Avrupa Parlamentosu'nda 348 evet ve 274 hayır oyu ile kabul edilen dijital telif hakları yasası iki yıl içerisinde uygulamaya girmiş olacak. Bu durum Google ve Facebook gibi dijital patformlar kadar internet kullanıcılarını da etkileyecek. İşte bilmeniz gerekenler.
REKLAMAvrupa Parlamentosu (AP) online telif haklarını (copyright) düzenleyen yeni yasayı onayladı. Düzenlemeyle, Google, Yahoo ve Yandex gibi arama motorlarının gazeteci, yazar ve müzisyen gibi yayıncıların ürettiği içerikleri kullanarak yarattıkları servisler için lisans anlaşması imzalaması gerekecek.
Yasa Facebook, Twitter ve Instagram gibi dijital platformları da ciddi şekilde etkileyecek. Çeşitli tedbirlerle kullanıcıların telif hakları yasalarıyla korunan ürünleri yüklemelerine engel olunacak. Çünkü yüklenen içerikten kullanıcılar değil platformun kendisi sorumlu tutulacak.
YouTube gibi platformların fikri mülkiyet haklarına aykırı içerikleri kaldırması ve orijinal içerikleri sağlayanlara daha fazla ödeme yapması sağlanacak. Yine örneğin 'Google Haberler' gibi internet platformlarının, yayıncıların içeriklerini yayınlayabilmesi için her biri ile lisans anlaşması yapması gerekecek.
Yasanın bilgi özgürlüğünü kısıtlayacağı, küçük firmaları finansal yüklere boğarken büyük şirketlere fayda sağlayacağı eleştirileri yapılırken AB Komisyonu reformun amacının bloğun kültürel mirasını korumak ve yayıncılar ile sanatçıların haklarını adil şekilde almalarının sağlanması olduğunu savunuyor.
Günlük hayatımızı nasıl etkileyecek?
AP'de onaylanan 'Telif Hakları Yasası' aslında oldukça kapsamlı bir paket ancak bu paket içerisinde iki madde günlük hayatı en yakından ilgilendiren noktaları içeriyor. Bunlardan biri 'link vergisi' ve diğeri 'yükleme filtresi' ile ilgili.
Link vergisi (11. madde) genel olarak haberlerle ilgili bir düzenleme. Örnekte olduğu gibi Google haberler ve Yahoo haberler bundan böyle linkini verdiği içerik için bir telif hakkı ödemek durumunda olacak.
Dolayısıyla ya bu hizmeti tamamen kaldırmayı tercih edecek ya da link verebileceği olası tüm haber kurumlarıyla lisans anlaşmaları yapacak. Örneğin İspanya benzer bir yasayı geçirdiğinde Google bu ülkede haber hizmetini sona erdirmişti.
Yükleme filtreleri(13. madde) ise sosyal medya platformlarında telif hakkı olan veya olabilecek hiçbir paylaşımın yapılmasına müsaade etmeyen filtreler konulması anlamına geliyor.
Örneğin okuduğunuz bir kitapta hoşunuza giden bir sayfadaki cümlelerin resmini çekip Instagramda paylaşamayacaksınız. Ya da Twitter'de bir filmden veya diziden sahne kullanarak 'meme' adı verilen popüler kültür referanslı bir yorum ya da tepki veremeyecek, YouTube'a sevidiğiniz bir şarkının karaoke versiyonunu söylediğiniz bir videonuzu yükleyemeyeceksiniz.
En fazla kimler olumsuz etkilenecek?
Google ve Facebook başta olmak üzere bu gibi dijital platformlar lisans almak ve sözleşme yapmak zorunda kalacakları için maddi açıdan en büyük bedeli ödeyecek. Bu sözleşmeleri yapmak yerine verdikleri hizmetleri kaldırırlarsa bilgiye erişim özgürlüğü açısından internet kullanıcıları etkilenecek.
Ancak mesele, ifade şekillerinin çoğulculuğu ve ifade özgürlüğünün yanında diğer bazı iş modellerinin de temelinden sarsılacak olması. Örneğin bilgisayar oyunlarını oynarken oyunu kaydeden ve oyunlar hakkında yorumlar yapan YouTube kullanıcıları artık bu gibi içerikler üretirken geniş telif hakkı filtrelerine takılabilecek.
YouTube, Daily Motion, Vimeo, Facebook ve benzeri platformlarda hali hazırda telif haklarını çiğneyen içeriklerden gelir elde eden tüm kullanıcılar bu içeriklerin otomatik olarak kaldırılmasıyla gelirleri bir anda kesilecek.
İş modeli büyük oranda orijinal içeriklere link vermeye dayanan orta ve küçük ölçekli platformların ve sitelerin bunu sürdürmesi çok zor.
En çok kimlere yarayacak?
Tartışmasız ilk sırada avukatlar bulunuyor. İkinci sırada haber üreten kurumlar. Üçüncü sırada ise tüm sanatsal, bilimsel ve fikirsel içerik üreticileri.
Geniş ölçekli sansür endişesi
Çoğu zaman orijinal içerik üreticisi telif hakkı için bu dijital platformlara başvurmayacak bile belki ancak platform bu içeriklerin kullanım hakkını elinde bulundurmadığı sürece kullanılmasına müsaade edemeyeceği için daha en baştan sert ve geniş bir filtreleme yoluna gidecek.
Hiciv kapsam dışı ancak kim karar verecek
Çıkartılan yasa paketi içerisinde 'hiciv' yapılan içerikler için istisna getirildiği belirtiliyor ancak tüm yüklenen içeriklerin insan çalışanlar tarafından kontrol edilip filtrelenmesi mümkün olamayacağından neyin hiciv olup olmadığına yapay zeka algoritmalarının karar vermesi gerekecek. Yazılımlar bu anlamda henüz yeterince gelişmediği için de sansür çerçevesi oldukça geniş çapta tutulacak.
Yaşanan ikilemin temelinde ne yatıyor?
İkilemin temelinde bilginin doğası yatıyor. Bilgi aynı anda hem özgür olmak istiyor hem de değerli.
AP Başkanı Antonio Tajani, "Bu yasa ile dijital vahşi batı son bulacak ve modern kurallar işleyecek." diyor ancak modern toplum bugün ciddi anlamda serbest ve hızlı paylaşım kültürü üzerine kurulu hale geldi.
REKLAMToplumun dijital ortamda paylaşarak etkileşim içinde olduğu ve paylaşarak ortak paydasını güçlendirdiği bu dönemde bireyler içeriğe ucuz ve özgürce farklı yollardan erişebilmek ve eriştiği içeriği kendi kimliğini tanımlayan bir şekilde paylaşabilmek istiyor.
Ne var ki tüm bunların olabilmesi için önce içeriği üreten birilerinin olması şart. Bu da bilgi ve içerik değerli kılındığı sürece mümkün.
Kaliteyi ve yaratıcılığı tetikleyen bir ekonomi modeli
Avrupa'da bu dengenin özgürlükten yana fazla ağrı bastığı ve bu durumun kaliteli, doğru ve yararlı bilgi ve içeriği azalttığı düşünülüyor. Ödüllendirildiği takdirde içeriklerin daha yaratıcı olacağı ve ilerlemenin hızlanarak yeni tür ekonomileri ve iş modellerini oluşturacağı kaydediliyor.
Var olan sistemde içerik üreticileri telif haklarını alamıyor ve pek çok kişi ve kurum başkasının sırtından gelir elde ediyor. Dolayısı ile üreticilerin hakkını alması konusunda bir itiraz bulunmuyor ancak tartışma bunun yöntemi noktasında ortaya çıkıyor. Pek çok uzman yasadaki tariflerin yeteri kadar net ve keskin olmadığını ileri sürerek farklı ülkelerde farklı mahkemelerin değişik yorumlar getireceği ifade ediliyor.
Ne zaman yürürlüğe girecek?
Yasama süreci AP oylaması ile tamamlanmış değil. AP'de onaylanan bu yasa şimdi AB bakanlar konseyinin önüne gelecek ve onlardan da resmi onay aldığı takdirde üye ülkelere aksettirilecek ve üye ülkeler de ulusal yasalarını bununla uyumlu hale getirmekle yükümlü olacak.
REKLAMAvrupa Konseyi'ne gelen açıklamalar yasanın onaylanacağı yönünde ancak uygulamanın tüm ülkelerce adapte edilmesi ve yürürlüğe girmesi iki yıl sürecek.
WhatsApp'ta ücretsiz bültenimize abone olun, Türkiye ve dünya gündeminden seçtiğimiz haberler her gün telefonunuza gelsin! Abone olmak için tıklayın