Tüberküloz (verem) vakaları geçen yıl İngiltere'de hem göçmenler hem de İngiltere'de doğanlar arasında yüzde 13 artış gösterdi.
REKLAM
Anja Madhvani çölün ortasında suyu bittiğinde zaten hastaydı.
2018 yılında ultramaraton koşmak için İngiltere'den Fas'a seyahat etmişti ama yeterince yemek yiyemiyordu. Akşamları kamp yaparken ateşi çıkıyordu ve öksürdüğünde kan geliyordu.
Sonrasında ise halüsinasyonlar başladı.
Şu anda 35 yaşında olan Madhvani, Euronews Health'e yaptığı açıklamada, "Pişmiş topraktan oluşan geniş alanda tek başımaydım. Ve içimde ölüyormuşum gibi fiziksel bir his vardı."
Sonunda yarışı bitirip İngiltere'ye döndüğünde doktorlar önce grip, ardından da göğüs enfeksiyonu teşhisi koymuş. Daha sonraları çekilen röntgenler ve balgam testi ise Madhvani'nin aslında tüberküloz (verem) olduğunu ortaya çıkardı. Böylece Madhvani o yıl dünya çapında verem teşhisi konulan yaklaşık 6,9 milyon kişiden biri yaptı.
Madhvani'nin hastalığı atlatması hastanenin izolasyon ünitesinde 11 gün, günlük haplarla geçirdiği yaklaşık bir yıl ve kendini yeniden kendi gibi hissetmesi de bir yıl sürdü.
Leeds'te bir etkinlik yöneticisi olan Madhvani, "İlerleme çok yavaştı," diyor. "Bir süredir içimde bu ölümcül şeyle dolaşıyordum ve hiçbir fikrim yoktu... Bunlardan bazıları hala biraz varlığını sürdürüyor."
Verem 19. yüzyıldan kalma bir hastalık olarak görülüyor. O dönemde İngiltere'deki tüm ölümlerin dörtte birinden "veremin" sorumlu olduğu düşünülüyor.
Ancak 2023 yılında tahminen 1,25 milyon kişinin ölümüne yol açan verem, dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalığı olmaya devam ediyor. Çoğunlukla Güneydoğu Asya, Afrika ve Batı Pasifik'teki ülkeleri etkiliyor ve yoksullukla yakın bağlantısı nedeniyle genellikle "sosyal bir hastalık" olarak adlandırılıyor.
COVID-19 salgını sırasında yaşanan gerilemenin ardından İngiltere gibi zengin ülkelerde veremin yeniden canlandığını gören uzmanlar, diğer bulaşıcı hastalıklardan diyabet gibi kronik rahatsızlıklara kadar sosyal yoksunlukla ilgili diğer sağlık sorunları için kömür madenindeki kanarya olduğunu belirtiyor.
Liverpool Tropikal Tıp Okulu TB Araştırma Merkezi'nin müdür yardımcısı ve bulaşıcı hastalıklar doktoru Dr. Tom Wingfield, Euronews Health'e yaptığı açıklamada, "Verem, yoksulluğun arketipik hastalığı olduğu için... gerçekten diğer koşullar için bir habercidir" dedi.
İngiltere genelinde tüberküloz vakaları arttı
İngiltere'de geçen yıl 5.480 verem vakası bildirilmiş olup bir önceki yılki yüzde 11'lik artışın üzerine 2023'e göre yüzde 13'lük bir artışla en az 1971'den bu yana en büyük yıllık artış kaydedildi.
Batı Avrupa'daki herhangi bir yerden daha fazla yeni verem vakasına sahip olan Doğu Londra'daki bir klinik, verem hastaları için 4,63 milyon sterlinlik (5,55 milyon euro) bir merkezi açacak kadar yaygın hale geldi. Geçen yıl 294 hastayı tedavi etti.
Verem, başta omurga ve beyin olmak üzere vücudun geri kalanına saldırmadan önce yıllarca akciğerlerde uykuda kalabilen bir bakteriden kaynaklanıyor. Şu anda mevcut olan tek aşı küçük çocuklarda hastalığın önlenmesine yardımcı olurken, yetişkinler için etkili değil.
İngiltere'deki yeni vakaların çoğu, ülkeye gelmeden yıllar önce enfekte olmuş olabilecek göçmenler arasında görüldü.
Ancak İngiltere'de 2012'den bu yana her yıl düşen tüberküloz vakaları, üst üste ikinci yılda da İngiltere'de doğanlar arasında artış gösteriyor. Enfeksiyonlar İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'da da artıyor.
Vakalardaki artış büyük olasılıkla kısmen COVID-19 salgını sırasında tıbbi bakımdaki aksaklıklardan kaynaklanıyor, yani birikmiş TB enfeksiyonları ancak şimdi tespit ediliyor.
Bu yeterince büyük bir artış ki, bu gecikmeler muhtemelen hikayenin sadece bir parçası.
Evsiz olan, kalabalık ortamlarda yaşayan, halihazırda veya daha önce hapse girmiş olan, uyuşturucu veya alkol kötüye kullanımı geçmişi olan veya yetersiz beslenmeyle boğuşan kişiler arasında tüberküloz riski daha yüksektir.
2024 sonu itibariyle, İngiltere'de 15 yaş ve üzeri verem hastalarının sadece yüzde 13,1'i en az bir sosyal risk faktörü bildirdi ancak veriler eksik olduğundan, bu sayının düşük olması muhtemel.
"Artışların nereden kaynaklandığını rakamlardan oldukça iyi biliyoruz. İngiltere ve Hindistan'da vereme odaklanan ve kar amacı gütmeyen TB Alert'ün yönetici mütevellisi Paul Sommerfield, Euronews Health'e verdiği demeçte, hastalığın nedeninin hala biraz gizemli olduğunu belirtti.
Veremle nasıl mücadele edilir?
Bu ayın başlarında İngiltere Sağlık Güvenliği Ajansı (UKHSA) uzmanlardan ülkede veremi daha iyi önlemek, tespit etmek ve kontrol altına almak için güncellenmiş beş yıllık eylem planını değerlendirmelerini istedi.
Mevcut plan, Madhvani'nin karşılaştığı gibi teşhis gecikmelerini engellemeyi, çoğu hastanın tedavisini tamamlamasını, verem için daha fazla test yapılmasını ve sağlık çalışanlarının verem belirtilerini tespit edebilmesini sağlamayı amaçlıyordu.
Ancak Sommerfield, özellikle yüksek riskli topluluklarda belirtiler ve tıbbi bakıma nasıl erişileceği konusunda farkındalık yaratma çabaları için yeni plana yeterli para eklenip eklenmeyeceğinin hala belirsiz olduğunu ifade etti.
UKHSA yeni planın öncelikleri ya da bütçesiyle ilgili soruları yanıtlamayı reddetti.
Kurumun TB birimi başkanı Dr. Esther Robinson, Euronews Health'e yaptığı açıklamada, hastalığı "ciddi bir halk sağlığı sorunu" olarak nitelendirdi ve insanları inatçı, mukuslu öksürük de dahil olmak üzere semptomları varsa test yaptırmaya çağırdı.
Wingfield'ın plan için bazı fikirleri var. Tüberküloz riski taşıyan yeni göçmenler için daha fazla tarama yapılmasını isteyen Wingfield, çok az sayıda uygun kişinin teste tabi tutulduğunu ve denizaşırı ülkelerden işe alım yapan işverenlerin programın finansmanına yardımcı olabileceğini belirtti.
Ayrıca hükümetin verem hastalarının sosyal ve mali sorunları hakkında daha fazla bilgi toplamasını, böylece bu kişilerin barınma, gıda bankaları ve diğer hizmetlere bağlanabilmesini istiyor.
Wingfield, İngiltere'deki pek çok verem doktorunun "yemek almaları, otobüs parası ödemeleri için ya da sadece zor durumda oldukları için baktıkları birine ceplerinden para verdiklerini" söyledi.
Bu arada Madhvani, özellikle tedavileri tamamlandıktan sonra verem hastalarına yönelik ruh sağlığı desteğindeki eksikliklere dikkat çekti.
"Sistemin bunun ne kadar korkutucu ve yalnızlık verici bir durum olduğunu anladığını sanmıyorum, özellikle de tedaviyi bitirip tekrar dünyaya atıldığınızda. Artık takip yok," dedi.
Tedaviyi kolaylaştırmak için erken teşhis
Parlak noktalardan biri, İngiltere'deki hastaların çok azının ilaçlara dirençli tüberküloz formlarına sahip olması; bu da tedaviyi daha zor ve daha pahalı hale getirebiliyor.
İlaç direnci, insanların tıbbi bakıma erişmekte zorlandığı veya tedaviyi erken bıraktığı ülkelerde daha büyük bir sorun teşkil ediyor. İlaçlar bazen acı verici yan etkilere neden oluyor ve insanların bunları dört ila dokuz ay boyunca her gün almaları gerekiyor.
Sommerfield, "Verem ile başa çıkmak için oldukça iyi bir sistemimiz var ancak mesele insanları düzgün bir şekilde tedavi etmek için yeterince erken bulabilmek," dedi.
Tüberküloza yakalanan bazı kişilerde hastalık asla gelişmez. Ancak enfeksiyonu erken teşhis etmek Madhvani gibi hastalar için kritik önem taşıyor.
Madhvani tüberküloza nasıl yakalandığını bilmiyor. Ancak teşhis konulmadan önce bilmeden eşine, arkadaşlarına, aile üyelerine ve iş arkadaşlarına bulaştırmış.
Madhvani'nin annesi dışında hiçbirinde hastalık gelişmedi ve anne, yedi yıl sonra bile hala sağlık sorunlarıyla mücadele ediyor.
Madhvani'nin enfekte ettiği başka bir kişide gizli tüberküloz vardı ama henüz hastalık yoktu. Doktorlar hastalığı önlemek için ona ilaç vermişler ama o ilacı erken bırakmış.
Madhvani yıllar sonra "bana hastanede bir fotoğrafını gönderdi, bir deri bir kemik kalmıştı... ve benden daha kötü görünüyordu" dedi. İlk tepkisi, tüberkülozu yeterince ciddiye almamış olmasından dolayı öfkelenmek olmuş.
"İnsanların, eğer tedavi olmazsanız hastalığın size ne yapacağını anladıklarını sanmıyorum," dedi. "Ne kadar varlıklı olduğunuzun, seyahat edip etmediğinizin bir önemi yok. Eğer hastalıkla temas ederseniz, risk altındasınız demektir."