Geçen hafta Filipinler’deki bir grup tayfun mağduru, İngiltere mahkemelerinde Shell’e dava açacaklarını açıkladı.
Üç yıl önce yaşanan sellerle geçim kaynakları yok olan bir grup Pakistanlı çiftçi, Almanya’nın doğayı en fazla kirleten iki şirketine karşı yasal süreç başlattı.
Sindh bölgesinden 43 erkek ve kadını temsil eden avukatlar, enerji şirketi RWE ve çimento üreticisi Heidelberg Materials’a salı günü dava açmadan önce resmî uyarı mektupları gönderdi. Bu yıl içinde iki şirkete karşı dava açılması planlanıyor.
2022’de dünyanın iklim felaketlerinden en çok etkilenen ülkesi Pakistan olmuştu. O yaz, aşırı yağışlar ülkenin üçte birini sular altında bıraktı; en az 1.700 kişi öldü, 33 milyon kişi yerinden oldu, milyonlarca dönüm tarım arazisi yok oldu ve ekonomik kayıp 30 milyar dolara ulaştı.
En büyük zararı gören Sindh bölgesinde bazı ilçeler bir yıldan uzun süre sular altında kaldı. Davacılar, tarlalarının tamamen sular altında kaldığını ve en az iki pirinç ve buğday hasadını kaybettiklerini söylüyor. Tahmini zararları 1 milyon euro civarında ve bu zarardan dolayı iki şirketten sorumluluk kabulü ve tazminat talep ediyorlar. Talepleri karşılanmazsa aralık ayında dava açacaklar.
RWE ve Heidelberg Materials, Almanya’nın en fazla sera gazı salımı yapan iki şirketi arasında yer alıyor. RWE, 1965’ten bu yana küresel endüstriyel sera gazı emisyonlarının yüzde 0,68’inden, Heidelberg ise çimento üretimi yoluyla en az yüzde 0,12’sinden sorumlu. Bu veriler henüz yayımlanmamış Climate Accountability Institute araştırmasından alındı.
Molabuxkhoso köyünde yaşayan toprak sahibi ve öğretmen Abdul Hafeez Khoso, davacılardan biri olarak şunları söyledi: “Zarara neden olanlar, bedelini de ödemeli. Biz iklim krizine en az katkısı olan insanlarız ama evlerimizi ve geçimimizi kaybederken, kuzeydeki şirketler kâr etmeye devam ediyor.”
Filipinler'den bir grup da dava açacak
Bu dava, sınır ötesi iklim zararları davalarının yeni dalgasının bir parçası. Geçen hafta Filipinler’deki bir grup tayfun mağduru, İngiltere mahkemelerinde Shell’e dava açacaklarını açıkladı. Eylül ayında ise İsviçre’deki bir mahkeme, Endonezya’daki Pulau Pari adasından dört kişinin İsviçreli çimento devi Holcim’e açtığı davayı ilk kez duruşmaya taşıdı.
Son yıllarda Avrupa mahkemeleri, afet mağdurlarının açtığı bu tür davaları giderek daha fazla kabul etmeye başladı.
Pakistan’daki yeni davayı yürüten hukuk ekibi, yılın başlarında RWE’ye karşı açılan ve başarısız olan bir davadan ders almayı umuyor. O davada Perulu dağ rehberi Saul Luciano Lliuya, evinin bir buzul taşkınıyla yıkılma tehlikesi altında olduğunu kanıtlayamamıştı. Ancak mahkeme, şirketlerin teorik olarak iklim zararlarından sivil hukuk kapsamında sorumlu tutulabileceğini kabul etmişti.
RWE, o davada yaptığı açıklamada şunu savunmuştu: “Tesislerimiz her zaman yürürlükteki yasalara uygun şekilde çalıştı… Devletin karbondioksit salımına izin verip, bunu detaylı biçimde düzenlediği bir ortamda, sonradan bu konuda medeni sorumluluk getirmesi uzlaşmaz bir çelişki olur.”
Pakistanlı çiftçilerin avukatları ise bu kez gelecekteki değil geçmişte yaşanmış zararlar üzerinden dava açarak kanıt yükünü hafifletmeyi umuyor. Ekip, 2022’deki sellerin ve özellikle Sindh bölgesinin yağış rejimi üzerindeki insan kaynaklı iklim değişikliğinin etkilerini gösteren bilimsel çalışmaları sunacak.
Avrupa Anayasal ve İnsan Hakları Merkezi’nin iş ve insan hakları ortak direktörü Clara Gonzales, Holcim davasına da destek veren kurum adına şunları söyledi: “İklim krizi artık teorik bir tehdit değil, bugünün gerçeği. Diplomasi mağdurları koruyamadıysa, hukuk onların yanında olmalı. Artık açık bir çizgi çekmenin zamanı: Karbon devleri ‘kirleten öder’ ilkesinden kaçmamalı.”