Dünyada kimyasal silah kullanımının yasaklanması amacıyla pek çok kez uluslararası girişimde bulunulmasına rağmen yüzyıllardır savaş ve çatışmalarda toplu katliamlar için kullanılan bu silahlar halen can almaya devam ediyor.
REKLAMDünyada kimyasal silah kullanımının yasaklanması amacıyla pek çok kez uluslararası girişimde bulunulmasına rağmen yüzyıllardır savaş ve çatışmalarda toplu katliamlar için kullanılan bu silahlar halen can almaya devam ediyor.
Tarih boyunca pek çok savaş ve saldırıda kullanılan kimyasal silahlar, basit laboratuvarlarda yüzlerce farklı türde üretilebiliyor.
Konvansiyonel silahlara göre üretimi daha ucuz ve kolay olan kimyasal silahlar, günümüzde halen çok sayıda cana mal oluyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Rusya'nın kimyasal silah kullanabileceğinden duyduğu endişeyi dile getiriyor ve Ukrayna'nın kuşatma altındaki liman kenti Mariupol'dan bu silahların kullanıldığına dair henüz teyit edilmemiş raporlar geliyor.
Kimyasal silahların kullanımı neden engellenemiyor?
Kimyasal silahların kullanılmasının yasaklanması amacıyla çok sayıda uluslararası girişime rağmen bu silahların kullanılması halen tam olarak engellenebilmiş değil.
Son olarak 29 Nisan 1997'de yürürlüğe giren Kimyasal Silah Sözleşmesine, 192 ülke taraf oldu. İsrail, Mısır, Kuzey Kore ve Güney Sudan ise anlaşmaya dahil olmayı kabul etmedi.
Sözleşmeyle kimyasal silahların üretimi, depolanması ve kullanımı yasaklanıyor. Ayrıca ülkeler, kimyasal silah stoklarını ve bunların nerede üretilebileceğini bildirmek zorunda.
Suriye'de kimyasal silah saldırısı iddialarını araştırmak üzere BM görevlileri Suriye'ye gitmişti AP Photo
Antlaşma, Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü (OPCW/KSYÖ) tarafından denetleniyor.
Suriye'de yakın geçmişte yapılan saldırılar KSYÖ tarafından kayıt altına alındı ve izlendi.
Anlaşmaya göre, belirlenmiş en tehlikeli toksinlerin ve bunların öncüllerinin kullanımı yasaklanmış durumda.
Buna sinir gazları sarin, VX ve Sovyet döneminde geliştirilen Novichok'un yanı sıra zehirli risin ve kabarma maddesi kükürt hardalı da dahil.
KSYÖ, kimyasal bir silahın, toksik özellikleri nedeniyle "yaşam süreçleri üzerindeki kimyasal etkisiyle ölüme, vücudun geçici faaliyetlinin durmasına veya kalıcı hasara neden olabilen herhangi bir kimyasal" olduğunu belirtiyor.
Klor gibi kontrol edilmeyen bir kimyasal da bir çatışmada kullanılırsa kimyasal bir silah haline gelebilir.
İnsan hakları grupları tarafından kınanmasına ve eleştşrilmesine rağmen, beyaz fosfor yasaklı değil.
Keza ayrı bir uluslararası anlaşma kapsamına giren misket bombaları da yasaklanmış değil.
Biden, Rusya'nın Ukrayna'da kimyasal silah kullanması durumunda karşılık vereceklerini açıkladı
Kimyasal silah saldırısı geçmişte nerelerde kullanıldı?
Kükürt (sülfür) hardalı, ilk olarak, kimyasal silahlara maruz kalma nedeniyle yaklaşık 90 bin kişinin hayatını kaybettiği Birinci Dünya Savaşı sırasında büyük oranda Belçika'nın Ypres kentinde kullanıldı.
REKLAMBirinci Dünya Savaşı boyunca Almanya, Fransa ve İngiltere tarafından kullanılan zehirli gazlar, 1 milyondan fazla kişinin ölümüne ya da yaralanmasına sebep oldu.
İkinci Dünya Savaşı'nda yaklaşık 3 milyon Yahudi, Naziler tarafından Auschwitz ve Chelmno gibi toplama kamplarında öldürüldü.
Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'in, 16 Mart 1988'de düzenlediği, tarihe kara bir leke olarak düşen Halepçe katliamında kullanılan kimyasal gaz saldırısında çoğunluğu kadın ve çocuk en az 5 bin kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı.
Japonya'da 1995'te bir tarikat üyeleri, Tokyo metrosuna sarin gazı salarak 13 kişiyi öldürdü ve binlerce kişinin (5 bin 500) çeşitli derecelerde yaralanmasına neden oldu.
Onlarca yıllık göreceli olarak az kullanımdan sonra, sarin ve klor içerikli varil bombaları Suriye'deki iç savaş sırasında, sahada sistematik olarak kullanıldı, binlerce kişi öldü veya yaralandı.
REKLAMYaklaşık 150 vaka inceleyen KSYÖ, şu ana kadar 20 kullanımı teyit etti.
Suriye'de Rusya destekli ordu güçlerinin ve daha az oranda IŞİD savaşçılarının, savaş sırasında kimyasal silah kullandığı tespit edildi.
Rusya ve Suriye, kimyasal silah kullandıklarını reddediyor. Aksine isyancıları ve siyasi muhalifleri suçluyor ya da saldırıların kendilerini hedef haline getirmek için düzenlendiğini, yani kendilerine komplo kurulduğunu iddia ediyor.
Beşşar Esad yönetiminin, Suriye'nin Doğu Guta bölgesinde Ağustos 2013'te düzenlendiği kimyasal saldırıda, bin 400'ün üzerinde sivil hayatını kaybetti. Sarin gazı kullanılarak gerçekleştirilen saldırı, tek seferde en fazla can kaybı olarak kayıtlara girdi.
Rusya, KSYÖ üyesi devletler tarafından, biri Mart 2018'de İngiltere'de eski Rus askeri istihbarat subayı çifte ajan Sergey Skripal ve kızına, diğeri ise Ağustos 2020'de Sibirya'da Devlet Başkanı Vladimir Putin'i eleştiren muhalif lider Aleksey Navalny'ye yönelik olmak üzere, sinir gazı Novichok ile iki saldırıdan sorumlu tutuldu.
REKLAMŞam yönetimi, 2013'teki saldırısından sonra gelen uluslararası baskılar neticesinde kimyasal silah stoklarının imha edilmesini kabul etti.
Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü (KSYÖ) gözetiminde kimyasal silahların bir kısmı açık denizde imha edildi fakat bir yıldan fazla süren imha işleminin ardından ordu güçleri, kimyasal saldırılara devam etti. BM ve KSYÖ silah stokların hepsinin teslim edilmediğini açıkladı.
Suriye, Nisan 2021'de Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü'ndeki oy hakkından mahrum bırakıldı. Bu arada Şam, müfettişler tarafından bulunan birkaç yasaklı maddeyi açıklamadı.
Ukrayna'da kimyasal silah tehdidi
Kiev'den, Rus güçlerinin kuşatma altındaki liman kenti Mariupol'da kimyasal silah kullandığına dair bilgi ve raporların incelendiğini bildirdi.
Ukrayna, daha önce Washington'ın dile getirdiği endişeyi tekrarlamış ve Rus güçlerinin yasaklı kimyasalları kullanabileceğini belirtmişti.
REKLAMRusya, KSYÖ'ye resmi olarak beyan ettiği tonlarca kimyasalı imha etti. Ancak gerek Skripal olayı gerekse Navalny'ye yönelik Noviçok gazıyla yapılan saldırılar nedeniyle Batı ile uzun süreli gerilim yaşadı. Elinde hala kimyasal silah bulunduğu öngörülüyor.
Hem Rusya hem de Ukrayna, Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü üyesi.
Bu arada Moskova, örgütün hem Lahey'deki hem de Birleşmiş Milletler'deki kimyasal silah saldırılarının faillerini belirleme yetkisini sınırlamaya çalışıyor.
Miriupol kenti savaşın başladığı 24 Şubat'tan bu yana Rusya'nın kuşatması altında bulunuyor.
Kenti ele geçiremeyen Rus güçlerin, harabeye dönen şehre yönelik kimyasal saldırı düzenlemiş olabileceği iddia ediliyor. Ancak şu ana kadar herhangi bir kanıt bulunmuyor.
REKLAMNATO, ABD ve AB, daha önce yaptıkları açıklamalarda, Rusya'ya, kimyasal kullanılması halinde savaşın seyrinin değişeceği uyarısında bulunmuş ve bunun ağır sonuçları olacağı bildirilmişti.
NATO: Rusya'nın Ukrayna'da kimyasal silah kullanması ağır sonuçlara yol açar
Kimyasal silahlar ne kadar etkili?
Çok sayıda çeşidi olan zehirli kimyasallar, türlerine göre merkezi sinir ile solunum sistemi ve kan hücrelerine zarar veriyor.
Solunum sistemini tahrip ederek nefes almayı zorlaştıran kimyasal silahlar, zehirlenmelere ve kalp krizlerine neden oluyor.
Sinir gazları olarak bilinen sarin ve tabun, merkezi sinir sistemini etkileyerek bilinç kaybı, körlük ve felce yol açıyor.
REKLAMSolunum yolları salgılarında, salya ve tükürükte artışa yol açan sarin gazı, aşırı terleme bulantı ve kusmaya da neden oluyor.
1938'de Alman kimyager Gerhad Schrader tarafından bulunan sarin gazı, Nazi Almanyası'nda katliamlarda da kullanıldı.
Renksiz ve kokusuz olan sarin gazı, güçlü, geniş ve çabuk etki yaptığı için en çok tercih edilen kimyasal silah.