Bugün Dünya İnsan Hakları Günü: Haklarınız neler ve 2018'de yaşanan ihlallerden bazıları

REKLAM

Bugün 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin kabulünün 70’inci yıl dönümü.

Ancak dünya genelinde devam eden savaş, işgal, çatışma, baskı, insan hakları ihlalleri, modern kölelik, ayrımcılık ve asimilasyon gibi sorunlar nedeniyle on milyonlarca insan hala zor şartlarda yaşam mücadelesi vermeye devam ediyor.

‘İnsanlık ailesinin bütün üyelerinde bulunan haysiyetin ve bunların eşit ve devir kabul etmez haklarının tanınması hususunun, hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli’ olmasına atıfta bulunulmasına ve üye devletlerin bu beyannameye imza atmasına rağmen aradan geçen 70 yılda insan hakları ihlalleri durmadı.

İnsan haklarının ön planda tutulduğu beyannamede, ifade ve inanç hürriyeti gibi temel haklara vurgu yapıldı. Ayrıca 'insanın zulüm ve baskıya karşı son çare olarak ayaklanmaya mecbur kalmaması için insan haklarının bir hukuk rejimi ile korunmasının esaslı bir zaruret olmasına' değinilirken, Birleşmiş Milletler halklarının, Antlaşmada, insanın ana haklarına, insan şahsının haysiyet ve değerine, erkek ve kadınların eşitliğine olan inançlarını bir kere daha ilan etmiş olmalarına ve sosyal ilerlemeyi kolaylaştırmaya, daha geniş bir hürriyet içerisinde daha iyi hayat şartları kurmaya karar verdiklerini beyan etmiş bulunmalarına' vurgu yapıldı.

Türkiye Nisan 1949'da İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni kabul eden ülkeler kervanına katıldı.

2018'de öne çıkan başlıklar

İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre 2018'de Avustralya ilk kez ilgili BM örgütüne müdahil olurken Amerika Birleşik Devletleri, İsrail lehine BM İnsan Hakları Konseyi'nden çekildiğini duyurdu.

Kadınlar, dünya genelinde kendilerine yönelik cinsel tacizleri kamuoyu ile paylaşmak için sosyal medya üzerinden örgütlenerek #metoo (ben de) hareketini başlattı. Bu sayede çok sayıda taciz gün yüzüne çıktı.

Dünya genelinde milyonlarca Facebook kullanıcısının hesabının gizlice ele geçirilerek ABD başkanlık seçimleri ve Brexit sürecinde kullanıldığı anlaşıldı. Dünyanın en büyük sosyal paylaşım platformu eleştirilerin hedefi haline geldi. Ayrıca Myanmar'ın Arakanlı Müslüman azınlığa karşı Facebook'u propaganda amaçlı olarak kullanması, insan hakları örgütlerini harekete geçirdi.

BM, Myanmar ordusunun soykırım amacıyla Rohingya Müslümanlarına yönelik toplu tecavüz ve katliam gerçekleştirdiğini ilan etti. BM heyeti, Myanmarlı 5 generalin soykırım suçundan yargılanmasını talep etti.

Başta BM ve diğer insan hakları örgütleri, Çin hükümetini, Doğu Türksitanlıları toplama kamplarında tutması nedeniyle ağır ifadelerle eleştirdi. Pekin gözaltında tuttuğu 1 milyon Uygur Türkünü derhal serbest bırakmaya çağrıldı.

Gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti ve diğer insan hakları ihlalleri nedeniyle Suudi Arabistan da eleştirilerin hedefi haline geldi. İnsan hakları örgütleri, kadın aktivistler dahil tutuklu birçok kişi için Suudi Arabistan'ın insan hakları sicilini mercek altına aldı. Riyad'ın eleştirildiği bir diğer konu da Yemen'deki savaş ve bu savaşla bağlantılı olarak işlenen insan hakları ihlalleri oldu. Milyonlarca kişinin açlığa mahkum edildiği ülkede çocukların açlıktan ölmesine dikkat çekildi.

Ayrıca uzmanlar Güney Amerika'daki yerli halkların haklarından, Güney Sudan, Suriye, Irak, Afganistan ve Yemen'deki çatışmalara, 70 yıldır devam eden Filistinli mültecilerin yeniden evlerine dönüş meselesinden, çocuk askerler, seks kölesi olmaya zorlanan kadınlar, erken yaşta evlendirilen kız çocukları, kadın sünneti, cezaevlerinde tutulan bebeklere, eşcinsel haklarından denizlerde can veren göçmenlere birçok konuda, evrensel anlamda sınıfta kalındığını belirtiyor.

İşte İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde yer alan maddeler

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 10 Aralık 1948’de Paris’te yapılan 183’üncü oturumunda kabul edilen 30 maddelik bildirgeye o dönem üye olan 58 devletin 48'i lehte oy kullanırken 8 üy çekimser kaldı, 2 üye ülke de oy kullanmadı.

Dünya milletlerinin ortak ideal olarak ilan ettiği İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde şu maddeler yer aldı:

1. Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyetiyle hareket etmelidirler.

2. Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir akide, milli veya içtimai menşe, servet, doğuş veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin bu beyannamede ilan olunan tüm haklardan ve bütün hürriyetlerden istifade edebilir. Ayrıca, bağımsız memleket uyruğu olsun, vesayet altında bulunan, gayri muhtar veya sair bir egemenlik kayıtlamasına tabi ülke uyruğu olsun, bir şahıs hakkında, uyruğu bulunduğu memleket veya ülkenin siyasi, hukuki veya milletlerarası statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.

3. Yaşamak, hürriyet ve kişi emniyeti her ferdin hakkıdır.

4. Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü şekliyle yasaktır.

5. Hiç kimse işkenceye, zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı cezalara ve muamelelere tabi tutulamaz.

6. Herkes her nerede olursa olsun yasa önünde hukuk kişiliğinin tanınması hakkını haizdir.

7. Kanun önünde herkes eşittir ve ayrım gözetmeksizin kanunun eşit korumasından istifade hakkını haizdir. Herkes bu beyannameyi ihlal eden her türlü ötekileştirici muameleye ve her türlü ayrımcı teşvike karşı eşit korunma hakkına sahiptir.

8. Her şahsın kendine anayasa veya yasa ile tanınan temel haklara aykırı muamelelere karşı fiilli netice verecek şekilde ulusal mahkemelere müracaat hakkı vardır.

9. Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonulamaz veya sürgün edilemez.

10. Herkesin, hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde ve kendisine herhangi bir suç isnadında bağımsız ve yansız bir mahkeme tarafından tam bir eşitlikle, hakça ve kamuya açık olarak yargılanmaya hakkı vardır.

• A) Kendisine cezai suç isnat edilen her bir ferdin, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı, kamuya açık bir yargılanma sonucunda suçluluğu yasaya göre kanıtlanmadığı sürece masum sayılır.

• B) Hiç kimse, işlendiği sırada milli ya da milletlerarası hukuka göre suç teşkil etmeyen herhangi bir fiil ya da ihmalden dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye, suçun işlendiği sırada yasalarda öngörülen cezadan daha ağır bir ceza verilemez.

• 12 Hiç kimse özel hayatı, ailesi, meskeni veya yazışması hususlarında keyfi karışmalara, şeref ve şöhretine karşı tecavüzlere maruz bırakılamaz. Herkesin bu karışma ve tecavüzlere karşı kanun ile korunmaya hakkı vardır.

13

• A) Herkes herhangi bir devletin sınırları dahilinde serbestçe dolaşma ve yerleşme hakkına haizdir.

• B) Herkes, kendi memleketi de dahil, herhangi bir memleketi terk etmek ve memleketine dönmek hakkına haizdir.

14

• A) Herkes zulüm karşısında başka memleketlerden mülteci olarak kabulü talep etmek ve memleketler tarafından mülteci muamelesi görmek hakkını haizdir.

• B) Bu hak, gerçekten adi bir cürüme veya Birleşmiş Milletler prensip ve amaçlarına aykırı faaliyetlere müstenit kovuşturmalar halinde ileri sürülemez.

15

• A) Her ferdin bir uyrukluk hakkı vardır.

• B) Hiç kimse keyfi olarak uyrukluğundan ve uyrukluğunu değiştirmek hakkından mahrum edilemez.

16

REKLAM

• A) Evlilik çağına varan her erkek ve kadın, ırk, uyrukluk veya din bakımından hiçbir kısıtlamaya tabi olmaksızın evlenmek ve aile kurmak hakkına haizdir. Her erkek ve kadın evlenme konusunda, evlilik süresince ve evliliğin sona ermesinde eşit hakları haizdir.

• B) Evlenme akdi ancak müstakbel eşlerin serbest ve tam rızasıyla yapılır.

• C) Aile, cemiyetin tabii ve temel unsurudur, cemiyet ve devlet tarafından korunmak hakkını haizdir.

17

• A) Her şahıs tek başına veya başkalarıyla birlikte mal ve mülk sahibi olmak hakkını haizdir.

• B) Hiç kimse keyfi olarak mal ve mülkünden mahrum edilemez.

• 18 Her şahsın, fikir, vicdan ve din hürriyetine hakkı vardır; bu hak, din veya kanaat değiştirmek hürriyeti, dinini veya kanaatini tek başına veya topluca, açık olarak veya özel surette, öğretim, tatbikat, ibadet ve ayinlerle izhar etmek hürriyetini içerir.

• 19 Her ferdin fikir ve fikirlerini açıklamak hürriyetine hakkı vardır. Bu hak fikirlerinden ötürü rahatsız edilmemek, memleket sınırları mevzubahis olmaksızın malumat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek veya yaymak hakkını içerir.

20

• A) Her şahıs saldırısız toplanma ve dernek kurma ve derneğe katılma serbestisine maliktir.

• B) Hiç kimse bir derneğe mensup olmaya zorlanamaz.

21

• A) Her şahıs, doğrudan doğruya veya serbestçe seçilmiş temsilciler vasıtasıyla, memleketin kamu işleri yönetimine katılmak hakkını haizdir.

• B) Her şahıs memleketin kamu hizmetlerine eşitlikle girme hakkını haizdir.

• C) Halkın iradesi kamu otoritesinin esasıdır; bu irade, gizli şekilde veya serbestliği sağlayacak muadil bir usul ile cereyan edecek, genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak olan devri ve dürüst seçimlerle ifade edilir.

• 22 Her şahsın, cemiyetin bir üyesi olmak itibariyle, sosyal güvenliğe hakkı vardır; haysiyeti için ve şahsiyetinin serbestçe gelişmesi için zaruri olan ekonomik, sosyal ve kültürel hakların milli gayret ve milletlerarası işbirliği yoluyla ve her devletin teşkilatı ve kaynaklarıyla mütenasip olarak gerçekleştirilmesine hakkı vardır.

23

• A) Her şahsın çalışmaya, işini serbestçe seçmeye, adil ve elverişli çalışma şartlarına ve işsizlikten korunmaya hakkı vardır.

• B) Herkesin, hiçbir fark gözetilmeksizin, eşit iş karşılığında eşit ücrete hakkı vardır.

• C) çalışan her kimsenin kendisine ve ailesine insanlık haysiyetine uygun bir yaşayış sağlayan ve gerekirse her türlü sosyal koruma vasıtalarıyla da tamamlanan adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır.

• D) Herkesin menfaatlerinin korunması için sendikalar kurmaya ve bunlara katılmaya hakkı vardır.

• 24 Her şahsın dinlenmeye, eğlenmeye, bilhassa çalışma müddetinin makul surette sınırlandırılmasına ve muayyen devrelerde ücretli tatillere hakkı vardır.

25

REKLAM

• A) Her şahsın, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere sağlığı ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkânlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır.

• B) Ana ve çocuk özel ihtimam ve yardım görmek hakkını haizdir. Bütün çocuklar, evlilik içinde veya dışında doğsunlar, aynı sosyal korunmadan faydalanırlar.

26

• A) Her şahsın öğrenim hakkı vardır. Öğrenim hiç olmazsa ilk ve temel safhalarında parasızdır. İlk öğretim mecburidir. Teknik ve mesleki öğretimden herkes istifade edebilmelidir. Yüksek öğretim, liyakatlerine göre herkese tam eşitlikle açık olmalıdır.

• B) Öğretim insan şahsiyetinin tam gelişmesini ve insan haklarıyla ana hürriyetlerine saygının kuvvetlenmesini hedef almalıdır. Öğretim bütün milletler, ırk ve din grupları arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu teşvik etmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışın idamesi yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.

• C) Ana baba, çocuklarına verilecek eğitim türünü seçmek hakkını öncelikle haizdirler.

27

• A) Herkes, topluluğun kültürel faaliyetine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, ilim sahasındaki ilerleyişe iştirak etmek ve bundan faydalanmak hakkını haizdir.

• B) Herkesin yarattığı, her türlü bilim, edebiyat veya sanat eserlerinden mütevellit manevi ve maddi menfaatlerin korunmasına hakkı vardır.

• 28 Herkesin, işbu Beyannamede derpiş edilen hak ve hürriyetlerin tam tatbikini sağlayacak bir sosyal ve milletlerarası nizama hakkı vardır.

29

• A) Her şahsın, şahsiyetinin serbest ve tam gelişmesi ancak bir topluluk içinde mümkündür ve şahsın bu topluluğa karşı görevleri vardır.

• B) Herkes, haklarının ve hürriyetlerinin kullanılmasında, sadece, başkalarının haklarının ve hürriyetlerinin gereğince tanınması ve bunlara saygı gösterilmesi amacıyla ve ancak demokratik bir cemiyette ahlâkın, kamu düzeninin ve genel refahın haklı icaplarını yerine getirmek maksadıyla kanunla belirlenmiş sınırlamalara tabi tutulabilir.

• C) Bu hak ve hürriyetler hiçbir veçhile Birleşmiş Milletlerin amaç ve prensiplerine aykırı olarak kullanılamaz.

• 30 İşbu Beyannamenin hiçbir hükmü, herhangi bir devlete, zümreye ya da ferde, bu Beyannamede ilan olunan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönelik bir faaliyete girişme ya da eylemde bulunma hakkını verir şekilde yorumlanamaz.