ABD Havacılık ve Uzay Ajansı'nın(NASA) gezegeni korumak adına geliştirdiği Çift Asteroid Yönlendirme Testi (DART) kapsamında insanlık tarihinde ilk defa bir asteroidi doğal yörüngesinden çıkardı. Asteroidi daha hızlı bir yörüngeye iten DART, gök cisminin yönünü değiştirme denemesinde başarılı oldu.
REKLAMABD Havacılık ve Uzay Ajansı'nın(NASA) gezegeni korumak adına geliştirdiği Çift Asteroid Yönlendirme Testi (DART) kapsamında insanlık tarihinde ilk defa bir asteroidi doğal yörüngesinden çıkardı. Asteroidi daha hızlı bir yörüngeye iten DART, gök cisminin yönünü değiştirme denemesinde başarılı oldu.
330 milyon dolarlık görev, Dünya'nın meteor çarpması sonucu yok olmasını potansiyel olarak engellemek için NASA'nın yedi yıldır geliştirilmekte olduğu gezegeni koruma sisteminin ilk denemesi olarak tarihe geçti.
Geçen hafta Dünya'dan 10,9 kilometre uzaklıkta gerçekleşen çarpmanın etkisi, uzay aracının tasarlandığı ve imal edildiği John Hopkins Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'ndaki görev operasyonları merkezinde gerçek zamanlı olarak izlendi.
DART'ın Dimorphos adlı hedef asteroidi, yaklaşık bir futbol stadyumu büyüklüğünde, yumurta şeklinde bir gök cismi ve kendisinden biraz daha büyük Didymos adlı ana asteroidin yörüngesinde her 11 saat 55 dakikada bir dönüyordu. Deneme kapsamında yaklaşık bir buzdolabı büyüklüğündeki DART, Dimorphos'a saatte 22 bin 531 kilometre hızla doğrudan çarptı.
Yörüngesel periyot 32 dakika kısaldı
Göreve ilişkin bulgular NASA'nın Washington'daki merkezinde yapılan bir basın toplantısında paylaşıldı. NASA 26 Eylül'de uzaya gönderdiği DART uzay aracının ana görevi olarak intihar denemesiyle asteroidin yönünü yalnızca kinetik güç aracılığıyla değiştirmekte başarılı olduğunu duyurdu.
NASA'dan bilim insanları son iki haftadır yapılan astronomi ölçümlere göre DART'ın hedef asteroit Dimorphos, yörüngesinde döndüğü Didymos'a yakınlaştığı sırada çarptığını ve yörüngesel periyodunu 32 dakika kısalttığını açıkladı. Çarpmanın öncesinde ve sonrasında yapılan ölçümler Dimorphos'ın yörüngesel periyodunun 11 saat 23 dakikaya düştüğünü gösterdi.
Çarpma sonrasında asteroidin yüzeyinden uzaya yayılan tonlarca kaya parçasının yarattığı toz bulutu teleskoplarla gözlenebildi.
"Dönüm noktası"
Bilim insanları DART'ın Dimorphos'un yörüngesel periyodunda 10 dakikalık bir kısaltmanın meydana geleceğini tahmin ediyordu, ancak 73 saniye kadar kısa bir değişikliğin bile başarılı olarak değerlendiriyordu. Bu nedenle meydana geçen değişikliğin yaklaşık yarım saat olarak gerçekleşmesi beklentileri aştı.
NASA Başkanı Bill Nelson "Bu gezegenin savunulması ve insanlık açısından bir dönüm noktası" olarak tanımladı ve "Kulağa bir film senaryosu gibi" geliyor ama Hollywood yapımı değil" dedi.
NASA gezegen bilimleri bölümü direktörü Lori Glaze denemenin "bu büyüklükteki potansiyel olarak tehlikeli olabilecek bir asteroidin yönünü değiştirme becerisine sahip olduklarını gösterdiğini" belirtti ve "erken tespitin" esas olduğunu vurguladı.
NASA'nın DART programında çalışan bilim insanı Tom Statler çarpma sonucu Dimoprhos'un "biraz yalpalar hale getirdiğini" ancak bunu teyit etmek için ek gözlemler yapılması gerektiğini belirtti.
Her iki bilim insanı da deneme için seçilen asteroidlerin Dünya'ya herhangi tehdit oluşturmadığının altını çizdi.
Küçük asteroidler
Dimorphos büyüklüğündeki asteroidler, Dünya'da doğrudan düşmesi durumunda büyük bir kenti yerle bir etme potansiyeline sahip olsa da gezegen çapında tehdit oluşturma kapasitesine sahip değil.
Hem Dimorphos hem de Didymos, bundan 66 milyon yıl önce Dünya'ya çarparak gezegende yaşayan dinozorlar da dahil, hayvan ve bitki türlerinin neredeyse dörtte üçünü yok eden Chicxulub asteroidine kıyasla çok küçük kalıyor.
Ancak NASA bilim insanlarına göre yakın gelecekte daha sık görülen küçük asteroidlerin daha fazla teorik endişe kaynağı olabilir.
Bulguları değerlendiren bağımsız bilim insanları ise, bu deneme ile matematiksel hesaplamaların doğru olduğunun kanıtlandığını belirterek, kapsamın büyütülerek daha büyük hedeflere uygulanma olasılığı sunduğunun altını çiziyor.