Bir savunma uzmanı, Rusya ile artan gerilimler ışığında Avrupa'nın daha fazla nükleer tahrikli denizaltıya ihtiyaç duyup duymadığını değerlendiriyor.
Dünya güçleri arasındaki gerilim derinleştikçe, Avrupa liderleri ve kamuoyu başta nükleer tahrikli denizaltılar olmak üzere yeni ve yüksek teknolojili askeri sistemlere giderek daha fazla ilgi gösteriyor.
Nükleer denizaltı, şu anda yalnızca altı ülkenin kullandığı hassas bir teknoloji: Fransa, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin ve Hindistan.
Ancak son zamanlarda daha fazla ilgi görüyorlar. Geçen hafta Fransız silahlı kuvvetleri, Bretanya’daki bir nükleer denizaltı tesisinin üzerinde uçan kimliği belirsiz dronlara ateş açtı.
Kasım ayında ise ABD yönetimi açıkladı: Kuzey Kore’ye karşı koymak amacıyla Güney Kore’nin nükleer taarruz denizaltıları inşa etmesini destekleyecek; Washington’ın onlarca yıl boyunca deniz nükleer tahrik teknolojisini yaymaktan kaçındığı düşünüldüğünde bu, politikada önemli bir sapma.
ABD, nükleer tahrik teknolojisinin transferini uzun süre yalnızca 1958’den beri destek verdiği Birleşik Krallık’la sınırlı tuttu. 2021’de Avustralya’ya da açıldı.
Geçen ay Rusya, Khabarovsk adlı yeni bir nükleer denizaltı sınıfını da hizmete aldı.
Nükleer denizaltı nedir?
Nükleer denizaltı terimi, bir nükleer reaktörle çalışan bir denizaltıyı ya da nasıl çalıştığından bağımsız olarak nükleer başlık taşıyan bir denizaltıyı ifade edebilir.
Bu çift anlam çoğu zaman gelişigüzel kullanılır ve kafa karışıklığına yol açabilir.
Nükleer tahrikli denizaltılar, gemideki reaktörden elde edilen ısıyla buhar üretip türbinlerini döndürür; bu da onlara olağanüstü bir dayanıklılık sağlar.
Aylarca su altında kalabilir ve mürettebatın yiyecek ve su ikmali dışında su yüzüne çıkmaya ihtiyaç duymazlar; bu da tespit edilmelerini çok daha zor hale getirir.
İsveç Savunma Üniversitesi’nde savunma ve güvenlik alanında sistem bilimi profesörü Hans Liwång, Euronews Next’e şöyle konuştu: "Uzun süre boyunca bu muazzam miktarda enerjiye sahip olmak, nükleer tahrikli denizaltılara sahip ülkeler için onları önemli kılan kilit unsurdur."
Buna karşılık, nükleer silahlı bir denizaltının nükleer tahrikli olması şart değildir.
Nükleer füzeler taşıyan konvansiyonel bir dizel-elektrik denizaltı olabilir. Nükleer silahlı bir platform aynı zamanda nükleer tahrikli de olabilir; Fransa’nın Le Triomphant sınıfı denizaltılarında olduğu gibi.
Liwång ayrıca "[Rusya’nın Khabarovsk’u] nükleer silah taşıyabilir" varsayımını yapmak zorunda olduğumuzu söyledi.
Rusya’nın saldırganlığı karşısında Avrupa’nın daha fazla nükleer tahrikli denizaltıya ihtiyacı var mı?
Liwång’a göre, nükleer tahrikli denizaltılar gizli görevlerde ve gözetlemede güçlü olsalar da, Avrupa’nın bugün karşı karşıya olduğu çatışma türlerine pek uygun olmayabilir.
Örneğin Ukrayna’daki savaşı düşündüğümüzde, Avrupa ve NATO müttefikleri için en kritik muharebe sahaları kara ve denizdir; bunlar genellikle "daha sığ ve kıyıya daha yakındır", diye konuştu Liwång.
Bu da "nükleer tahrikli denizaltı geliştirmek deniz kuvvetlerinin asli faaliyeti değil" anlamına geliyor, diye ekledi.
Baltık bölgesindeki sığ sular ve sınırlı coğrafya, bu tür platformların fark edilmeden harekât yapmasını zorlaştırıyor. Öte yandan, daha derin Akdeniz’deki görevler genellikle nükleer tahrikli bir denizaltının boyutunu, dayanıklılığını veya karmaşıklığını gerektirmez.
Dizel-elektrik tahrikli denizaltılar genellikle daha küçük olur ve bakımı daha ucuzdur. Liwång, Avrupa’nın daha fazla nükleer tahrikli denizaltı konuşlandırmak için yatırım yapmasına gerek olmadığını düşünüyor.
Nükleer tahrikli denizaltılar pratik zorluklar da barındırır. Reaktörleri gemi içinde çok yer kaplar ve yakıt ikmali, eski yakıtın yenisiyle değiştirilmesi için sökülmeleri gerektiğinden bir yıla kadar sürebilir.
Yine de, bu denizaltıların Avrupa’nın daha geniş savunma resminde yeri olduğuna inanıyor; özellikle Atlantik’in uzaklarında yürütülen operasyonlar söz konusu olduğunda. Zira Rusya’nın hibrit savaş taktikleri Grönland ve İzlanda gibi Avrupa topraklarında daha fazla tehdit oluşturuyor.
Liwång, "Avrupa ülkelerinin Atlantik’in savunmasında rol alabilmesini sağlama ihtiyacı görüyorum," dedi.
"Nükleer tahrikli denizaltılar bunlar arasında olabilir, ancak konvansiyonel denizaltılar ve suüstü gemileri gibi başka unsurlara da ihtiyaç var," diye ekledi.
Liwång, nükleer denizaltıları Avrupa için acil bir öncelik olarak görmese de, dünyadaki son gelişmelerin Avrupa’nın güvenlik ortamı üzerinde zincirleme etkiler yaratabileceğini söyledi.
"Nükleer tahrikli denizaltı daha çok [küresel ölçekte] güç projeksiyonu meselesidir," dedi.
"Dolayısıyla Rusya gibi ülkelerin böyle bir vizyonu var ve bu elbette ... ABD’ye karşı duruşlarını etkiliyor. Ve elbette Rusya’nın ABD’ye karşı duruşu, [ABD’nin] Avrupa’da nasıl hareket ettiğini de etkiliyor."