeşitlilik bilimcisi ve çalışmanın başyazarı Tim Kuiper, boynuzsuz gergedanlarla ilgili birden fazla bölgeden uzun vadeli veriler elde etmenin yeni bir şey olduğunu söyledi.
Ocak 2017 ile Aralık 2023 arasında yürütülen çalışmanın Kruger bölgesindeki 11 rezerv üzerine odaklandığını ve gergedanlarını boynuzsuzlaştıran sekiz rezerv ile boynuzsuzlaştırmayan üç rezervin verilerini karşılaştırdığını aktadı.
Ayrıca gergedanların boynuzlarını kesmeden önce ve sonra rezervlerden elde edilen veriler de analiz edildi.
Kuiper, çalışmanın boynuzsuzlaştırmanın kaçak avcılığı sürekli olarak azalttığını gösterdiğini söyledi. Bu sekiz rezervde 2 binden fazla gergedanın boynuzlarının kesilmesinin kaçak avlanmada yüzde 78'lik bir azalmaya yol açtığı ve böylesine müdahaleci bir uygulamanın buna değdiğinin teyit edildiği saptandı.
Güney Afrika en fazla sayıda siyah ve beyaz gergedana sahip. Namibya, Zimbabve ve Kenya da önemli popülasyonlara sahip.
Save the Rhino örgütüne göre, dünyada yaklaşık 17 bin 500 beyaz gergedan ve 6 bin 500 siyah gergedan kaldı. 1970 yılında 70 bin olan siyah gergedan sayısı, 1990'ların ortalarında kaçak avlanma kriz noktasına ulaştığında 2 bin 500'ün altına düşmüştü.
Gergedanların boynuzlarının kesilmesi her zaman kabul görmedi
Gergedanların boynuzlarının kesilmesine Güney Afrika'da 1989 yılında başlanmıştı. Bu uygulama sorgusuz sualsiz kabul görmedi.
Hayvan hakları savunucularının karşı çıkmasının yanı sıra çevrecilerin de gergedanların sağlığı üzerinde nasıl bir etkisi olduğu ve daha fazla boynuzsuz gergedanla nasıl bir gelecek kurulabileceği konusunda soruları var.
Çalışmada yer almayan Güney Afrika'daki bir gergedan araştırmacısı olan Vanessa Duthe, gergedanların boynuzlarını kendilerini yırtıcılara karşı savunmak, bölge için rekabet etmek ve siyah gergedanlar söz konusu olduğunda yiyecek aramak için kullandıklarını söyledi. Boynuzsuz gergedanların hareketlerini daha küçük alanlarda yaşayacak şekilde ayarladıklarına dair kanıtlar da olduğunu söyledi.
Duthe ayrıca, korumacıların boynuzsuzlaştırmanın etkilerini tam olarak bilmediğini, ancak araştırmaların gergedanların üreme oranları veya ölüm oranları üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığını ortaya koyduğunu ekledi.
Duthe, "Bildiğimiz şey, boynuzsuzlaştırmanın faydalarının bugün bildiğimiz herhangi bir ekolojik maliyetten çok daha ağır bastığı," dedi.
Bir gergedanın boynuzlarının kesilmesinin artık yaklaşık 10 dakika sürdüğü ve sürecin minimum sıkıntıya neden olduğu belirtiliyor. Boynuzsuzlaştırma sırasında sakinleştirilen gergedanlara göz bağı ve kulaklık takılıyor, bu da gergedanlara mikroçip takma ve araştırmalara yardımcı olacak örnekler toplama fırsatı sağlıyor.
Gergedanları kurtarma savaşının sadece bir parçası
Korumacılar, boynuzsuzlaştırmanın tek başına gergedan kaçakçılığını sona erdirmeyeceği konusunda hemfikir ve Kuiper bunu kısa veta orta vadeli bir çözüm olarak gördüğünü söyledi. Daha etkili kanunlar ve ön saflarda yer alan av korucularına daha iyi destek gibi diğer çabalar kilit önem taşıyor.
Güney Afrika'da yılda 400'den fazla gergedan kaçak avcılar tarafından öldürülüyor.
Boynuzsuzlaştırma çalışması, üç Güney Afrika üniversitesinden bilim insanları, İngiltere'deki Oxford Üniversitesi ve av rezervi yöneticileri ve korucuları arasındaki bir işbirliğiydi. Ayrıca Güney Afrika Ulusal Parklar departmanı, Dünya Vahşi Yaşam Fonu ve Gergedan Kurtarma Fonu da çalışmaya dahil oldu.