Dünyanın en zengin yüzde 1'lik kesiminin karbon salımının, insanlığın en yoksul üçte ikisiyle aynı olduğu düşünülüyor.
REKLAMSüper zenginlerin çevreyi kirleten faaliyetlerini hedef alan iklim politikalarına yönelik talepler hızla artıyor.
Şimdiye kadar çok sayıda ülke, diğer hususların yanı sıra iklim değişikliğiyle mücadele için kaynak yaratmak üzere milyarder vergisi önerdi. Bu yılın başlarında G20 ülkelerinin finans liderleri, dünyanın süper zenginlerine yönelik bir servet vergisi üzerinde anlaştı. Bu vergi ile iklim değişikliği ve yoksulluk gibi sorunlarla mücadele için yaklaşık 230 milyar euro toplanabilir.
Planın uygulanabilir olup olmadığı, süreci kimin denetleyeceği ve süper zenginlere verginin nasıl uygulanacağı gibi konulardaki anlaşmazlıklar yüzeyde kalmaya devam ediyor.
Dünyanın en zengin insanlarının emisyonları ne kadar yüksek?
Yeni bir araştırma, genel nüfusun, zenginliğin insanların karbon ayak izini nasıl değiştirdiğini tam olarak tahmin etmekte zorlandığını gösterdi. Bu da süper zenginlerin çevreyi kirleten faaliyetlerini vergilendirecek iklim politikalarına verilen desteği etkileyebilir.
Peki, emisyonlardaki fark ne kadar büyük?
Oxfam ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (ABD) araştırmacılar tarafından geçen yıl kasım ayında yapılan bir analiz, 12 milyarderin lüks alışverişlerini ve finansal yatırımlarını inceledi. Bu kişilerin her yıl yaklaşık 17 milyon ton sera gazı salınımına yol açtığı tespit edilirken, bu rakam ortalama 2,1 milyon ev ya da 4,6 kömürlü termik santralin yıllık salınımına eşit.
Daha önceki araştırmalar da en zengin yüzde 1'lik kesimin tüm insanlığın üçte ikisinden daha fazla emisyona katkıda bulunduğunu gösterdi.
Green Alliance tarafından geçen yıl yapılan bir araştırmaya göre özel jetle uçmak, her bir yolcu için ticari uçuşlardan 10 kat daha fazla karbon salınımına neden oluyor. Avrupa'da özel jet emisyonları 2005 ile 2019 yılları arasında yüzde 31 artarak son yıllarda ticari havacılık emisyonlarından daha hızlı bir şekilde yükseldi.
Süperyatlar ve özel jetlerden ne kadar vergi alınabilir?
Oxfam'a göre, İngiltere'de süper yatlar ve özel jetlerden alınacak adil vergiler, iklim krizi ile mücadeleye yardımcı olmak için geçen yıl fazladan 2 milyar sterlin (2,4 milyar euro) getirebilirdi.
Fransa'dan sonra Avrupa'da en fazla özel uçuş gerçekleştirilen ülkelerden biri olan İngiltere ayrıca, 450 süperyatlık bir filoya da ev sahipliği yapıyor.
Yardım kuruluşu, özel jetler için daha yüksek oranda "Hava Yolcu Vergisi," süperyat sahiplerine vergi, özel jet yakıtına daha yüksek vergi ve kalkış veya iniş slotlarının vergilendirilmesi gibi politikalar ile milyarlarca dolar elde edilebileceğini belirtiyor.
Oxfam, İskoçya'da hükümetin planladığı "Hava Kalkış Vergisi'nin" (ADT) yeni bir özel jet vergisi eklenmesiyle 2024 yılı sonuna kadar tüm gün boyunca yoğun olmayan demiryolu ücretlerini finanse etmeye yeteceğini vurguluyor. Yardım kuruluşu, ADT'nin mevcut haliyle özel jetleri de kapsayacak şekilde kolayca uyarlanabileceğini ifade ediyor.
Oxfam GB'nin iklim adaleti politika danışmanı Natalie Shortall, "Süper zenginler aşırı oranlarda çevreyi kirletmeye devam ederken, hem İngiltere'de hem de dünyanın dört bir yanında yoksulluk içinde yaşayan ve iklim krizine neden olmak için en az şeyi yapmış olan insanlar, krizin yıkıcı etkilerinden en çok zarar görenler," dedi.
"İklim eylemini hızlandırmak ve eşitsizlikle mücadele etmek için aşırı zenginliği daha iyi vergilendirmek için daha fazla adım atılması gerekiyor - özel jetler ve süper yatlar gibi yüksek oranda kirletici lüksler üzerindeki vergileri arttırmak, hükümetin başlaması için açık bir nokta."
Shortall, bunların emisyonları azaltmak ve "en büyük ve en zengin kirleticilere bedel ödeterek" önemli iklim finansmanı fonlarını artırmak için gerekli olan "sağduyulu çözümler" olduğunu da sözlerine ekliyor.
REKLAMKarbon ayak izi hesaplamada gerçekten kötüyüz
İnsanların, zenginliğin kişisel karbon ayak izlerini nasıl etkilediğini tahmin etmekte zorlandıkları ortaya çıktı. Bu durum, zenginleri hedef alan iklim politikalarına verilen desteği etkileyebilir.
Kopenhag İşletme Okulu, Basel Üniversitesi ve Cambridge Üniversitesi liderliğindeki uluslararası bir grup araştırmacı, bu durumun ne kadar kötü olduğunu öğrenmek için Danimarka, Hindistan, Nijerya ve ABD'den 4.000 kişiyle anket yaptı.
Dört ülkedeki katılımcıların büyük çoğunluğu, en yoksul yüzde 50'lik kesimin ortalama kişisel karbon ayak izini olduğundan fazla tahmin ederken, en zengin yüzde 10 ve yüzde 1'lik kesiminkini olduğundan az tahmin etti. Ankete katılan tüm sosyoekonomik gruplarda karbon ayak izlerine ilişkin yanlış algılamalar tespit edildi.
Gerçek farklılıkları öğrendikten sonra, çoğu katılımcı eşitsizliği biraz adaletsiz bulurken, Danimarka ve ABD'deki katılımcılar bunu en adaletsiz bulanlar oldu. Bununla birlikte, en üst yüzde 10'luk kesimden katılımcılar, Hindistan'dakiler hariç, çoğunlukla eşitsizliğin genel nüfustan daha adil olduğunu düşünüyor.
REKLAMCambridge Üniversitesi'nde yardımcı doçent ve Cambridge Zero Fellow olan çalışmanın eş yazarı Dr. Ramit Debnath, "Bunun nedeni daha büyük karbon ayak izlerini haklı çıkarmaya çalışmaları olabilir," dedi.
"Bu ülkeler birbirinden çok farklı ancak nereye giderseniz gidin, zenginlerin oldukça benzer olduğunu ve endişelerinin toplumun geri kalanından farklı olduğunu gördük," diye ekledi.
"Milyarderlerin özel jetle seyahat etmesi ile geri kalanımızın ıslak kağıt pipetlerle su içmesi arasında büyük bir tezat var; bu faaliyetlerden birinin bireysel karbon ayak izi üzerinde büyük bir etkisi var, diğerinin ise yok."
Bu küçümseme iklim politikalarına verilen desteği nasıl etkiliyor?
Ekip ayrıca, insanların karbon ayak izi eşitsizliğine ilişkin fikirlerinin farklı iklim politikalarına verdikleri destekle ilişkili olup olmadığına da baktı.
REKLAMDanimarka ve Nijerya'da, insanların karbon ayak izi eşitsizliğini hafife almalarının, karbon vergisi uygulamak gibi iklim politikalarına daha düşük desteğe karşılık geldiği tespit edildi.
Kopenhag İşletme Okulu'ndan ilk yazar Dr. Kristian Steensen Nielsen, "Yoksul insanların kiralarını nasıl ödeyecekleri ya da ailelerini nasıl geçindirecekleri gibi daha acil kaygıları var," dedi.
"Ancak tüm gelir gruplarında kişiler, ister düzenleyici ister teknolojik olsun, iklim krizine gerçek çözümler bulunmasını istiyor. Karbon ayak izi en yüksek olan insanlar, yaşam tarzlarını değiştirmek ve ayak izlerini azaltmak konusunda en büyük sorumluluğu taşıyor."
Nielsen, daha büyük mali ve siyasi nüfuzları nedeniyle, çoğu iklim politikasının toplumun en zenginlerinin çıkarlarını yansıttığını ve nadiren yaşam tarzlarında veya sosyal statülerinde köklü değişiklikler içerdiğini ekliyor.
REKLAMMevcut eşitsizlikler konusunda daha fazla farkındalık ve tartışma, bu eşitsizliklerin giderilmesi için siyasi baskı oluşturulmasına yardımcı olabilir.