Atık sorunu, özellikle Atina ve başkent çevresinde kritik bir boyuta ulaşmış durumda.
Yunanistan’da geri dönüşüm altyapısı için milyarlarca euro harcandı. Farkındalık artırmaya yönelik onlarca kampanya düzenlendi.
Ülke genelinde plastik, alüminyum, kâğıt, gıda artığı, ayakkabı ve giysi atıkları için çöp kutuları bulunuyor. Birçok mağazada piller ve elektrikli cihazların geri dönüşümü için özel kutular yer alıyor.
Buna rağmen, Geri Dönüşüm ve Enerji Geri Kazanımı Sanayi ve İşletmeleri Birliği (SEPAN) verilerine göre Yunanistan, hâlâ atıklarının yaklaşık yüzde 79’unu toprağa gömüyor.
Birlik Başkanı Lena Belsi, ülke genelinde atıkların büyük kısmının gömülmeye devam ettiğini, geri dönüşüm oranlarının ise yalnızca yüzde 17 civarında kaldığını belirtiyor. Bu oran, Avrupa’nın en düşük seviyelerinden biri.
Belsi’ye göre bunun iki temel nedeni var. İlki, hanehalkları ve işletmeleri daha fazla geri dönüşüme yönlendirecek caydırıcı uygulamaların —özellikle vergi ve para cezalarının— eksikliği. “Yunanistan’da atıkları gömmek en kolay ve en ucuz çözüm,” diyor Belsi, Euronews’e yaptığı açıklamada. “Gömme işlemi ucuz kalıyor çünkü ülkedeki özel gömme ücreti düşük. Avrupa’nın diğer ülkelerinde bu ücret geri dönüşümü artıran temel caydırıcı unsur oldu. Ama Yunanistan’da hâlâ ton başına 35 euro (yaklaşık 1.700 TL) seviyesinde. Örneğin İtalya’da bu ücret ton başına 100 euro (yaklaşık 4.850 TL)yi aşıyor.”
İkinci neden ise, Belsi’ye göre, vatandaşların tutumuyla ilgili. “Vatandaşlar çöplerini evlerinin önüne bırakıyor ve sonra yok olduğunu sanıyorlar. Oysa durum öyle değil. Atıkları gömmek çevreye büyük zarar veriyor,” diyor.
Yunan başkentinin büyük vebası
Yunanistan genelinde geri dönüşüm oranları düşük seyretse de, sorun özellikle Atina ve çevresinde kritik bir boyuta ulaşmış durumda.
“Attika bölgesi çok geride kalıyor,” diyor Lena Belsi ve Yunan başkentinde atık geri kazanımı ve döngüsel ekonomi için modern altyapı projelerinin acilen hayata geçirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Attika’daki atık yönetimi, ülkenin en kalıcı ve çözülmesi en zor sorunlarından biri olmaya devam ediyor. "Yeşil dönüşüm” süreci ve Avrupa’nın döngüsel ekonomi hedeflerinin benimsenmesine rağmen sistem büyük ölçüde çöp gömme yöntemine dayanıyor.
Yirmi yılı aşkın süredir faaliyet gösteren Fili çöp depolama tesisi, Attika’daki atıkların yaklaşık yüzde 90’ını kabul ediyor. Ancak tesis artık kapasitesinin sınırında ve çevresel ile sosyal bir sorun haline gelmiş durumda.
Alternatif altyapıların eksikliği ve yeni arıtma tesislerinin devreye alınmasındaki gecikmeler, yakın gelecekte bir yönetim krizine yol açabilecek bir çıkmaz yaratıyor.
Attika’da geri dönüşüm oranı yaklaşık yüzde 15 seviyesinde; bu oran Avrupa ortalamasının oldukça altında.
Belsi, “Attika’daki sorun çözülmezse, ülkenin diğer bölgelerinde ne kadar ilerleme kaydedilirse kaydedilsin, Yunanistan’ın genel görünümünü iyileştirmeye yetmeyecek,” dedi.
Başarılı istisnalar
Yunanistan’daki yeşil dönüşümün en başarılı örneklerinden biri olan Tilos Adası, “Just Go Zero” programı sayesinde atık miktarını neredeyse sıfıra indirdi.
Kaynağında ayrıştırma, yeniden kullanım ve kompost uygulamalarıyla ada, atıklarının yüzde 85’inden fazlasını geri dönüştürüyor.
Tilos kadar başarılı olmasa da, Antiparos, Alonissos, Paros ve Naxos adalarında hâlâ pilot aşamada olan birkaç net sıfır atık projesi daha bulunuyor.
Ancak Tilos örneği gibi bireysel başarılar, genel tabloyu tersine çevirmek için yeterli değil.
Ulusal geri dönüşüm oranlarını artırmak amacıyla, Geri Dönüşüm ve Enerji Geri Kazanımı Sanayi ve İşletmeleri Birliği, Yunan devletine geri dönüşüm tesislerinin lisanslama süreçlerini basitleştirme ve hızlandırma çağrısında bulunuyor.
Ayrıca, işletmelerin geri dönüşüm yükümlülüklerinin uygulanmasının daha sıkı denetlenmesini ve bu yükümlülükleri yerine getirmeyenlere daha ağır yaptırımlar uygulanmasını talep ediyor.
Avrupa Birliği, 2030 yılına kadar tüm atıkların en az yüzde 70’inin geri dönüştürülmesini hedefliyor.