Litvanya'daki Yahudi toplumu, Avrupa'da Holokost'tan en çok etkilenen toplumlardan biriydi. Litvanya'daki Yahudilerin yüzde 90 ila 95'i İkinci Dünya Savaşı sırasında öldürüldü. Şimdi ülke, Alman işgali sırasında yok edilen bir Yahudi kasabasının yaşamını yeniden canlandıran Kayıp Şetl müzesini açtı.
REKLAM
Üç bin metrekarelik müze kompleksi artık tüm Baltık ülkelerinin en büyüğü konumunda.
1941’de Nazi işgaline kadar, ülkenin Yahudi nüfusunun büyük bir kısmı, genellikle diğer Litvanyalılarla yan yana yaşayan küçük kasabalar olan “shtetl”lerde yaşıyordu. Bu kasabalardan biri olan Seduva, bir zamanlar 700 Yahudi Litvanyalının yaşadığı bir yerdi; bunların tamamı Holokost sırasında ya öldürüldü ya da kaçmak zorunda kaldı.
Seduva shtetl’i, 1941 Ağustos’unda sakinleri yakınlardaki Pakuteniai ve Liaudiskiai ormanlarına sürülüp öldürüldüğünde yok edildi. Sadece daha önce kaçmayı başaranlar ve Litvanyalılar tarafından saklananlar hayatta kaldı.
Aile kökenlerini bu kuzey Litvanya kasabasına dayandıran ve isminin gizli kalmasını isteyen bir Yahudi ailesinin torunu, müzenin inşasına kısmen finansal destek sağladı. Müze, ilhamını Seduva’dan ve burada yaşanan vahşetten aldı.
Yazar Sergejus Kanovicius, İsviçre merkezli FSU Eğitim Derneği ve sekiz farklı ülkeden 36 şirket ile birlikte müze hayata geçirildi. Başlangıçta bölgedeki bir Yahudi mezarlığını koruma projesi olarak başlayan çalışma, bugün “Altın Çağ” olarak bilinen savaşlar arası dönemdeki Yahudi yaşamından Sovyet ve Nazi işgali altında Yahudi topluluklarının yok edilmesine kadar uzanan 10 tematik sergiye sahip bir merkeze dönüştü.
Sergiler, fotoğraflar, kişisel tanıklıklar ve Litvanya’daki Yahudi topluluklarından eserleri içeriyor; bunlar arasında bir Tora parşömeni ve genç bir kızın anıları da bulunuyor.
Müzedeki son sergi, Seduva sakinlerinin ormana doğru yol alırken yaşadığı son anları yeniden canlandırmayı amaçlayan çok duyulu bir “ölüm yolu.” Ziyaretçiler cam zemin üzerinde yürürken altlarında orman zeminini görebiliyor. Karanlık bir koridordan ilerlerken ormanın seslerini duyuyor, ağaçların kokusunu alıyor ve Siauliai gettosunda çekilmiş belgesel görüntülerini izliyorlar. Bu deneyim, ziyaretçilere bu vahşetin sadece trajik bir tarih olmadığını, aynı zamanda günümüzde vatandaşların da hesaplaşması gereken bir gerçek olduğunu hatırlatıyor.
Müze 20 Eylül’de halka açıldı ve bir yıl boyunca ziyaretçilere ücretsiz olacak; ancak rezervasyon yapılması gerekiyor.