Eurostat'ın yayınladığı yeni veriler, 2024'te Avrupa’nın döngüsel ekonomi karnesinde başarılı olan ve geride kalan ülkelerini ortaya koydu.
'Azalt, yeniden kullan, geri dönüştür' sloganı, iyi atık yönetimi uygulamalarını teşvik etmek için sıkça tekrarlanırken, üçlü yaklaşımın son halkası olan geri dönüşüm ise döngüsel ekonomi için kritik öneme sahip. Çünkü bu model, ürün ve malzemelerin mümkün olduğunca uzun süre kullanımda kalmasını hedefliyor.
Avrupa Birliği (AB) de döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırmayı amaçlıyor. Ancak yeni veriler, kullanılan hammaddelerin gerçekte yalnızca küçük bir bölümünün geri dönüştürüldüğünü ortaya koyuyor.
Avrupa ne durumda?
AB İstatistik Ofisi Eurostat’ın en güncel verilerine göre, 2024’te Avrupa’nın döngüsellik oranı yaklaşık yüzde 12,2 oldu. Yani Birlik genelinde kullanılan malzemelerin ancak bu kadarı geri dönüştürülmüş kaynaklardan sağlandı. Karşılaştırmak gerekirse, bu yıl yayımlanan Circularity Gap Report, küresel döngüsellik oranını yüzde 6,9 olarak bildiriyor.
Avrupa’nın oranı 2023’e göre 0,1, 2015’e göre ise 1,0 yüzde puan artarak şimdiye kadarki en yüksek seviyeye ulaştı. Metal cevherleri, metal dışı mineraller ve fosil enerji malzemeleri ise en yüksek geri dönüşüm oranlarına sahip gruplar arasında yer aldı.
AB, geri dönüşüm çabalarında dünyanın geri kalanına kıyasla daha iyi bir konumda olsa da, Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında hedef çok daha iddialı: 2030’a kadar döngüsellik oranını ikiye katlayarak yüzde 24’e çıkarmak.
Hangi ülkeler önde?
2024’te en yüksek döngüsellik oranına Hollanda ulaştı. Ülkede kullanılan malzemelerin neredeyse üçte biri (yüzde 32,7) geri dönüştürülmüş kaynaklardan geliyor. Hollanda, 2015’ten bu yana oranını 5,3 yüzde puan artırarak AB’nin açık ara lideri konumunu sürdürdü.
Belçika (yüzde 22,7) ve İtalya (yüzde 21,3) de yüksek oranlara sahip ülkeler arasında. Geri dönüşüm konusunda disiplinli olduğu bilinen Almanyada ise oran yüzde 15 seviyesinde kaldı.
Son yıllarda büyük sıçrama yapan ülkeler de dikkat çekiyor. 2015’ten bu yana Malta döngüsellik oranını 14 yüzde puan artırarak en hızlı ilerleyen ülke oldu. Çekya ve Slovakya da sırasıyla 7,9 ve 7,2 yüzde puanlık kayda değer artışlar kaydetti. Genel olarak 21 AB ülkesinde döngüsellik oranı yükseldi.
Hangi ülkeler geride?
Buna karşılık bazı ülkeler hâlâ malzemelerinin çok küçük bir kısmını geri dönüştürüyor. Romanya, yalnızca yüzde 1,3 ile listenin en altında yer aldı. İrlanda, Portekiz ve Finlandiya da düşük döngüsellik oranlarıyla dikkat çekiyor.
Özellikle Finlandiya’da tablo geriye gitti: Ülkenin geri dönüşüm oranı son dokuz yılda 3,2 yüzde puan düştü. Polonyada da benzer bir gerileme yaşandı ve oran 4,2 yüzde puan azaldı.
Raporda, AB ülkeleri arasındaki büyük farklılıkların, çevreden çıkarılan yeni kaynaklar ile ekonomiye geri kazandırılan malzemeler arasındaki dengenin değişmesinden kaynaklandığı belirtiliyor.