Tartışmalı sosyal medya ve internet haberciliği yasasında neler var?

REKLAM

Sansüre ve çok sayıda cezaya yol açacağı gerekçesi ile eleştirilen ve tartışma konusu olan sosyal medya ve internet haberciliğine ilişkin düzenlemeleri içeren yasa teklifi Meclis Genel Kurulu'na getiriliyor. İktidar, teklifi TBMM'nin yeni döneminde yasalaştırarak yürürlüğe sokmak istiyor.

Yasa teklifi geçtiğimiz aylarda TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul edilmişti. 

Tasarı içerisinde 'internet haber sitesi', 'İletişim Başkanı', 'İletişim Başkanlığı', 'Basın Kartı Komisyonu', 'medya mensubu', 'enformasyon görevlisi' gibi ifadelerin tanımı da düzenleniyor. 

Bu şekilde internet haber siteleri de süreli yayın kapsamına alınacak.

İnternet haber sitelerinde, faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi, yer sağlayıcısının adı ve adresi, kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve "iletişim" başlığı altında bulundurulması zorunlu olacak.

Haber tarihi ve güncellenme tarihleri her erişildiğinde değişmeyecek şekilde belirtilecek. 

Basın duyurularının ve yargı organlarınca verilen yayın yasağı kararları için beyannameler artık Cumhuriyet Başsavcılığı yerine Basın İlan Kurumu'na verilecek. Basın İlan Kurumu yayımın durdurulmasını hemen talep edebilecek. Bu değişikliğin işlemlerin daha hızlı ve etkin olması için yapıldığı ileri sürülüyor.

İnternet haber sitelerinin gelirleri ve çalışanlarının hakları ellerinden alınabilecek

Yayım durdurma müeyyidesi internet haber siteleri bakımından uygulanmayacak. İnternet haber sitesinin hükme uymaması halinde Basın İlan Kurumu 2 hafta içinde eksikliğin giderilmesini veya gerçeğe aykırı bilgilerin düzeltilmesini internet haber sitesinden isteyecek.

İstemin yerine getirilmemesi durumunda Basın İlan Kurumu internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla asliye ceza mahkemesine başvuracak. Mahkeme, en geç 2 hafta içinde kararını verecek.

Başvurunun kabul edilmesi halinde internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ilişkin hakları ortadan kalkacak. İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, bu kanun veya ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına engel olmayacak.

Son 2 yılın tüm arşivi muhafaza edilecek

İnternet haber sitesinde yayınlanan tüm içerikler, Cumhuriyet Başsavcılığı'na gerektiğinde teslim etmek için doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış şekilde 2 yıl süreyle muhafaza edilecek.

Düzeltme ve cevap yazısı 1 gün içinde aynı büyüklükte yayınlanacak

İnternet haber sitelerinde zarar gören kişinin düzeltme ve cevap yazısını sorumlu müdür, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL bağlantısı sağlanmak suretiyle, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorunda olacak.

İtiraza konu olan içeriğin çıkarılması durumunda düzeltme ve cevap yazısı da ilk 24 saati ana sayfada olmak üzere 1 hafta süreyle yayında kalacak.

İnternette yayınlanan habere dava açmak için süre 4 ay

Basılmış eserler veya internet haber siteleri yoluyla işlenen veya bu kanunda öngörülen diğer suçlarla ilgili ceza davalarının, günlük süreli yayınlar ve internet haber siteleri için 4 ay, diğer basılmış eserler için 6 ay içinde açılması zorunlu olacak. 

Bu süreler basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ilişkin suç ihbarının yapıldığı tarihten başlayacak.

Basın kartı başvurusu, niteliği ve türleri

Teklifle basın kartı başvurusu, niteliği ve türleri de belirlendi. Buna göre, basın kartı başvurusu İletişim Başkanlığı'na yapılacak ve bu kartı, resmi nitelikte bir kimlik belgesi olarak kabul edilecek.

Beş tür basın kartı olacak:

1. Göreve bağlı basın kartı: Bir medya kuruluşuna bağlı olarak çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarına ve enformasyon görevlilerine verilen basın kartı.
2. Süreli basın kartı: Görev alanı Türkiye'yi kapsayan yabancı medya mensuplarına verilen basın kartı.
3. Geçici basın kartı: Görev alanı Türkiye'yi kapsamamakla beraber geçici bir süreyle Türkiye'ye haber amaçlı gelen yabancı medya mensuplarına verilen basın kartı.
4. Serbest basın kartı: Geçici bir süreyle çalışmayan veya yurt dışında serbest gazetecilik yapan medya mensuplarına verilen basın kartı.
5. Sürekli basın kartı: En az 18 yıl mesleki hizmeti bulunan medya mensupları ve enformasyon görevlilerine ömür boyu verilen basın kartı.

Kimler basın kartı alabilecek?

• Türkiye'de faaliyet gösteren medya kuruluşlarının Türk vatandaşı medya mensupları 
• Süreli yayınların sahipleri veya tüzel kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların yönetim kurulu başkanları
• Medya kuruluşları adına hareket eden ve görev alanı Türkiye'yi kapsayan yabancı medya mensupları ile görev alanı Türkiye'yi kapsamamakla beraber geçici bir süreyle Türkiye'ye haber amaçlı gelen yabancı medya mensupları
• Yurt dışında yayın yapan medya kuruluşlarının Türk vatandaşı sahipleri ve çalışanları ve yurt dışında serbest gazetecilik yapan Türk vatandaşı medya mensupları
• Medya alanında hizmet veren kamu kurum ve kuruluşlarında ve kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personeli
• Medya alanında faaliyet göstermeleri şartıyla, sendikalar ile kamu yararına faaliyette bulunduğu tespit edilen dernek ve vakıfların yöneticileri

Kamu barışına ve devlet sırlarına karşı suç, casusluk ve terörden hüküm giymemiş olma şartları

Basın kartı talep edenlerin başvuruda bulunabilmeleri için;

REKLAM

• 18 yaşını bitirmesi
• En az lise veya dengi eğitim kurumundan mezun olması
• Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmaması 
• Ayrıca kasten işlenen bir suçtan dolayı 5 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına çarptırılmamış olması ya da şantaj, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, yalan tanıklık, yalan yere yemin, iftira, suç uydurma, müstehcenlik, fuhuş, hileli iflas, zimmet, irtikap, rüşvet, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçları ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, kamu barışına karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar, casusluk suçları ve terör suçlarından hüküm giymemiş olması

Medya faaliyeti dışında ticari faaliyette bulunmaması şartı da aranacak

Kart talep edenlerde ayrıca Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun hükümlerine uygun sözleşme yapması ve mücbir sebepler dışında işten ayrıldığı tarihten itibaren 1 aydan fazla olmamak üzere ara vermeden çalışmaya devam etmesi ve medya faaliyeti dışında ticari faaliyette bulunmaması şartı da aranacak.

Ne var ki bu şart; süreli yayın sahipleri veya tüzel kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların yönetim kurulu başkanları, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar, yabancı basın-yayın kuruluşlarında çalışan Türk vatandaşı medya mensupları için geçerli olmayacak.

Yabancı gazeteciler nasıl alacak?

Basın kartı talep eden yabancı medya mensuplarının medya kuruluşu tarafından görevlendirildiklerini belgelendirmeleri gerekecek. 

Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca çalışma izinlerinin olması istenecek. 

Bağlı bulundukları kuruluşun idare merkezinin bulunduğu ülkenin Türkiye'deki büyükelçilik, elçilik veya konsolosluklarından aldıkları takdim mektubunu ibraz etmeleri gerekecek. 

REKLAM

Tüm bunlardan sonra karşılıklılık esası da gözetilerek İletişim Başkanlığınca basın kartı verilebilecek.

Basın Kartı Komisyonu

9 üyeden oluşacak ve 2 üye İletişim Başkanlığını temsil edecek. Bunun yanı sıra işçi sendikası şeklinde faaliyet gösteren sendikalardan basın kartı sahibi üyesi en fazla olan sendika tarafından belirlenecek bir üye ile iletişim fakültesi dekanları veya basın kartı sahibi gazeteciler arasından yine İletişim Başkanlığınca belirlenecek bir üye de yer alacak. 

Üyelerin görev süresi 2 yıl olacak ancak süresi dolan üye yeniden seçilebilecek.

Komisyon nasıl karar verecek?

Komisyon; başvuru sahibinin niteliklerini, mesleki çalışmalarını, eserlerini, ödüllerini değerlendirerek basın kartı taşıyıp taşımayacağına karar verecek.

Buna göre, basın kartı sahibinin, kanunda belirtilen niteliklere sahip olmadığının veya bu nitelikleri sonradan kaybettiğinin anlaşılması halinde basın kartı İletişim Başkanlığınca iptal edilecek.

REKLAM

Basın kartı sahibi, basın ahlak esaslarına aykırı davranışlarda bulunması halinde ihlalin mahiyeti göz önünde bulundurularak Basın Kartı Komisyonu tarafından uyarılabileceği gibi basın kartının iptaline de karar verilebilecek.

Düzenlemeye tepkiler

Söz konusunu sosyal medya düzenlemesine uzmanlar ve muhalefet partileri tepki gösteriyor. Düzenlemenin "Türkiye’de zaten can çekişen ifade özgürlüğü daha fazla tehditle karşı karşıya" bırakacağını açıklayan DEVA Partisi, "Dezenformasyon Yasası, belirsiz ve muğlak kavramlarla dolu. Basın Kanun teklifiyle ceza kanununa bir madde eklenerek yeni bir suç ihdas ediliyor. Bu teklifin yasalaşmasıyla birlikte Türkiye’de gerçeğin ne olduğuna karar verecek olan iktidar aparatı olacak. İnternet haber siteleri yıllar boyunca ceza davası tehdidi ile karşı karşıya kalacak. Türk siyasi hayatı bu kadar yoğun ve kirli bir dezenformasyon sürecine bu iktidardan önce şahit olmamıştı" açıklamasında bulundu.