Kadın cinayetleri nasıl haberleştirilmeli? Haber dili ve görsel seçiminde nelere dikkat edilmeli?

Güleda Cankel'in cenaze töreninden
Güleda Cankel'in cenaze töreninden © Anadolu Ajansı
By Menekse Tokyay
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

Kadın cinayetlerine dair haberlerde kullanılan dil ve görsel seçimi, basın etiğine dair tartışmaları körüklüyor.

REKLAM

Türkiye'nin sonu gelmeyen ve bir türlü çare bulunamayan sorunlarından biri olan kadın cinayetleri dur durak bilmiyor. Neredeyse her gün haber merkezlerine genç bir kadının kıskanç sevgilisi ya da bir annenin boşanmak istediği eşi tarafından öldürüldüğüne dair haberler düşüyor. 

Cinayetler kadar, bu tarz haberlerin veriliş de ülkede tartışılan konulardan. Tıpkı eski sevgilisi tarafından bıçaklanarak öldürülen 19 yaşındaki Ispartalı üniversite öğrencisi Güleda Cankel’le ilgili haber gibi. 

CNN Türk, olayı aktarırken seçtiği haber fotoğrafında failin yüzünü mozaiklemeyi tercih etti. Aynı karede Güleda’nın yüzü görünüyordu.

Bu fotoğraf basın etiğine dair tartışmaları alevlendirdi. Zira haberin fotoğrafında Güleda’nın katiliyle birlikte samimi pozunun yer alması ve üstelik katil zanlısının görüntüsünün buzlanması bunun bir kadın cinayeti olduğunun yeterince önemsenmediği yönünde yorumlara yol açtı.

Benzer şekilde A Haber de maktulün fotoğrafını olduğu gibi kullanırken failin yüzünü mozaikledi.

Kimilerine göre bu tercih, "internette bir tık daha alabilmek uğruna şiddetin pornografisine yol açtı", kimilerine göre ise “aşk cinayeti” algısı yaratarak katilin masum gösterilmesine, cinayetin romantize edilerek yeniden üretilmesine...

Genelgeçer bir etik kural yok

Batılı ülkelerde de Türkiye’de de bu konuda genelgeçer bir etik kural yok. Ancak prestijli basın yayın organları maktulün fotoğrafını kullanmayı tercih etmiyor; ancak ve ancak kamu yararı gözetiliyorsa, yani konunun haber değeri izleyiciyi şok etmesinden daha ağır basıyorsa fotoğraf kullanılıyor.

Katilin veya saldırganın görüntüsü ise, eğer kendi veya ailesinin talebi bu yönde ise, mozaikleniyor. Ancak katilin görüntüsünün mozaiklenip kurbanın açıkta bırakıldığı uygulamalara rastlanmıyor.

Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele ve Dayanışma günü 25 Kasım'da, medyanın kadın cinayetlerini haberleştirmede nelere dikkat etmesi gerektiğini irdeledik. Basın etiğine göre kadına yönelik cinayetlerde maktule ve katile dair görsel seçimi nasıl olmalı?

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Meslek İlkelerini İzleme Komisyonu üyesi Prof. Yasemin Giritliİnceoğlu’na göre; kadın cinayeti haberleri failin ifadeleriyle yazılmamalı, zira maktul artık yaşamadığı için katilin / failin iddialarını çürütecek durumda değil.

euronews Türkçe’ye konuşan Prof. İnceoğlu, “Maktul fotoğrafı kullanılmak suretiyle teşhir ediliyor, oysa fotoğraf ancak çok gerek varsa kullanılmalı. Bu örnekte fotoğraf hiçbir gerek yokken kullanılmış; üstelik de maktul yerine katilin / failin yüzü mozaiklenmiş, adeta katili korurcasına,” diyor.

Maktulü öldürme biçimi de ayrıntılı verilmemeli

Ayrıca, haberde katilin maktulü öldürme biçiminin de tüm detaylarıyla yer almasını doğru bulmayan İnceoğlu, şu şekilde açıklıyor:

“Adeta kullanım talimatı gibi özendirici model olacak türden ayrıntılar verilmemeli, zira intiharlarda olduğu gibi kadın cinayetlerinde de taklit vakalara rastlanabilir.”

İntiharlarda olduğu gibi kadın cinayetlerinde de taklit vakalara rastlanabilir

İnceoğlu’na göre, medya zaman zaman kadına yönelik cinayetleri dramatikleştiren, magazinleştiren veya normalleştiren bir dil kullanarak ahlaki kodları veya cinsiyetçi önyargıları ön plana çıkarabiliyor; zaman zaman bunları basit birer adli vaka olarak bile haberleştirebiliyor.

Benzer şekilde 2011 yılı Ekim ayında eşi tarafından boydan boya sırtından bıçaklanarak öldürülmüş olan Şefika Etik'in Haber Türk tarafından kullanılan fotoğrafına da herhangi bir mozaikleme yapılmaması tartışmaya yol açmıştı.

TGC’nin belirlediği ve yakın zamanda güncellenmiş Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu’na göre; “cinsel saldırı mağdurlarının fotoğrafları, görüntüleri veya kimlik bilgileri kesinlikle yayınlanmamalı; bu haberlerde animasyon ve canlandırma da kullanılmamalı.”

Sadece Ekim ayında 36 kadın öldürüldü

Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu'nun verilerine göre Türkiye'de sadece Ekim ayında 36 kadın öldürüldü. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ise geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, 2016’da 304, 2017’de 353, 2018’de 280 kadının öldürüldüğünü belirterek, “Bu yıl ise maalesef geçen yılın biraz üzerindeyiz” dedi. Türkiye’de son 11 yılda 2 bin 860 kadın cinayet kurbanı oldu.

Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Canan Güllü, “Habertürk olayından bu yana etik kuralsızlığı çok yaşamaktayız. Dil iyi kullanılmıyor ve bu cinayetlerden tıklanma sayısı adına heyecan yaratacak cümleler ya da merak uyandıracak kelimeler seçiliyor, son olayda olduğu gibi mağdur ikincil mağduriyet yaşıyor” diyor.

REKLAM

Euronews Türkçe’ye konuşan Güllü, “Ardında mutlak bir sebep arayan ve o sebep-sonuç ilişkisi içinde yansımalar yaratılan bu vahşet, katiller açısından erkeklik olgusunu pompalayıp reklam aracı olarak kullanılmaya başlandı” diyor ve "bu sürecin faturasını kendisine medya kanalıyla aşk enjekte edilen genç kadınların ödediğini” belirtiyor.

Katiller açısından erkeklik olgusunu pompalayıp reklam aracı olarak kullanılmaya başlandı

ABD'de de tartışma konusu

ABD'nin ulusal haber kanalı ABC, geçtiğimiz günlerde gazeteci Tracey Spicer’ın sunduğu ve Avustralya’da çekilen #MeToo (Ben de) hareketine dair belgeselde cinsel taciz mağdurlarının isimlerini mozaiklemediği için özür dilemiş, hatayı düzeltene kadar programı medya portalından kaldırmıştı.

Prof. İnceoğlu, “Buradaki en büyük tehlike bu şiddete bağışıklık kazanmamız, normalleştirmemiz, medya erkek egemen ideolojiyi haberleştirme biçimi ile yeniden üretiyor” diyor.

İngiliz haber kanalı BBC'nin bu konuda hazırladığı rehberde ise, cinsel şiddete dair verilen haberlerin şiddetin etkisini daha da artıracak şekilde hazırlanmaması, "saldırgan" ifadeler kullanılmaması, cinsel saldırılarla ilgili her türlü haberin uygun bir hassasiyetle ele alınması gerektiği vurgulanıyor. BBC ayrıca cinayette kullanılan tekniklerin de ayrıntılı şekilde aktarılmasını, kriminal eylemlerde bulunan kişilerin bu eylemlerini teşvik edecek ifadeler kullanılmasını doğru bulmuyor.

BBC'nin bu konudaki rehber kitapçığında, insanların çektiği acıyı doğru ve eksiksiz şekilde aktarırken, bir yandan da bu acıya konu olan kişinin mahremiyeti ve haysiyetine yönelik saygının da dengeli bir şekilde korunması gerektiğini vurguluyor.

REKLAM
Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Kadın cinayetlerinde hak arayışı: Avukatlıkta etik ilkeler ne olmalı?

Kadına şiddet Avrupa'da da artış gösteriyor: Şiddetin coğrafyası yok

TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Başkanvekili Yüceer: Kadının aile dışında da yeri var