Aralık 2023’ten bu yana Grindavik yakınlarında meydana gelen dokuz patlama, kasaba halkının defalarca tahliye edilmesine neden oldu. Yetkililer, kasabayı bazen birkaç günlüğüne, bazen de aylarca kapatmak zorunda kaldı.
REKLAM
Vignir Kristinsson, sabahın ilk ve tek müşterileri olan iki kadını dükkanına girerken gülümseyerek karşılıyor. Meşe ağacından el yapımı eşyalarla dolu hediyelik dükkanında kadınlar, hayvan figürlerinden mutfak kesme tahtalarına kadar çeşitli süs eşyalarını inceliyor. Sonunda, kadınlardan biri siyaha boyanmış küçük bir ağaç satın alıyor.
Yıllarca dolap yapımıyla geçimini sağlayan 64 yaşındaki Kristinsson, marangozluğa olan tutkusunu işe dönüştürmesi için kızının onu ikna ettiğini söylüyor. Beş yıl önce eşiyle birlikte, başkent Reykjavik’in yaklaşık 50 kilometre güneybatısında yer alan 3 bin 800 nüfuslu sahil kasabası Grindavik’te bu dükkanı açmışlar. İşler gayet iyi gidiyormuş.
Derken, kasabanın kaderini değiştiren volkanik patlamalar başladı.
Aralık 2023’ten bu yana Grindavik yakınlarında meydana gelen dokuz patlama, kasaba halkının defalarca tahliye edilmesine neden oldu. Yetkililer, kasabayı bazen birkaç günlüğüne, bazen de aylarca kapatmak zorunda kaldı.
“İnsanlara buraya gelmemeleri söylenirken ben nasıl işleteyim bu dükkanı?” diyor Kristinsson. “Bu nasıl mümkün olabilir?”
İzlanda volkanlarıyla tanınıyor
İzlandalılar volkan patlamalarına yabancı değil. Grindavik yakınlarındaki patlamalar, Reykjanes Yarımadası’nda yer alan Svartsengi volkanik sisteminin bir parçası olan Sundhnuksgigar krater dizisinden kaynaklanıyor.
İlk patlamadan önce bu sistem 783 yıl boyunca hareketsizdi.
Bilim insanlarına göre volkanik faaliyet henüz bitmiş değil. İzlanda Meteoroloji Dairesi, eylül ayında yaptığı açıklamada önümüzdeki aylarda 10’uncu bir patlamanın muhtemel olduğunu bildirdi. Faaliyetin ne kadar süreceğini bilmek imkansız.
Halk, sürekli stres altında yaşamaya alışmış durumda.
“İlk tahliye sırasında eşyalarımızı almak için sadece beş dakikamız vardı,” diyor 18 yaşındaki Kristolina Osk Gudjonsdottir, Kasım 2023’teki ilk tahliyeyi hatırlayarak.
O zamandan beri Gudjonsdottir, Grindavik’in 23 kilometre kuzeyindeki Keflavik’teki bir liseye gidiyor. Okulların kapalı olması nedeniyle arkadaşlarıyla topluluk duygusunu sürdürmenin zor olduğunu söylüyor.
“Birçok çocuğun geri dönmek istediğini biliyorum,” diyor.
Toparlanma işaretleri
Grindavik’in bazı bölgelerinde lavlar yolları ve evleri kaplamış, aylarca sıcaklığını koruyan keskin kaya kütleleri bırakmış durumda. Yeraltındaki magma hareketlerinin neden olduğu şiddetli sarsıntılar, yollarda ve evlerde büyük çatlaklar oluşturmuş.
Çoğu sakin kasabayı terk etmiş olsa da kalanlar var. Onlar hem yaşadıkları kesintilerden yorgun hem de hayatın bir gün normale döneceğine dair umutlu.
Ancak bu, şimdilik uzak bir ihtimal gibi görünüyor. Çoğu iş yeri kapalı. Kasabadaki insan hareketliliğinin en belirgin göstergesi ise turistler. Onlar, Grindavik dışındaki geniş lav alanlarında drone uçuruyor, kasabayı ve hasarını keşfediyorlar.
Yine de küçük de olsa toparlanma belirtileri var. Kasabanın profesyonel basketbol takımı yeniden maç yapmaya başladı ve yetkililer gelecek yıl okulların yeniden açılma ihtimalini değerlendiriyor. Yerel haberlere göre bazı sakinler kasabaya dönüyor, ancak sayıları bilinmiyor.
Belediye başkanlığı, röportaj talebine yanıt vermedi.
2024’ün başlarında hükümet, kasaba sakinlerine evlerini satın almayı teklif etti. Pek çok kişi bu teklifi kabul etti. Anlaşma gereği, isterlerse üç yıl içinde evlerini geri alma hakları bulunuyor. Ancak bu teklif ticari mülkler için geçerli değil.
Evlerini geri alıp almayacaklarına dair kararlar, büyük ölçüde insanların yeni yaşamlarına ne kadar alıştığına bağlı olacak.
Marangoz Kristinsson’un eşi, Grindavik’e dönmek istemediğini açıkça belirtmiş. Çift, bir ay kızlarının garajında, altı ay bir kuzenin dairesinde kaldıktan sonra Grindavik’in 42 kilometre kuzeydoğusundaki Hafnarfjordur’da bir ev satın almış.
Kristinsson, Grindavik’e dükkanını açmak için geliyor ve bazen ikinci katta turistlere kiraladığı dairede kalıyor. Bu gelirin “yaşamsal bir destek” olduğunu söylüyor.
“Burada yaşayanlar artık her şeyin daha hızlı normale dönmesini istiyor,” diyor.
60 yaşındaki fırıncı Sigurdur Enoksson içinse evlerini geri alma kararı kolay: "Hayır."
Eşiyle birlikte verdikleri kararı anlatırken, telefonlarından duvarlardaki çatlakların fotoğraflarını gösteriyorlar. Şimdi Grindavik’in 47 kilometre kuzeydoğusundaki Kopavogur’da yaşıyorlar.
Yine de kasabalarına olan bağlılıklarını 30. yılını kutlayan fırınları Herastubbur Bakari aracılığıyla sürdürüyorlar. Hayatta kalmak için çalışan sayısını 13’ten üçe düşürmüşler: Enoksson, eşi ve bir oğulları.
Ne kadar ürün pişireceklerini bilmek zor. Bazı günler her şeyi satıyorlar, bazı günler ise artan tatlıları dağıtmak zorunda kalıyorlar.
“Her gün müşteri olmuyor,” diyor Enoksson. “Elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz.”