Coldplay'in solisti Chris Martin, Çarşamba günü Bükreş'teki Ulusal Arena'da toplanan binlerce kişinin önünde, giderek daha popüler hale gelen Roman müzisyen Babasha'yı düet yapmaya bizzat davet etti. İkisi de kalabalığın böyle bir kinle tepki vereceğini beklemiyordu.
REKLAMRomanyalı şarkıcı Babasha, Çarşamba gecesi Bükreş'te 50.000 kişinin önünde Coldplay'in konuğu olarak sahneye çıktığında hayallerinin gerçekleştiğini hissetti.
Fakat hemen ardından yuhalamalar başladı.
Grubun solisti Chris Martin, giderek daha popüler hale gelen Romanyalı müzisyeni Ulusal Arena'da toplanan binlerce kişinin önünde düet yapması için bizzat davet etti. İkisi de şarkılarını zar zor duyurabilecekleri kadar yüksek seste yuhalamalarla karşılaşmayı beklemiyordu.
Şarkıları YouTube'da milyonlarca kez izlenen Babasha, olayın ardından TikTok'ta paylaştığı mesajında, "(Seyircilerin) tepkisini bekliyordum ama bu kadar kötü olmasını beklemiyordum" dedi.
Babasha'ya göre sorun, Avrupa'nın en büyük ve en ötekileştirilmiş azınlığınından olması ve icra ettiği manele müziğinin Romanya'da pek çok kişi tarafından alt sınıfların ve suç çevrelerinin müziği olarak aşağılanması.
Babasha, "Bunu anlamayanlar için, manele sadece ırkçılık yüzünden kötü şöhrete sahip, müziğin kendisi yüzünden değil," diye açıkladı.
Asırlık müzik türü ırkçılığı harekete geçiriyor
Manele, komşu Sırbistan'da popüler olan turbofolk, Yunanistan'da skiladiko veya Bulgaristan'daki chalga'dan çok da farklı olmayan bir şekilde halk müziğini modern elektronik seslerle harmanlıyor.
Ancak, sadece 1990'larda popüler olan turbofolk'un aksine, çoğunlukla Roman sanatçılar tarafından icra edilen manele çok daha uzun bir geçmişe sahip ve Roman toplumunun geleneklerine derinlemesine kök salmış durumda. Aslında klasik manele müziği, Romanlar tarafından dans müziği olarak İstanbul'dan Romanya'ya getiriliyor.
Sözde kaba dili ve banal şarkı sözleri nedeniyle bugüne kadar bu müzikle alay edilmiş ve nefret o kadar ileri gitmiştir ki bazı Romen şehirleri maneleyi kamusal alanlarda yasaklamıştır.
Özellikle, Mart 2010'da Cluj şehir meclisi taksi şoförlerinin çalışırken bu müzik türünü dinlemelerini yasaklarken, aynı kural aynı yılın Mayıs ayında Galati'de de toplu taşıma operatörlerinde uygulandı.
Uzmanlar bu direnişi rap ya da reggaeton'a karşı gösterilen tepkiyle aynı nedenlere bağlıyorlar. Bu türler artık ana akım olarak görülüyor.
Manele'nin ısrarla reddedilmesi Romanlara yönelik yaygın ırkçı duyguların bir parçası.
Gazeteci Cătălin Striblea Çarşamba günü Facebook hesabından yaptığı paylaşımda, Coldplay konserinde yaşananların "sadece protesto değil, bastırılmış nefretin dışa vurumu olduğunu" söyledi ve İngiliz grubun cezbettiği kalabalığın böyle bir kinle tepki vermesinin kendisini şaşırttığını belirtti.
"Sanki bir noktada bıçakla kesebilirmişsiniz gibiydi. Bu aşikârdı," diyerek Avrupa Roman Vakfı Başkanı Željko Jovanović'in de aynı görüşte olduğunu ifade etti. Jovanović, Avrupa'nın en önde gelen Roman hakları aktivistlerinden.
Euronews'e konuşan Jovanović, "Bu Romanya açısından pek de yeni bir haber değil. Birkaç yıl önce Madonna Romanya'da bir konser verdi ve Roman karşıtı ayrımcılığa karşı konuşmayı seçti ve yuhalandı."
Peki Avrupa ülkesi Romanya'da Romanlar karşı ırkçılık neden var?
Yüzyıllar boyunca insan yerine konulmadılar
"Romanya, Avrupa'da Romanlara köle muamelesi yapan tek ülkedir. Romanya'da 500 yıllık bir Roman köle tarihi var," diye açıkladı Jovanović. "Halk, Romanların insandan daha az insan ya da vatandaştan daha az vatandaş olduklarına dair tarihsel bir hafızaya sahip."
Jovanović, sıradan insanlar Babasha gibi müzisyenlerden özel hayatlarında keyif alsalar da, yüzyıllardır süregelen olumsuz duygular ve siyasi anlamda değişim olmaması nedeniyle Roman karşıtı söylemlerin siyasetçiler için halkı öfkelendirmenin ve puan toplamanın çok kolay bir yolu haline geldiğini söyledi.
REKLAM"Romanya'da Romanların isimlerinin değiştirilmesine yönelik siyasi girişimler oldu. Çünkü Romenler Roman toplumu ile Romanya'nın yurtdışında sık sık karıştırılmasına kızıyorlardı. Bu yüzden Romanların resmi adını tarihsel olarak aşağılayıcı bir terimle değiştirmek istediler."
Bu arada, Avrupa'daki Romanların içinde bulunduğu durum kötüleşmeye devam ediyor.
Jovanović, "Veriler, yıkımın o kadar yüksek olduğunu gösteriyor ki, işsizlik seviyesi, hatta temiz su ve sanitasyona erişim seviyesi, Sahra Altı Afrika veya Güney Asya gibi bölgelerden daha kötü" diye ekledi.
Bazıları Avrupa'da Romanlara yapılan kötü muameleye karşı çıkarken, Jovanović çoğunluktan korktuğu için çekimser kalan çok daha fazla kişi olduğuna inanıyor. Yine de durumun düzeleceği konusunda umutlu.
"Dünya genelinde benzer durumların tarihine bakarsanız, ilk olarak bunun uzun bir mücadele olduğunu fark edersiniz. İkincisi, Romanlar arasında siyasi örgütlenme ve siyasi güç gerektiriyor" dedi.
REKLAM"Üçüncüsü, medya, siyaset ve ekonomi dünyasında kamu kurumları üzerinde etkisi olan dostlara ihtiyacınız var ki okulların, üniversitelerin ve medyanın - kamuoyunun oluştuğu yerlerin - farklı bir şekilde yeniden şekillendirmesine yardımcı olsunlar."
Jovanović sözlerini şöyle tamamladı: "Bu koalisyon kurulmazsa bu durum daha da uzayacak ve daha da tehlikeli bir hal alacaktır."
'Yuhalamak daha iyi'
Bu arada, Rumen sanatçılar Babasha'ya destek verdi.
Vița de Vie'den rock müzisyeni Adrian Despot Facebook'ta yaptığı bir paylaşımda, "Senin yerinde olmadığım, o ikiyüzlülük okyanusunda yıkanmadığım için seni kıskanıyorum bile" dedi.
Pop yıldızı Loredana Groza yerel yayın organı Observator Press'e verdiği demeçte, "Bunu çok cesur ve güzel bir fikir olarak buldum çünkü kabul, kapsayıcılık ve her sanatçıya, her müzik türüne saygı duyulması gerektiğini kabul etmekle ilgili" dedi.
REKLAMSon olarak, rock grubunun Bükreş'teki arka arkaya performanslarının ikinci gecesinde Martin konseri "şok olmuş, üzgün ve kızgın" olduğunu söyleyerek açtı.
Perşembe günü "İnsanlar eşit muamele görmeli ve Romanyalılar bunu hak ediyor" diyen Martin, seyircilerden kendisini yuhalamalarını ve bir önceki geceden "daha iyi yuhalamalarını" istedi.
Ardından Babasha'yı tekrar sahneye çıkardı ve bu kez seyirciler dans etti, ardından Rumen sanatçı için uzun bir alkış koptu.
Babasha, Çarşamba günü Bükreş seyircisinin saygı ve takdir eksikliğinden duyduğu hayal kırıklığına rağmen yılmamış görünüyor.
TikTok'ta yaptığı açıklamada, "Dünyadaki tüm yuhalamalara rağmen (Coldplay'in davetini) yine de kabul ederdim çünkü böyle bir şey hayatta bir kez olur," dedi.
REKLAM"Ben sadece 22 yaşında, gece gündüz bir hayal için çalışan bir çocuğum, manele söylüyor olsam da fark etmez."