Uluslararası sağlık kuruluşlarının yeni raporuna göre, Avrupa’daki HIV vakalarının yarısından fazlası etkili tedavi için çok geç teşhis ediliyor.
Her yıl Avrupa’da binlerce kişiye HIV teşhisi konuyor ve bu teşhislerin yaklaşık yarısı çok geç yapıldığı için hastalık daha ciddi bir durum alıyor.
Uluslararası sağlık kurumlarının yeni raporuna göre Avrupa’nın acilen daha iyi korunma ve test uygulamalarına, ayrıca daha yüksek kamu bilincine ihtiyacı var.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) Avrupa Bölge Direktörü Dr. Henri Kluge, “İnsanların basit bir test yaptırmasını engelleyen ölümcül damgalanma ve ayrımcılık bariyerlerini ortadan kaldırmak için yeterince çaba göstermiyoruz” dedi.
Erken teşhisin “bir ayrıcalık değil, uzun ve sağlıklı bir yaşama açılan kapı ve HIV’i durdurmanın anahtarı” olduğunu da vurguladı.
DSÖ ve Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi tarafından perşembe günü yayımlanan rapora göre, 2024 yılında Avrupa’da toplam 105 bin 922 kişiye HIV teşhisi kondu. 1980’lerden bu yana toplam 2,68 milyon vaka bildirildi.
Rapora göre 2024’teki tüm HIV teşhislerinin yarısından fazlası geç teşhis kategorisine giriyor. Vakaların yüzde 33,6’sında virüs tespit edildiğinde hastalık zaten ilerlemiş durumdaydı.
Rapor ayrıca, beklenen ve bildirilen vaka sayıları arasındaki farklara dayanarak, teşhis edilmemiş HIV ile yaşayan kişi sayısının arttığını gösteriyor.
Dr. Kluge durumu “bulaşmayı körükleyen sessiz bir kriz” olarak tanımladı.
Ölümcül gecikmeler
COVID-19 salgınının ardından artan testler nedeniyle yaşanan zirve dışında, son 10 yılda Avrupa’daki bildirilen HIV enfeksiyonları azalma eğiliminde. Ancak rapor bu düşüşün yanıltıcı olabileceğini belirterek, teşhis gecikmelerinin rakamları yapay olarak düşürdüğünü ve geç başlayan tedavinin hastalar için daha kötü sonuçlar doğurduğunu vurguluyor.
Geç teşhisin en yüksek olduğu ülkeler Bosna-Hersek (yüzde 80,6), Kuzey Makedonya (yüzde 74,5), Hırvatistan (yüzde 68,3) ve İsveç (yüzde 66,7) oldu.
Buna karşılık Finlandiya (yüzde 27) ve Kıbrıs (yüzde 41) en düşük oranları bildirdi.
HIV bağışıklık sistemine saldırarak kişiyi diğer enfeksiyonlara karşı savunmasız hâle getiriyor. Uygun tedavi olmazsa AIDS’e dönüşebiliyor. Hâlâ kesin bir tedavisi bulunmasa da uygun bakım ile HIV tamamen kontrol altına alınabiliyor ve hastalar normal bir yaşam sürdürebiliyor.
Geçen yıl Avrupa bölgesinde 7 bin 161 AIDS vakası bildirildi. Ancak rapor, Almanya, İspanya ve İsveç gibi büyük ülkelerin veri sağlamaması nedeniyle gerçek tablonun daha geniş olabileceğini belirtiyor.
2024’te Avrupa’da HIV bulaşma yollarında ilk sırada heteroseksüel ilişki (yüzde 62) yer aldı; bunu erkekler arasındaki cinsel ilişki (yüzde 13) ve enjeksiyon yoluyla uyuşturucu kullanımı (yüzde 12) izledi.